Onderzoek naar funderingsproblematiek en invloed van grondwater in woningen en vastgoed

Published by Redactie on juli 27, 2025 | Category fundering

Inleiding

Funderingsonderzoek en grondwateranalyse zijn essentiële onderdelen van het bouw- en renovatieproces, vooral in regio’s waar de ondergrond gevoelig is voor veranderingen in klimaat en grondwaterpeil. In Nederland, en met name in het Rivierengebied, zijn de gevolgen van klimaatverandering en extreme weersomstandigheden duidelijk waarneembaar aan de hand van toenemende funderingsschades. Dit artikel biedt een overzicht van de huidige kennis, aanpak en maatregelen rondom funderingsonderzoek en de rol van grondwater in de stabiliteit van woningen en vastgoedobjecten. De informatie is gebaseerd op actuele onderzoeksprojecten, praktijkvoorbeelden en adviezen van specialisten in het vakgebied.

Grondwater en funderingsproblematiek

Grondwater speelt een cruciale rol in de stabiliteit van funderingen van gebouwen. Zowel een te hoog als een te laag grondwaterpeil kan leiden tot schade aan de fundering en het bouwwerk. Normale fluctuaties in het grondwaterpeil zijn natuurlijke fenomenen, maar extreme afwijkingen — zowel te hoog als te laag — kunnen schadelijk zijn voor de fundering van gebouwen.

Invloed van grondwater op funderingen

In het Rivierengebied is het grondwaterpeil van grote invloed op de fundering van woningen. Het regionale onderzoeksproject naar grondwater en funderingsproblematiek heeft aangetoond dat er een behoefte is aan meer kennis en inzicht in de interactie tussen grondwater, de ondergrond en de fundering, met name in de context van klimaatverandering.

Een te laag grondwaterpeil kan leiden tot wat bekend staat als grondwateronderlast. Dit gebeurt wanneer de grond te droog raakt, waardoor de stabiliteit van de ondergrond verminderd wordt. Houten funderingspalen kunnen beginnen te rotten, wat de fundering verzwakt. Een te hoog grondwaterpeil daarentegen leidt tot hydrostatische druk op de fundering, wat kan resulteren in vochtproblemen, scheuren en zelfs verzakkingen.

Fundering op palen

Veel huizen in Nederland zijn gefundeerd op houten palen. Deze palen zijn in de grond gedreven tot een dragende laag, waardoor het gewicht van het gebouw kan worden opgenomen. Om te voorkomen dat de gebouwde panden gaan verzakken zijn ze opgelengd met beton of begint het metselwerk al onder het grondwaterpeil. Dit is bedoeld om de palen ten alle tijden in een gelijke waterstand te houden. Zodra het grondwaterpeil echter daalt, vanwege bijvoorbeeld wisselende weersomstandigheden of veranderingen in de omgeving, kunnen de palen droog komen te staan. De nieuwe droogte kan ervoor zorgen dat het hout gaat rotten en de eerste barsten in de fundering ontstaan.

Funderingsonderzoek: doel, methoden en toepassingen

Funderingsonderzoek is een essentieel onderdeel van de bouw- en vastgoedsector. Het helpt bij het inzichtelijk maken van de staat van de fundering en kan leiden tot het detecteren van mogelijke problemen, zoals schade of afwijkingen. Daarnaast helpt funderingsonderzoek bij het bepalen van de noodzakelijke maatregelen en herstelwerkzaamheden.

Methoden voor funderingsonderzoek

Funderingsonderzoek kan op verschillende manieren worden uitgevoerd, afhankelijk van het doel, de omstandigheden en de beschikbare tijd. De meest gebruikte methoden zijn:

Archiefonderzoek: Analyse van bestaande documenten en kaarten om historisch inzicht te krijgen in de fundering en de ondergrond.
Gevelinspectie: Een visuele inspectie van de gevel om te bepalen of er tekenen zijn van funderingsproblemen.
Lintvoegwaterpassing: Een techniek om te meten of de lintvoegen horizontaal zijn, wat een indicatie kan zijn van funderingsproblemen.
Inpandige inspectie: Een inspectie van het binnenste van het gebouw, inclusief vloeren, muren en andere constructiedetails.
Vloerveldwaterpassing: Meting van de horizontaalheid van het vloerveld om eventuele verzakkingen op te sporen.
Nauwkeurigheidswaterpassing: Nauwkeurige metingen om de exacte positie en hoogte van bouwdelen te bepalen.
Funderingsinspectie: Directe inspectie van de fundering, eventueel met ontgravingen.
Laboratoriumonderzoek: Analyse van grond- en bouwmateriaal om de eigenschappen en eventuele problemen te bepalen.
Draagkrachtberekeningen: Berekeningen om te bepalen of de fundering in staat is om het gewicht van het gebouw te dragen.

Doel van funderingsonderzoek

De doelen van funderingsonderzoek zijn onder andere:

Inzicht krijgen in de staat van de fundering en mogelijke schade.
Een risicobeoordeling uitvoeren bij funderingsproblematiek.
Advies geven over de te nemen vervolgstappen bij funderingsproblematiek.
Alternatieve maatregelen bepalen om herstelwerkzaamheden uit te stellen of te beperken.

Toepassing in de praktijk

Funderingsonderzoek kan op verschillende manieren worden toegepast, afhankelijk van de situatie. Voor particulieren kan het onderzoek bijvoorbeeld gericht zijn op het verkrijgen van inzicht in de fundering van hun woning of het uitvoeren van een risicobeoordeling bij de aankoop van vastgoed. Voor investeerders en vastgoedbedrijven kan funderingsonderzoek onderdeel uitmaken van een due diligence-onderzoek om eventuele risico’s in kaart te brengen voordat een aankoop wordt gedaan.

Funderingsonderzoek bij herstelwerkzaamheden

Bij funderingsonderzoek wordt er steekproefsgewijs een uitspraak gedaan over een pand. Door een aanpak waarin bouwkundige- en grondwaterspecialisten samenwerken, kan er een kloppende uitspraak worden gedaan voor eigenaren en investeerders. Dit zorgt ervoor dat onnodige, grootschalige herstelwerkzaamheden worden voorkomen.

Risico-inschatting

Een risico-inschatting brengt de ondergrondse risico’s van een pand in beeld, zoals oude funderingsconstructies, bodemproblematiek en vochtproblematiek in kelders en souterrains. Deze inschatting helpt bij het bepalen van de noodzaak van herstelwerkzaamheden en de aard van de maatregelen die genomen moeten worden.

Beleid vormen

Funderingsonderzoek kan ook dienen als basis voor beleidsvorming op het gebied van funderingen, peilbesluiten en rioleringen. Op basis van betrouwbare gegevens kunnen inventarisaties van funderings-, bodem- en grondwatergegevens worden uitgevoerd, waarna modellen kunnen worden opgesteld. De onderzoeksinspanning wordt stap voor stap afgesproken op basis van de risico’s, zodat een totaalbeeld kan worden verkregen.

Het regionale onderzoeksproject

Het regionale onderzoeksproject naar grondwater en funderingsproblematiek is van groot belang voor de begripvorming en de ontwikkeling van maatregelen. In dit project nemen dertien gemeenten deel, waardoor een uniform beeld wordt verkregen van een groot deel van het Rivierengebied.

Doel van het project

Het doel van het onderzoeksproject is om kennis te vergaren over de oorzaken, gevolgen, ernst, omvang, mogelijke maatregelen en toekomstverwachtingen van funderingsproblematiek veroorzaakt door grondwater. Het project levert inzicht in de interactie tussen grondwater, de ondergrond en klimaatverandering, met name in de context van extreme droogte en inzinking van kleilagen.

Participatie en uitkomsten

Het project wordt eind 2024 opgeleverd. De deelname van dertien gemeenten zorgt ervoor dat er een breed spectrum aan data beschikbaar is en dat de uitkomsten van het project relevant zijn voor een groot deel van het Rivierengebied.

Risico’s en maatregelen

Zowel een te hoog als een te laag grondwaterpeil kan leiden tot schade aan de fundering en het bouwwerk. In de praktijk zijn er verschillende maatregelen die genomen kunnen worden om deze schade te voorkomen of te beperken.

Maatregelen bij te laag grondwaterpeil

Bij een te laag grondwaterpeil kan het volgende worden gedaan:

Vermijden van verdere droging: Het is belangrijk om de grond niet verder te laten drogen, bijvoorbeeld door te zorgen voor een voldoende regenwaterafvoer of het aanbrengen van afvoersystemen.
Bewustwatergebruik: Het verminderen van het gebruik van grondwater voor drinkwater of andere doeleinden kan helpen om het grondwaterpeil stabiel te houden.
Herstel van funderingspalen: Als de houten funderingspalen zijn verzwakt door droogte, kan er gekozen worden voor herstel of vervanging van de palen.

Maatregelen bij te hoog grondwaterpeil

Bij een te hoog grondwaterpeil kunnen de volgende maatregelen genomen worden:

Afvoer van overtollig water: Het aanbrengen van afvoersystemen of rioleringen kan helpen om overtollig water te verwijderen.
Waterdichte afscheidingen: Het aanbrengen van waterdichte afscheidingen in de fundering kan helpen om de hydrostatische druk te beperken.
Verhogen van de fundering: In sommige gevallen kan het verhogen van de fundering of het opbouwen van de bodem helpen om de invloed van het grondwater te beperken.

Duurzame woningbouw en funderingsproblematiek

In de duurzame woningbouw is het begrip van funderingsproblematiek en grondwater van groot belang. In regio’s met veen-, klei- of zandgrond kan het grondwaterpeil aanzienlijke invloed hebben op de stabiliteit van een fundering. Het is daarom belangrijk om tijdens het ontwerp- en bouwproces rekening te houden met de eigenschappen van de ondergrond en het grondwaterpeil.

Herkenning van funderingsproblemen

Funderingsproblemen kunnen herkend worden aan de hand van een aantal indicatoren. Deze omvatten:

Scheuren in muren en vloeren: Dit kan wijzen op funderingsproblemen of verzakkingen.
Barsten in gevels en vensters: Dit kan ook wijzen op funderingsproblemen.
Scheefstaande deuren en ramen: Dit kan wijzen op funderingsproblemen of verzakkingen.
Nauwkeurigheidswaterpassing: Metingen kunnen helpen bij het detecteren van funderingsproblemen.
Lokale verzakkingen: Dit kan wijzen op funderingsproblemen of problemen met de ondergrond.

Oplossingen en technieken

Er zijn verschillende technieken en oplossingen beschikbaar om funderingsproblemen aan te pakken. Deze omvatten:

Herstel van funderingspalen: Het herstellen of vervangen van verzwakte of beschadigde funderingspalen.
Aanbrengen van afvoersystemen: Het aanbrengen van afvoersystemen of rioleringen om overtollig water te verwijderen.
Waterdichte afscheidingen: Het aanbrengen van waterdichte afscheidingen in de fundering om de hydrostatische druk te beperken.
Verhogen van de fundering: Het verhogen van de fundering of het opbouwen van de bodem om de invloed van het grondwater te beperken.

Conclusie

Funderingsonderzoek en grondwateranalyse zijn essentiële onderdelen van het bouw- en renovatieproces. In regio’s waar de ondergrond gevoelig is voor veranderingen in klimaat en grondwaterpeil, is het begrip van deze interacties van groot belang. Zowel een te hoog als een te laag grondwaterpeil kan leiden tot schade aan de fundering en het bouwwerk. Het regionale onderzoeksproject naar grondwater en funderingsproblematiek biedt inzicht in de oorzaken, gevolgen, ernst, omvang, mogelijke maatregelen en toekomstverwachtingen van funderingsproblematiek. Funderingsonderzoek helpt bij het inzichtelijk maken van de staat van de fundering en kan leiden tot het detecteren van mogelijke problemen. Door het uitvoeren van funderingsonderzoek en het toepassen van maatregelen kan schade aan funderingen worden voorkomen of beperkt.