Kalkzandsteen in Funderingen van Oude Huizen: Risico’s, Toepassing en Alternatieven

Published by Redactie on juli 27, 2025 | Category fundering

Bij renovaties of uitbreidingen van oude woningen spelen funderingsproblemen vaak een centrale rol. Velen van deze huizen zijn tussen 1950 en 1970 gebouwd en rusten op funderingen die tegenwoordig niet meer aan de huidige bouwnormen voldoen. In deze context is het gebruik van kalkzandsteen in funderingen een onderwerp dat regelmatig voor komt, maar ook veel twijfel en discussie oproept. In dit artikel bespreken we de rol van kalkzandsteen in funderingen van oude huizen, de voordelen en de risico’s, en geven we aan hoe je als huisbezitter of aannemer de juiste keuze kunt maken.

Kalkzandsteen in Funderingen: Een Populaire, Maar Controverse Keuze

Kalkzandsteen is een traditioneel bouwmateriaal dat in de jaren 2000 steeds vaker werd ingezet voor draagmuren in nieuwbouw. In de context van funderingen is het echter minder gebruikelijk. Toch is kalkzandsteen in sommige gevallen ook als onderdeel van de fundering van oude huizen te vinden. De vraag is dan: is dit een geschikte keuze?

Een voorbeeld is afgeleid uit een discussie tussen een aannemer en een opdrachtgever, waarbij kalkzandsteenblokken werden gebruikt voor de fundering van een aanbouw. De aannemer wilde geen gewapende betonfundering aanbrengen, maar kiest ervoor om dubbele rijen kalkzandsteenblokken te leggen, verlijmd en verder te metselen naar binnen en buiten. Dit is een minder gebruikelijke methode, die zelfs bij collega’s in de bouw niet bekend was. De opdrachtgever vroeg zich oprecht af of deze manier technisch verantwoord was.

De opdrachtgever betwijfelde de geschiktheid van kalkzandsteen in een buitentoepassing. Hij stelde dat de stenen, gezien hun poriös karakter, gevoelig zijn voor vorstschade. De aannemer was van mening dat de kalkzandsteenblokken volledig geschikt zijn en dat de fundering overeenkomstig de tekeningen was uitgevoerd.

De Technische Specificaties van Kalkzandsteen in Funderingen

Een belangrijke factor bij de toepassing van kalkzandsteen in funderingen is de gronddekking. Volgens leveranciers van kalkzandsteen is een gronddekking van minimaal 150 tot 250 mm vereist wanneer deze stenen onder het buitenspouwblad worden gebruikt. In het voorbeeld uit de bron is de gronddekking voor de kalkzandsteenblokken in de garage ongeveer 175 mm en aan de voorgevel 150 mm. Na aftrek van de straatsteen (60 mm) ligt de gronddekking op 115 mm en 90 mm. De arbiter oordeelde dat de gronddekking binnen de aanbevolen tolerantie lag en dus acceptabel was.

Een andere technische overweging is de bestendigheid tegen vorst. Kalkzandsteen is een poreus materiaal en kan onder invloed van kou en vocht schade oplopen. Echter, de arbiter in dit geval wees op het feit dat er in de vijf jaar na de oplevering geen schade was opgetreden. Ook na meerdere vorstperioden bleek de fundering in goede staat. De inspectie na afgraving toonde aan dat er geen beschadigingen aan de fundering waren opgetreden. Hieruit volgt dat kalkzandsteen in sommige contexten geschikt kan zijn, mits de technische voorwaarden zoals gronddekking en drooglegging worden nageleefd.

Draagmuren en Funderingen: Een Onderlinge Relatie

Het herkennen van draagmuren is een essentieel onderdeel van bouwplannen, vooral bij renovaties of uitbreidingen. Draagmuren dragen de belasting van het huis en lopen van de fundering door tot het dak. Als je een draagmuur verwijdert of aanpast, moet je rekening houden met de structuur van het gehele gebouw.

In oudere huizen zijn draagmuren vaak van baksteen of kalkzandsteen, afhankelijk van de bouwperiode. Kalkzandsteen is in de jaren 2000 vaker gebruikt dan in oudere constructies. Een draagmuur is gemakkelijk herkenbaar als hij op elke verdieping op dezelfde plek ligt en zich continu van de fundering naar het dak uitstrekt.

Een indicatie dat een muur niet-dragend is, is als deze niet in dezelfde richting ligt als de balklagen of minder dan 21 cm dik is. In dat geval is er meestal sprake van een binnenmuur, die geen belasting draagt en dus veilig te verwijderen is. Muren van drijfsteen zijn bijvoorbeeld dikker dan 21 cm, maar zijn nooit dragend.

Risico’s van Oude Funderingen

Oude huizen, gebouwd voor 1970, hebben vaak funderingen die niet meer volledig geschikt zijn voor huidige belastingen of bodemvoorwaarden. De constructietechnieken uit die tijd waren degelijk, maar niet berekend op de huidige bodemproblemen zoals klimaatverandering, droogte of verhoogde grondwaterstanden.

De meest voorkomende funderingtypes in oude huizen zijn:

Houten palen, die gevoelig zijn voor rotting en aantasting door variabele grondwaterstanden.
Bakstenen funderingsmuren, die hun draagkracht verliezen door slijtage en vocht.
Stalen funderingen, direct op zand of klei, die gevoelig zijn voor verschuivingen in de bodem.

Een zwakke fundering kan leiden tot:

Verzakkingen, die zich uiten in scheuren in muren, gevels en plafonds.
Scheefstand van de constructie, wat leidt tot moeilijk open te doen deuren of ramen.
Structuurinstabiliteit, die in ernstige gevallen tot grotere schade of zelfs tot instorting kan leiden.

Signalen dat er funderingsproblemen zijn, zijn:

Scheuren in muren of gevels.
Moeilijk open te doen deuren of ramen.
Verlaging van vloeren of kelders.
Visuele of meetbare verplaatsing van de structuur.

De Rol van Funderingsonderzoek en Herstelmaatregelen

Als je vermoedt dat er funderingsproblemen zijn, is het verstandig om een funderingsonderzoek uit te voeren. Dit onderzoek geeft inzicht in de oorzaak van de schade en de mate van de probleem. Het onderzoek kan bestaan uit:

Meettechnieken zoals laser- of niveautesten om horizontale en verticale verschuivingen vast te stellen.
Grondonderzoek om de stabiliteit van de bodem en de fundering te bepalen.
Visuele inspectie, eventueel met boren of afgravingen om directe schade vast te stellen.

Als het onderzoek aantoont dat er problemen zijn, zijn er verschillende herstelmaatregelen beschikbaar:

Grondversterking: Door het injecteren van grondversterkende materialen in de bodem onder de fundering, kan de draagkracht van de grond verbeteren.
Funderingsherstel: Dit kan bestaan uit het aanleggen van extra funderingsbalken of het opheffen en herleggen van een deel van de fundering.
Verzakkingen corrigeren: Bij lichte verzakkingen kan een opheffen of herleggen van vloeren en muren voldoende zijn.
Alternatieve fundering: In extreme gevallen kan een nieuwe fundering worden aangelegd die de oude fundering overneemt.

Is Kalkzandsteen in Funderingen een Goede Oplossing?

De vraag of kalkzandsteen geschikt is voor gebruik in funderingen houdt verschillende aspecten in:

Structuurcapaciteit: Kalkzandsteen heeft een beperkte druksterkte vergeleken met beton. Daarom is het meest geschikt voor lichte belastingen of in combinatie met andere materialen.
Vorstbestendigheid: Kalkzandsteen is poreus en kan dus schade oplopen bij vorst. Echter, zoals uit het voorbeeld blijkt, kan het in bepaalde contexten toch gebruikt worden, mits de gronddekking voldoende is en de fundering droog gehouden wordt.
Duurzaamheid en onderhoud: Kalkzandsteen is een duurzaam materiaal, maar vereist regelmatig onderhoud, vooral in buitentoepassingen.

In het geval van de aannemer en de opdrachtgever die besproken is in de bron, concludeerde de arbiter dat de kalkzandsteenblokken in de fundering voldeden aan de vereisten. De gronddekking was aan de lage kant, maar binnen de toegestane tolerantie. Daarnaast waren er geen schadeverschijnselen opgetreden, wat suggereert dat de keuze, al ongebruikelijk, technisch verantwoord was.

Alternatieven voor Kalkzandsteen in Funderingen

Hoewel kalkzandsteen in sommige gevallen geschikt is, zijn er alternatieven die vaak beter aansluiten op de eisen van een fundering:

Gestorte gewapende betonfundering: Dit is de meest gebruikte en betrouwbare methode voor funderingen. Beton biedt hoge druksterkte, goede vorstbestendigheid en lange levensduur.
Gevelstenen of betonblokken: Deze materialen zijn geschikt voor buitentoepassingen en bieden een betere bescherming tegen vocht en vorst.
Staalconstructies: In sommige gevallen wordt een stalen frame gebruikt in combinatie met een betonfundering. Dit is vooral geschikt bij aanbouwen of uitbreidingen.

Als kalkzandsteen toch wordt gebruikt, dient het steeds te worden gecontroleerd op gronddekking, drooglegging en eventuele verlijming. Dit is belangrijk om schade te voorkomen.

Conclusie

Het gebruik van kalkzandsteen in funderingen van oude huizen is een minder gebruikelijke, maar in bepaalde gevallen technisch haalbare oplossing. Echter, het is belangrijk om rekening te houden met de eigenschappen van het materiaal, zoals porositeit en vorstgevoeligheid. Kalkzandsteen is geschikt in lichte constructies en mits de gronddekking voldoet aan de eisen. In buitentoepassingen zijn alternatieven zoals betonblokken of gevelstenen vaak beter aangewezen.

Oude huizen zijn vaak gebouwd op funderingen die niet meer aan huidige standaarden voldoen. Door funderingsproblemen vroegtijdig te herkennen en aan te pakken, kun je schade beperken en de stabiliteit van het huis behouden. Een funderingsonderzoek is een essentiële stap bij elke renovatie of uitbreiding van oude woningen.