Kalkzandsteen in de fundering van oude huizen: geschikt of niet?

Published by Redactie on juli 27, 2025 | Category fundering

Bij de aankoop of renovatie van een oud huis is de fundering een van de meest kritische onderdelen. Een stabiele fundering zorgt ervoor dat het gebouw zich gedraagt zoals bedoeld, en voorkomt schade aan muren, vloeren en daken. In recente jaren is kalkzandsteen steeds vaker gebruikt in de bouwsector, maar er is ook veel discussie over de geschiktheid van dit materiaal in de fundering van oudere woningen. In dit artikel bespreken we de rol van kalkzandsteen in funderingen, de voordelen en eventuele nadelen, en of het een betrouwbare keuze is bij renovaties of aanbouwen aan oude huizen. De informatie is gebaseerd op concrete casussen, professionele adviezen en praktische ervaringen die in meerdere bronnen zijn weergegeven.

Wat is kalkzandsteen en waarvoor wordt het gebruikt?

Kalkzandsteen is een bouwmateriaal dat gemaakt wordt uit zand, water en kalk. Het is bekend om zijn hoge sterkte, duurzaamheid en geluidsisolerende eigenschappen. In de bouwsector wordt kalkzandsteen vaak gebruikt voor de constructie van muren, zowel binnens als buiten. In nieuwbouw is kalkzandsteen sinds de jaren 2000 een veelgebruikt materiaal voor draagmuren, terwijl baksteen nog vaak te vinden is in oude woningen. Het is ook niet ongebruikelijk om kalkzandsteen in de fundering aan te treffen, zoals uit meerdere casussen blijkt.

Toch zijn er ook nadelen aan kalkzandsteen die niet onbelangrijk zijn, zoals het relatief hoge gewicht en de mindere thermische isolatie vergeleken met andere materialen. Deze aspecten kunnen invloed hebben op de keuze van het materiaal, vooral in het kader van renovaties en aanbouwen aan bestaande huizen.

De rol van kalkzandsteen in funderingen

Een fundering is het fundament van een gebouw en speelt een essentiële rol in de stabiliteit en duurzaamheid ervan. In oude huizen kan de fundering verzwakt of beschadigd zijn, wat kan leiden tot problemen zoals scheuren in de muren, verzakte vloeren of klemmende deuren. Bij renovaties of aanbouwen is het daarom belangrijk om te beoordelen of de fundering nog geschikt is of dat aanvullende maatregelen genomen moeten worden.

In sommige gevallen wordt kalkzandsteen gebruikt in de fundering van een woning. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij het aanbouwen aan een bestaand huis. Echter, de geschiktheid van kalkzandsteen in funderingen is niet altijd vanzelfsprekend. In een casus die uit een klusforum is afgeleid, wilde een aannemer bij een aanbouwproject een fundering bouwen van kalkzandsteenblokken, in plaats van een gewapende betonnen fundering. De aannemer wilde de blokken dubbel leggen (verlijmen) en hierop de binnen- en buitenmuren opmetselen. Dit type toepassing was volgens de opdrachtgever niet gebruikelijk en werd door meerdere vakmensen als ongebruikelijk beschouwd.

Een andere casus, afkomstig uit een juridisch onderzoek, betrof de toepassing van kalkzandsteen in de fundering van een woning. In deze situatie was de aannemer aangeweten dat het gebruik van kalkzandsteen in een buitentoepassing ongeschikt was, omdat het materiaal verzwakt kon worden door vorst. De opdrachtgever eist in dat geval de vervanging van de kalkzandsteenblokken door gevelstenen. De arbiter concludeerde echter dat de aannemer correct had gehandeld, omdat de tekening van de fundering en het bestek de toepassing van kalkzandsteen bevestigden. Bovendien was er geen sprake van schade of vochtproblemen, ook na meerdere vorstperiodes.

Gronddekking en stabiliteit van kalkzandsteen in de fundering

Een van de belangrijkste factoren bij het gebruik van kalkzandsteen in de fundering is de gronddekking. Volgens een leverancier van kalkzandsteen dient de gronddekking tussen 150 en 250 mm te liggen om de stabiliteit en duurzaamheid van de fundering te waarborgen. In een casus was de kalkzandsteen in de fundering geplaatst op 175 mm onder het maaiveld bij de garage en 150 mm bij de voorgevel. Deze afstanden vallen binnen de aanbevolen tolerantie en worden daarom als geschikt beschouwd.

Een belangrijke overweging bij funderingen is ook de invloed van vorst en vocht. Kalkzandsteen is gevoelig voor vorst en kan beschadigd raken als het vocht in de poriën bevriest. In de casus waarin kalkzandsteen in de fundering werd gebruikt, was er na meerdere vorstperiodes geen sprake van schade of verzwakking. Ook bij inspecties was geen sprake van beschadigingen of vervalprocessen. De arbiter concludeerde daarom dat er geen reden was om te vrezen voor vorstschade.

Voordelen en nadelen van kalkzandsteen in de fundering

Hoewel kalkzandsteen in de fundering van een woning gebruikt kan worden, zijn er zowel voordelen als nadelen aan deze keuze.

Voordelen

Hoog bouwcomfort: Kalkzandsteen is makkelijk te verwerken en kan zonder veel gereedschap geplaatst worden.
Duurzaamheid: Bij correcte toepassing is kalkzandsteen bestand tegen de elementen en kan het jarenlang standhouden.
Structuurcontrole: Kalkzandsteen is sterk genoeg om het gewicht van een gebouw te dragen, zolang het correct wordt geplaatst.
Energie-efficiëntie: Kalkzandsteen heeft goede thermische eigenschappen, wat kan bijdragen aan een comfortabel inwendig klimaat.

Nadelen

Vorstgevoeligheid: Bij onvoldoende gronddekking of in combinatie met vocht kan kalkzandsteen beschadigd raken door vorst.
Hoog gewicht: Kalkzandsteen is zwaar en vereist sterke steunstructuren, wat in sommige gevallen extra werkzaamheden op de fundering kan vereisen.
Beperkte thermische isolatie: Kalkzandsteen is minder goed thermisch isolerend dan sommige moderne materialen, wat kan leiden tot verlies van warmte in de woning.
Beperkte flexibiliteit: Kalkzandsteen is een vaste constructiemateriaal en is minder geschikt voor flexibele of aanpassingsvriendelijke oplossingen.

Kalkzandsteen in de fundering van een aanbouw

Bij het aanbouwen aan een bestaand huis is het vaak nodig om een nieuwe fundering aan te leggen die aansluit op de bestaande constructie. In een casus wilde een aannemer bij een aanbouwproject een fundering maken van kalkzandsteenblokken, in plaats van een gewapende betonnen fundering. De aannemer wilde de blokken dubbel leggen en verlijmen, en hierop de binnen- en buitenmuren opmetselen. Dit type toepassing was volgens de opdrachtgever niet gebruikelijk en werd door vakmensen als ongebruikelijk beschouwd.

De aannemer stelde echter dat de tekening van de fundering en het bestek de toepassing van kalkzandsteen toestaan. Ook had de arbiter geen bezwaren tegen de methode, omdat er geen sprake was van schade of verval na meerdere jaren. Daarom kan het concluderen dat het gebruik van kalkzandsteen in de fundering van een aanbouw mogelijk is, mits het correct wordt uitgevoerd en voldoende gronddekking wordt gegarandeerd.

De rol van tekeningen en bestek in de fundering

In de bouwsector geldt dat de tekeningen vaak prevaleren boven het bestek. Dit betekent dat, in geval van tegenstrijdigheden tussen tekeningen en tekst in het bestek, de tekeningen bindend zijn. In de casus met de kalkzandsteen in de fundering was het gebruik van dit materiaal bevestigd door de tekening van de fundering. Daarom was het gebruik van kalkzandsteen in deze situatie niet in strijd met de overeenkomst.

De arbiter concludeerde dat de aannemer correct had gehandeld, omdat hij de instructies volgde die in de tekeningen stonden. Ook was er geen sprake van schade of verval, wat de keuze van kalkzandsteen als geschikt onderstreepte.

Kalkzandsteen en draagmuren

Een draagmuur is een muur die het gewicht van het gebouw ondersteunt. Draagmuren in oude huizen zijn vaak van baksteen, terwijl draagmuren in nieuwbouw vaker van kalkzandsteen zijn. Kalkzandsteen is een veelgebruikt materiaal voor draagmuren, omdat het sterk is en goed is in staat om krachten door te geven van het dak naar de fundering.

Een draagmuur loopt altijd van de fundering via de verdiepingen naar het dak. Dit betekent dat het op elke verdieping op dezelfde plek staat. Een draagmuur is daarom vaak duidelijk herkenbaar aan de bouwtekening of aan de structuur van het gebouw.

Kalkzandsteen versus baksteen in funderingen

Bij de keuze tussen kalkzandsteen en baksteen voor funderingen is het belangrijk om te kijken naar de voordelen en nadelen van beide materialen. Baksteen is traditiegetrouw vaak gebruikt in oude huizen en heeft een goede stabiliteit en duurzaamheid. Het is echter zwaarder dan kalkzandsteen en vereist daarom een sterkere fundering. Kalkzandsteen daarentegen is iets lichter en heeft een hogere sterkte, wat het geschikt maakt voor moderne constructies.

In oude huizen is baksteen nog vaak te vinden in de fundering. Bij renovaties of aanbouwen is het echter mogelijk om kalkzandsteen te gebruiken, zolang er voldoende gronddekking is en het correct wordt verwerkt. De geschiktheid van kalkzandsteen in funderingen hangt ook af van de omstandigheden op de bouwplaats, zoals de grondsoort, het klimaat en de belasting van het gebouw.

Conclusie

Kalkzandsteen kan gebruikt worden in de fundering van een woning, maar de geschiktheid hangt af van verschillende factoren, zoals de gronddekking, de belasting van het gebouw en de omstandigheden op de bouwplaats. In sommige gevallen is het een betrouwbare keuze, zoals bij aanbouwen aan bestaande huizen, mits het correct wordt uitgevoerd. In andere gevallen, zoals bij buitentoepassingen in koude klimaten, kan kalkzandsteen gevoelig zijn voor vorst en vocht.

Het is belangrijk om te controleren of de fundering van een oud huis nog geschikt is voor versterking of aanbouw. In geval van funderingsproblemen kunnen er maatregelen genomen worden om de stabiliteit van het gebouw te herstellen. In alle gevallen is het verstandig om een bouwkundig expert te raadplegen voordat er werkzaamheden aan de fundering worden uitgevoerd.