Overzicht van funderingsproblemen en verzakkingen in Nederland

Published by Redactie on juli 27, 2025 | Category fundering

In de afgelopen jaren zijn funderingsproblemen in Nederland steeds vaker aan de kaart gekomen. Door combinaties van klimaatverandering, bodemveranderingen en oude bouwtechnieken lopen veel woningen risico op verzakkingen en funderingsschade. Dit artikel biedt een overzicht van de huidige situatie op basis van recente analyses en publicaties van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF), FunderMaps en andere betrouwbare bronnen. Het doel is om woningeigenaren, bouwprofessionals en consumenten een duidelijk beeld te geven van de risicogebieden, oorzaken van funderingsproblemen en mogelijke stappen om deze te herkennen en aan te pakken.

Inleiding

De fundering van een woning is de basis van haar stabiliteit. In Nederland, waar het bouwen vaak plaatsvond op vochtige of zachte bodems en waar traditioneel gebruikgemaakt is van houten paalfunderingen, is het risico op funderingsproblemen reëel. Dit is vooral het geval in regio’s waar het grondwaterpeil sterk fluctueert of waar klimaatverandering heeft geleid tot langdurige droogperioden. De combinatie van oude funderingstechnieken en veranderende omstandigheden zorgt ervoor dat funderingsproblemen opnieuw centraal staan in de woningeigenaar- en woningmarktgesprekken.

Volgens het KCAF zijn er momenteel tussen de 487.000 en 537.000 panden in Nederland met een verhoogd funderingsrisico. Deze cijfers kunnen oplopen tot 687.000 wanneer de impact van klimaatverandering volledig wordt meegenomen. Deze cijfers zijn gebaseerd op analyses van de FunderMaps-database, waarin ruim 6,4 miljoen panden zijn opgenomen. De data is verdeeld in drie betrouwbaarheidsniveaus: vastgesteld, afgeleid en modelmatig. Deze indeling zorgt voor een realistische, maar niet absoluut nauwkeurige weergave van het landelijke beeld.

In dit artikel zullen we de oorzaken, risicogebieden, herkenning en aanpak van funderingsproblemen bespreken, met een focus op wat woningeigenaren en professionals op dit moment weten moeten.

Wat zijn funderingsproblemen?

Een funderingsprobleem ontstaat wanneer de ondergrond of de fundering van een woning niet meer in staat is om het gewicht van het gebouw te dragen. Dit kan verschillende oorzaken hebben, afhankelijk van het type fundering en de bodemomstandigheden. De meest voorkomende vormen van funderingsproblemen zijn:

Verzakkingen: Hierbij zakken delen van de fundering in, wat leidt tot zerkeringen in muren, kromme vloeren en instabiliteit in het gebouw.
Paalrot: Bij houten paalfunderingen kan de paal verrotten als het grondwaterpeil te laag is. Dit verzwakt de fundering en zorgt voor verzakkingen.
Optrekkend vocht en verschilzetting: Ondiepe funderingen kunnen problemen geven wanneer er sprake is van veranderende vochtomstandigheden of ongelijke zetting van de bodem.

Funderingsproblemen ontwikkelen zich vaak geleidelijk en zijn niet altijd direct zichtbaar. Pas na jaren van afzwakking kunnen schadeklachten duidelijk worden. Daarom is het belangrijk om vroegtijdig te herkennen of je woning in een risicogebied staat.

Oorzaken van funderingsproblemen in Nederland

1. Houten paalfunderingen

Tussen 1920 en 1970 is in Nederland vaak gebruikgemaakt van houten paalfunderingen, vooral in de regio’s met zachte of veenige bodems. Deze funderingen zijn ontworpen om te werken in een bepaalde omgeving met een stabiel grondwaterpeil. Wanneer het grondwaterpeil daalt, droogvallen de houten palen en beginnen ze te verrotten. Dit fenomeen is bekend als paalrot en kan leiden tot verzakkingen.

De meeste problemen met houten funderingen worden gezien in woningen die voor 1970 zijn gebouwd. Vanaf die tijd is het gebruik van betonpalen toegevoegd aan of vervangen voor houten paalfunderingen, wat minder kwetsbaar is voor droogte en paalrot.

2. Ondiepe funderingen

In veel oude stadsgebieden zijn woningen ook op ondiepe funderingen gebouwd. Deze funderingen zijn meestal gemaakt van mortel of beton en liggen slechts enkele meter onder het maaiveld. Dit type fundering is kwetsbaar voor veranderende bodemvochtstanden en ongelijke zetting van de ondergrond. In droge perioden kan de bodem uitdrogen en krimpen, wat leidt tot scheuren in muren en vloeren.

3. Klimaatverandering en grondwaterstanden

De opwarming van de aarde heeft geleid tot extremer weerspatronen in Nederland: langere droge perioden, heftigere regenbuien en fluctuerende grondwaterstanden. Deze veranderingen zorgen voor extra druk op de funderingen van oude woningen.

Bij droge perioden daalt het grondwaterpeil, waardoor houten funderingen verzwakken en ondiepe funderingen instabiliteit kunnen vertonen. Bij regenperiodes stijgt het waterpeil weer, wat tijdelijk stabiliteit biedt, maar op lange termijn ook leidt tot bodemverzakkingen.

Risicogebieden in Nederland

Nederland telt diverse gebieden waar funderingsproblemen voorkomen. Deze gebieden zijn vaak gekenmerkt door zachte bodems, oude bouwmethoden en een geschiedenis van grondwaterbeheer. Het KCAF heeft een meldingenkaart gemaakt, die laat zien hoeveel woningeigenaren in de afgelopen vijf jaar funderingsschade hebben gemeld. Hoe donkerder de kleur van de gemeente, hoe meer meldingen zijn gedaan.

1. Zuid-Holland

In Zuid-Holland, en met name in de regio Leiden en Den Haag, zijn veel panden gebouwd op houten funderingen. Deze gebieden zijn vooral kwetsbaar voor paalrot, aangezien het grondwaterpeil regelmatig daalt. De combinatie van droogte en oude bouwtechnieken maakt deze regio’s tot risicogebieden.

2. Utrecht

In Utrecht zijn veel woningen op veen- of kleigrond gebouwd. Deze bodems zijn kwetsbaar voor veranderingen in vochtgehalte en kunnen leiden tot zetting en schade aan de fundering. Verder is Utrecht een oude bouwregio, met veel panden voor 1970, wat het risico op houten funderingsproblemen verder verhoogt.

3. Noord- en Zuid-Holland

In de zuidelijke delen van Noord- en Zuid-Holland, zoals Leiden, Gouda en Dordrecht, zijn er ook grote risicogebieden. Deze gebieden zijn historisch bekend om hun veenbodems en oude stadsbouw. De combinatie van zachte bodems en houten funderingen maakt deze regio’s kwetsbaar voor verzakkingen.

4. Limburg

Limburg is in de afgelopen jaren ook opgenomen in de risicogebieden. Hoewel het landelijk bekeken minder kwetsbaar is dan de westelijke regio’s, zijn er in bepaalde delen van Limburg panden op ondiepe funderingen gebouwd die problemen kunnen geven bij veranderende bodemvochtstanden.

Herkenning van funderingsproblemen

Herkennen van funderingsproblemen is niet altijd eenvoudig, aangezien de schade vaak geleidelijk ontstaat en pas na jaren zichtbaar wordt. Echter, er zijn een aantal duidelijke signalen die wijzen op funderingsproblemen:

Zerkeringen in muren: Verticale of diagonale scheuren in muren zijn vaak een teken van verzakkingen.
Kromming van vloeren of deuren en ramen: Wanneer vloeren niet meer vlak zijn of deuren niet meer goed sluiten, kan dit wijzen op instabiliteit van de fundering.
Verschillende niveaus in het maaiveld: Als de grond rondom het huis zakt of optrekt, kan dit leiden tot ongelijke niveaus.
Schade aan fundamenten of muren: In extreme gevallen kan schade aan de fundering ook duidelijk zichtbaar zijn.

Wanneer deze signalen aanwezig zijn, is het verstandig om contact op te nemen met een bouwprofessional of funderingsdeskundige. Deze deskundigen kunnen een onderzoek uitvoeren en eventueel maatregelen nemen om schade te voorkomen of te beheersen.

Aanpak en herstel van funderingsproblemen

1. Herstel van funderingen

Er zijn verschillende manieren om funderingsproblemen aan te pakken, afhankelijk van de oorzaak en de mate van schade. Voor houten funderingen kan bijvoorbeeld een herstelproject worden uitgevoerd waarbij de verrotte palen worden vervangen of verstevigd. Bij ondiepe funderingen kan er geopteerd worden voor een diepere fundering of het aanbrengen van stabiliserende materialen.

Het Nationaal Funderingsherstelregister bevat momenteel meer dan 18.000 herstelde panden. Deze register helpt om inzicht te krijgen in de succesverhouding van herstelprojecten en kan ook dienen als leidraad voor woningeigenaren die overwegen om hun fundering te herstellen.

2. Preventieve maatregelen

Omdat funderingsproblemen vaak gevolg zijn van veranderende bodemomstandigheden, is het verstandig om preventieve maatregelen te nemen. Dit kan bijvoorbeeld bestaan uit:

Het bewaken van grondwaterstanden in kwetsbare gebieden.
Het uitvoeren van regelmatige inspecties van de fundering, vooral bij woningen met houten funderingen.
Het gebruik van verzekeringen of programma’s die funderingsproblemen dekken of verlichten.
Het aanpassen van bouwmethoden bij nieuwbouw om kwetsbaarheid tegen klimaatverandering te verminderen.

3. Politieke en maatschappelijke actie

Veel woningeigenaren en woningcorporaties pleiten voor een nationale aanpak van funderingsproblematiek. Vereniging Eigen Huis en andere organisaties dringen aan op een duidelijk plan van de overheid om funderingsproblemen aan te pakken. Dit omvat zowel preventie, herstel als het opstellen van een juridische kader waarin de verantwoordelijkheid voor herstel eerlijk verdeeld wordt.

Een belangrijk aspect van deze aanpak is het verbeteren van de beschikbaarheid van informatie. Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) werkt aan het opstellen van een complete kaart van funderingsproblemen in Nederland. Dit helpt bij het identificeren van risicogebieden en het bepalen van prioriteiten voor herstel en preventie.

Conclusie

Funderingsproblemen in Nederland zijn een reëel en toenemend risico, vooral in regio’s met oude bouwmethoden, zachte bodems en veranderende klimaatomstandigheden. Houten funderingen en ondiepe funderingen zijn de meest kwetsbare types, vooral in de regio’s Zuid-Holland, Utrecht en delen van Limburg. De impact van klimaatverandering, zoals extremer weerspatronen en dalende grondwaterstanden, verergert het probleem.

Woningen die voor 1970 zijn gebouwd lopen het grootste risico. De combinatie van droogte en paalrot zorgt voor verzakkingen die schade aan het gebouw kunnen veroorzaken. Het is daarom belangrijk dat woningeigenaren zich bewust zijn van de risicogebieden waarin ze wonen en dat ze actie nemen zodra er signalen zijn van funderingsproblemen.

De huidige analyses en kaarten, zoals die van het KCAF en FunderMaps, bieden een duidelijk beeld van de situatie. Echter, er is nog ruimte voor verbetering, met name in de beschikbaarheid van historische data over funderingen en de effecten van klimaatverandering op funderingsschade. Daarom is een nationale aanpak van funderingsproblematiek essentieel, waarbij preventie, herstel en juridische aandacht samenwerkend worden aangepakt.