De kritische toon in de hervorming van openbaar vervoer: Uitdagingen en kansen voor verbetering

Published by Redactie on juli 27, 2025 | Category fundering

Inleiding

De kritiek op het openbaar vervoer in Nederland is niet nieuw, maar de toon en de inhoud van deze kritiek zijn in de afgelopen jaren zichtbaar veranderd. In de columns van Rikus Spithorst, verschenen op Voor Beter OV, wordt niet alleen de huidige staat van het OV besproken, maar ook de wijze waarop verbeteringen worden aangepakt of juist worden verdrongen. In deze artikelen komt een patroon naar voren van frustratie, wantrouwen en een roep om verantwoordelijkheid en transparantie. De aandacht gaat niet enkel uit naar het gedrag van reizigers of het functioneren van dienstregelingen, maar ook naar de besluitvorming op hoger niveau, waaronder NS, GVB, ProRail en politieke besluitvormers.

Deze columnist benadrukt met nadruk dat het openbaar vervoer niet alleen een technische of infrastructuurale kwestie is, maar ook een kwestie van culturele en managementmatige hervorming. De columns tonen aan dat bepaalde maatregelen en kritiek soms worden geïnterpreteerd als persoonlijk, terwijl ze in werkelijkheid gericht zijn op het beleid en de prestaties van organisaties en individuen.

In dit artikel bespreken we de kritische toon in de hervorming van het openbaar vervoer in Nederland. We analyseren de hoofdpunten die in deze columns naar voren komen, de mogelijke impact ervan, en of deze kritiek een constructieve bijdrage levert aan verbetering of juist een obstakel vormt voor samenwerking. We kijken ook naar mogelijke oplossingen en de rol van stakeholders bij het verbeteren van het OV.

Kritiek als uitdaging

Kritiek is een noodzakelijke ingrediënt in iedere hervorming. Het is echter van belang om te onderscheiden tussen kritiek die gericht is op het beleid en de prestaties van organisaties, en kritiek die persoonlijk wordt ervaren. In de columns van Rikus Spithorst wordt meerdere keren benadrukt dat de kritiek vooral gericht is op het beleid en de uitvoering ervan, en niet op individuen persoonlijk. Echter, zoals de stakeholdermanager van een vervoerbedrijf opmerkt in een van de columns, wordt de toon soms zo scherp dat het voor betrokkenen pijnlijk kan zijn. Deze scherpheid kan nuttig zijn als het leidt tot verbetering, maar het kan ook leiden tot resistentie of het afwenden van kritiek in plaats van het aannemen.

In de kolom van 1 januari 2024 benadrukt Spithorst dat de kritiek in zijn schrijfwerk niet persoonlijk bedoeld is, maar dat hij het belang acht om duidelijk te benoemen waar verbetering nodig is. Hij erkent dat het vinden van een balans tussen krachtige kritiek en empathie niet eenvoudig is. De kritiek moet hard genoeg zijn om aandacht te genereren, maar niet zo scherp dat het leidt tot afwijzing of resistentie.

Beleid en kwaliteit: De kloof tussen idee en uitvoering

Een van de kernthema’s in de columns is de kloof tussen beleidsdoelstellingen en de feitelijke uitvoering ervan. In de kolom van 10 maart 2025 wordt bijvoorbeeld beschreven hoe NS een Eerste Klas-rittuig probeert te creëren door de zittingen van Tweede Klas-treinen te schilderen en plakkers aan te brengen. Deze aanpak wordt omschreven als “ronduit hufterig” en wordt gezien als een symptoom van een cultureel probleem binnen NS. De kolom benadrukt dat dit soort aanpakken de vertrouwen van reizigers ondermijnt en dat het slechts een oppervlakkige oplossing is voor een dieperliggend probleem.

In een andere kolom wordt het verhaal verteld over de HSL-toeslag en de infraheffing. Hier wordt kritiek geuit op de manier waarop de NS deze toeslag opheft en tegelijkertijd de kosten voor infrastructuur verhoogt. Spithorst zegt dat dit een vorm van “flessentrekkerij” is en dat de NS hiermee reizigers bestelt in plaats van oplossingen te bieden. Deze kritiek is gebaseerd op het idee dat het beleid niet transparant is en dat het voordeel van de reiziger op de achtergrond blijft.

Het is duidelijk dat het beleid op verschillende niveaus niet altijd in lijn is met de behoeften en verwachtingen van reizigers. Deze kloof leidt tot frustratie en het gevoel dat de huidige organisaties niet in staat zijn om oplossingen te leveren die werken voor alle betrokkenen.

Identificatieplicht en veiligheid in het OV

Een ander belangrijk thema dat in de columns aan de orde komt, is de noodzaak van een identificatieplicht in het openbaar vervoer. De kolom benadrukt dat het identificatiebeleid een noodzakelijke maatregel kan zijn om de veiligheid en het gedrag van reizigers te verbeteren. In het kader van deze maatregel worden boetes voor het negeren van OV-regels voorzien, met stijgende bedragen bij herhaling. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het OV-verbod voor zowel schenders als bedreigers van medereizigers en medewerkers.

De kolom benadrukt dat de privacy van de meeste reizigers gewaarborgd moet blijven, wat een belangrijk aspect is bij de implementatie van dergelijke maatregelen. De identificatieplicht wordt gezien als een noodzakelijke maatregel in de huidige situatie, waarin het gedrag van een klein percentage reizigers het hele systeem in gevaar brengt. De kolom stelt dat het doel van de maatregel de middelen heiligt, ook als het betreft het delen van persoonsgegevens tussen verschillende vervoerbedrijven.

Beheer en management: De rol van leidinggevenden

Een ander aspect dat regelmatig aan de orde komt in de columns is de rol van leidinggevenden en de impact van hun beslissingen op de prestaties van het OV. De kolom benadrukt dat het GVB in financiële problemen raakte door de beslissingen van voormalige directeurs zoals Bart Schmeink en Alexandra van Huffelen. De kolom beschrijft hoe het GVB onder Schmeink de ambitie koos om zonder subsidie te functioneren, wat uiteindelijk niet haalbaar bleek. Vervolgens, onder Van Huffelen, werd de invoering van de Noord/Zuidlijn een uitdaging, waarbij het nieuwe netwerk niet in lijn bleek te staan met de reisstromen en daardoor overlast veroorzaakte.

De kolom benadrukt dat de huidige GVB-directie onder Claudia Zuyderwijk met de gevolgen van deze beslissingen zit. Dit benadrukt het belang van een strategische en langdurige aanpak bij het beheer van openbaar vervoer. Het benadrukt ook dat het beleid op hoger niveau een grote impact heeft op de dagelijkse prestaties en het functioneren van het OV.

Organisaties en samenwerking: De rol van stakeholders

De columns tonen aan dat de samenwerking tussen verschillende stakeholders een sleutelfactor is in het verbeteren van het openbaar vervoer. In een van de kolommen wordt beschreven hoe de gemeente Amsterdam het GVB niet op de hoogte stelde van de impact van een hardloopwedstrijd op het OV-netwerk. Dit leidde tot uitval van diensten, onvoldoende alternatieve regelingen en onvoldoende communicatie naar reizigers.

De kolom benadrukt dat dergelijke situaties voorkomen kunnen worden met betere communicatie en samenwerking tussen de gemeente en het GVB. Het benadrukt ook dat het belang van stakeholders zoals reizigers, medewerkers en ambtenaren moet worden erkend bij het plannen van evenementen die het OV beïnvloeden. De kolom stelt dat het voor de betrokkenen belangrijk is dat ze op de hoogte worden gebracht van veranderingen en dat er alternatieven worden geboden.

Conclusie

De kritische toon in de hervorming van het openbaar vervoer in Nederland is niet alleen een reflectie van frustratie, maar ook een aanroep tot actie en verbetering. De columns van Rikus Spithorst tonen aan dat kritiek een noodzakelijke functie kan vervullen als het leidt tot transparantie, verantwoordelijkheid en betere prestaties. Echter, de toon en de manier waarop kritiek wordt uitgedrukt, kunnen ook een obstakel vormen voor samenwerking en verbetering.

De kernthema’s die naar voren komen in deze columns zijn:

De kloof tussen beleid en uitvoering.
De noodzaak van identificatieplicht en veiligheid.
De rol van leidinggevenden en strategische beslissingen.
De noodzaak van samenwerking tussen stakeholders.

Het is duidelijk dat het openbaar vervoer in Nederland op meerdere niveaus hervorming nodig heeft. De kritiek die in deze columns wordt geuit, benadrukt het belang van transparantie, verantwoordelijkheid en een langdurige aanpak. De toon van de kritiek kan scherp zijn, maar als het leidt tot verbetering, dan is het een noodzakelijke ingrediënt in de hervorming.

Het vertrouwen van reizigers, medewerkers en ambtenaren hangt af van het functioneren van het OV, en het is belangrijk dat stakeholders op alle niveaus meewerken aan het verbeteren van het systeem. De kritiek in deze columns is niet alleen een spiegel voor de huidige staat van het OV, maar ook een roep om actie en verandering.

Bronnen

paniekvoetbal