Onderheide fundering: kenmerken, risico’s en herstelopties

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

Een onderheide fundering is een essentieel onderdeel van elke woning, met directe invloed op de stabiliteit, levensduur en veiligheid van het gebouw. In dit artikel geven we een overzicht van de technische kenmerken van een onderheide fundering, de potentiële risico’s die hierbij horen, en mogelijke herstelmethoden. Op basis van bestaande bronnen en expertinformatie uit het Nederlandse bouwbedrijf wordt een duidelijk beeld geschetst van de rol van de fundering in de woningbouw, met aandacht voor zowel bouwtechnische aspecten als juridische en financiële implicaties.

Wat is een onderheide fundering?

Een onderheide fundering is een fundering die dieper ligt dan de grondwaterspiegel. Het doel van deze constructie is om de stabiliteit van het gebouw te garanderen, ongeacht de omgevingsomstandigheden. Deze funderingsmethode wordt vaak gebruikt in gebieden waar de grondwaterstand hoog is of waar de grond niet stabiel genoeg is om het gewicht van het gebouw te dragen op een conventionele manier.

Een onderheide fundering kan in verschillende vormen worden uitgevoerd, afhankelijk van de lokale grondvoorwaarden en het gewicht van het gebouw. De meest voorkomende typen zijn:

Fundering op palen
Fundering op stroken, poeren of platen

Fundering op palen

Een fundering op palen is een traditionele methode die in Nederland veel wordt gebruikt, met name in stadsdelen die rond de 19e eeuw zijn bebouwd. De palen kunnen gemaakt zijn van hout, beton of staal en worden verticaal in de grond gestoken tot een stabiele laag. Deze methode is vooral geschikt voor gebieden met zwakke bovenste grondlagen.

Kenmerken van de verschillende palentypen:

Betonpalen: Deze zijn duurzaam en bestand tegen bacteriële aantasting en schimmel. Ze worden vaak gebruikt in nieuwbouw en herstelprojecten.
Houten palen: Houten palen zijn gemaakt van grenenhout of vuren hout. Grenenhout is gevoeliger voor biologische aantasting, terwijl vuren hout iets minder gevoelig is. Beide soorten zijn echter vatbaar voor schimmel bij droogstand.
Stalen buispalen: Deze zijn sterk en bestand tegen corrosie. Vaak worden ze gevuld met zand of beton. Echter, deze palen kunnen schade oplopen bij fysieke冲击 zoals graven in de omgeving.

Fundering op stroken, poeren of platen

Een fundering op stroken, poeren of platen is een veelvoorkomende vorm bij niet onderhieide funderingen. Het is een eenvoudige constructie, maar gevoelig voor veranderingen in de grondwaterstand en zakkingen. Deze methode is vaak te vinden in woningen uit de 19e en 20e eeuw, met name in stadsdelen die niet op peil staan.

Fundering op slieten

Een minder stabiele vorm van fundering is de fundering op slieten. Slieten zijn korte takken die verticaal in de grond zijn gestoken. Deze fundering is minder stabiel en gevoeliger voor schade dan moderne funderingsmethoden.

Elk type fundering heeft zijn eigen faalmechanismen. Houten palen zijn bijvoorbeeld gevoelig voor biologische aantasting, terwijl niet onderhieide funderingen vaak kwetsbaar zijn voor fysieke schade of zakkingen.

Risico’s bij onderheide funderingen

Ondanks de stabiliteit die een onderheide fundering biedt, zijn er ook specifieke risico’s die eigen zijn aan deze constructie. Deze risico’s hangen vaak samen met de kwaliteit van de grond en de manier waarop de fundering is uitgevoerd.

1. Biologische aantasting

Houten palen zijn in het bijzonder vatbaar voor biologische aantasting, zoals schimmel of bacteriële aantasting. Dit is een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblemen in oude woningen. De aantasting vindt meestal plaats wanneer de palen boven het grondwater uitsteken, wat kan leiden tot droogstand. Droogstand is de term voor het proces waarbij zuurstof bij de houten paal komt, waardoor het hout schimmelt en uiteindelijk verrot.

2. Grondwaterfluctuaties

Een ander belangrijk risico is de fluctuatie van de grondwaterstand. Wanneer de grondwaterstand te hoog of te laag ligt, kan dit leiden tot schade aan de fundering. Te hoge grondwaterstanden kunnen schimmelvorming en vochtproblemen veroorzaken, terwijl te lage waterstanden leiden tot consolidatie van zachte grondlagen zoals klei en veen. Dit kan uiteindelijk tot zakkingen en verlies van draagkracht leiden.

3. Fysieke schade

Ook fysieke schade is een bekende oorzaak van funderingsproblemen. Bijvoorbeeld graven in de omgeving van de fundering kan leiden tot beschadiging van palen of andere ondergrondse structuren. Dit is met name het geval bij stalen buispalen, die schade kunnen oplopen bij mechanische冲击.

Herkennen van funderingsproblemen

Funderingsproblemen kunnen zich op verschillende manieren openbaren. De meest voorkomende tekenen zijn:

Scheuren in muren (binnen- en buitenkant)
Klemmende deuren en ramen
Hoogteverschillen in trottoirs of muren
Zakkingen van het bouwwerk

Een QuickScan is een verkennend onderzoek dat een eerste inschatting geeft van de staat van de fundering. Het is bedoeld om eigenaren snel inzicht te geven in mogelijke risico’s, zonder direct een volledig en kostbaar funderingsonderzoek te hoeven uitvoeren. De QuickScan is gebaseerd op een beperkte visuele inspectie en bestaande gegevens. Het rapport kan signaleren of er aanwijzingen zijn voor funderingsproblemen, wat kan leiden tot verdere actie.

De QuickScan is niet verplicht, maar wordt vaak aanbevolen voor woningen in risicogebieden of bij aanwezigheid van zichtbare tekens van zakking of scheurvorming. De kosten van een QuickScan liggen meestal tussen de €300 en €800, afhankelijk van de aanbieder en het type woning. In sommige gevallen kunnen gemeenten subsidie of vergoeding bieden voor dit onderzoek.

Oplossingen voor funderingsproblemen

Wanneer funderingsproblemen zijn geïdentificeerd, zijn er verschillende herstelopties beschikbaar, afhankelijk van de oorzaak en de mate van schade.

1. Waterglasinjecties

Een veelgebruikte methode bij op staal gefundeerde constructies is het gebruik van stabiliserende waterglasinjecties. Deze methode is voordelig, effectief en uitermate duurzaam. Het waterglas wordt in de grond geïnjecteerd om de sterkte en stabiliteit van de fundering te herstellen.

2. Palenvervangen of herstel

Bij houten palen kan het noodzakelijk zijn om de beschadigde palen te vervangen of te herstellen. Dit is een ingrijpende maatregel, maar soms de enige optie bij ernstige schade. Het is belangrijk om hierbij een expert in te schakelen, omdat het vervangen van palen complex is en zorgvuldig gepland moet worden.

3. Funderingsbalken en draagconstructies

Een funderingsbalk is een horizontale constructie die wordt gebruikt om de last van de muren en het gebouw over te brengen naar de fundering. Het wordt meestal gemaakt van gewapend beton en loopt langs de buitenkant van de fundering. Draagconstructies zoals dragende muren, kolommen en balken spelen ook een cruciale rol in het overbrengen van de belasting naar de fundering.

Nationale aanpak en verantwoordelijkheden

De funderingsproblematiek is in de afgelopen jaren steeds vaker aan de orde gekomen, zowel bij particuliere huiseigenaren als bij experts en beleidsmakers. De Vereniging Eigen Huis pleit al jaren voor een sterke nationale aanpak van funderingsproblematiek. Ze benadrukken dat er meer informatie beschikbaar moet komen om (aspirant) kopers te beschermen tegen een miskoop, en dat mensen met bestaande funderingsproblemen serieus geholpen moeten worden.

In 2021 heeft de Vereniging Eigen Huis, samen met relevante partners, het manifest 'Deltaplan funderingsschade' aan politiek Den Haag aangeboden, waarin wordt aangedrongen op een regierol voor het Rijk. In 2023 is een motie aangenomen om de kosten eerlijker te verdelen, en in 2024 werd het advies 'Goed Gefundeerd' gepresenteerd door de Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur. Dit advies biedt een stevige basis voor de verdere nationale aanpak van funderingsproblematiek.

Conclusie

Een onderheide fundering is essentieel voor de stabiliteit en levensduur van een woning. Door de juiste keuze van funderingsmethode en regelmatige inspecties kan men veel mogelijke problemen voorkomen. Toch blijft het een complex onderdeel van de bouwtechniek, dat zowel technische als juridische aspecten bevat.

Bij funderingsproblemen is het belangrijk om snel actie te ondernemen, bijvoorbeeld met een QuickScan of een volledig funderingsonderzoek. In sommige gevallen is het mogelijk om schade te herstellen met behulp van moderne technieken zoals waterglasinjecties of palenvervangen.

Ook op nationaal niveau is er beweging in de aanpak van funderingsproblematiek. Door samenwerking tussen huiseigenaren, experts en overheid kan het probleem in de toekomst opgelost worden. Het is van belang dat de verantwoordelijkheid en kosten eerlijk worden verdeeld, zodat iedereen op de juiste manier wordt geholpen.

Bronnen

onderheid