Funderingen: De Stille Helden van Elke Constructie

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

In de bouwkunde is de fundering een onmisbaar onderdeel van elk bouwwerk. Ze vormen de basis waarop de structuur rust en waarvan de stabiliteit en duurzaamheid afhangen. Funderingen zorgen ervoor dat het gewicht van het gebouw gelijkmatig over de bodem wordt verdeeld, zodat verzakkingen, scheuren en andere structurele problemen worden voorkomen. Aangezien de ondergrond in Nederland vaak complex is – denk aan veen- en kleigronden – is het kiezen van de juiste fundering een essentieel proces. Dit artikel biedt een gedetailleerde inzicht in funderingsmethoden, hun toepassing, problemen die er kunnen ontstaan en hoe die opgelost of voorkomen kunnen worden.

Wat is een Fundering?

Een fundering is het ondergrondse deel van een gebouw dat de belasting van de structuur gelijkmatig over de bodem verdeelt. Het doel van een fundering is om zowel het eigen gewicht van het gebouw als externe belastingen – zoals sneeuw, wind, en andere omgevingsinvloeden – op een stabiele, draagkrachtige grondlaag over te dragen. Goede funderingen voorkomen verzakkingen, scheuren en andere structurele schade en zorgen voor stabiliteit bij verschillende weersomstandigheden. Daarnaast kunnen funderingen bijdragen aan het waterbeheer en thermische isolatie van een gebouw, wat energie-efficiëntie bevordert.

Functies van een Fundering

Draagkracht: De fundering draagt het gewicht van het gebouw en verdeelt deze belasting over een groot grondoppervlak om te voorkomen dat het gebouw wegzakt of scheuren vertoont.
Stabiliteit: Een goede fundering stabiliseert het gebouw tegen externe krachten zoals wind, aardbevingen en andere seismische activiteiten.
Waterbeheer: Funderingen kunnen ontworpen worden om grondwater buiten te houden en vochtproblemen te verminderen, die schade aan de structuur kunnen veroorzaken.
Isolatie: Funderingen kunnen bijdragen aan de thermische isolatie van een gebouw, wat energie-efficiëntie bevordert.

Soorten Funderingen

Afhankelijk van de aard en het gewicht van de te bouwen constructie en de samenstelling en draagkracht van de ondergrond, zijn er verschillende soorten funderingen. In Nederland onderscheiden we grofweg twee hoofdtypen funderingen: funderingen op palen en funderingen op staal. Daarnaast zijn er nog diverse speciale funderingsmethoden zoals poerenfundering, puttenfundering, algemene funderingsplaat, compenserende fundering, en fundering op grondschroeven.

Fundering op Palen

Een paalfundering bestaat uit meerdere palen die diep in de grond worden gedreven, geboord of geschroefd. Deze palen dragen het gewicht van de constructie over naar sterkere grondlagen dieper in de aarde, die voldoende draagkracht bieden. Deze methode wordt vooral toegepast wanneer de draagkrachtige laag te diep ligt, bijvoorbeeld op veen- of kleigrond. In dergelijke gevallen is het onmogelijk om een fundering direct op de bovenste grondlaag te plaatsen, omdat die niet voldoende stevig is om het gewicht van het gebouw te dragen.

Een voorbeeld hiervan is de bouw van de Noord-Spoorlijn in Amsterdam, waarbij funderingen tot onder de keileem zijn gelegd – dieper dan -60 meter onder maaiveld. Dit duidt op de complexiteit van funderingsprojecten in stedelijke gebieden met zachte bodems.

Fundering op Staal

De term 'fundering op staal' is soms misleidend, omdat er in de praktijk niet altijd staal wordt gebruikt. Deze methode wordt toegepast wanneer de draagkrachtige laag niet te diep onder het maaiveld ligt – bijvoorbeeld 80 of 100 cm. In dat geval wordt de slechte bovengrond verwijderd en eventueel vervangen door een zandkoffer. Ook kan de grond verbeterd worden door verdichting of groutinjectie. Bij strokenfundering en sleuffundering wordt met gewapend beton een verbrede zone onder alle dragende muren gerealiseerd. Een brede muur vereist uiteraard een bredere ondersteuning dan een dun binnenmuurtje.

Bij plaatfundering wordt er op de draagkrachtige grond één dikke plaat gelegd. Deze methode wordt meestal toegepast als de draagkrachtige grond te diep zit, zoals bij moeras-, klei- of veengrond.

Funderingsproblemen: Traditioneel en Nieuw

Afhankelijk van de ondergrond en het soort fundering onder je huis, kunnen er verschillende problemen optreden. Traditionele funderingsproblemen zijn vooral gerelateerd aan de aard van de bodem. Huizen in de Randstad, in het noorden van het land, rond het IJsselmeer en in het rivierengebied hebben meer kans op funderingsproblemen omdat zij vaak op klei- en veengrond zijn gebouwd. Deze zachte bodems inklinken en verzakken langzaam, wat leidt tot scheuren en andere structurele problemen.

Een ander soort funderingsprobleem ontstaat als gevolg van droogte. Hierdoor kan het grondwaterpeil in zomerperioden langdurig laag staan. Dit heeft negatieve gevolgen voor huizen op houten palen, omdat deze droog kunnen komen te staan en gaan rotten. Funderingsproblemen door droogte worden ook wel gezien als ‘nieuwe’ funderingsproblemen, omdat ze te maken hebben met klimaatverandering.

Oorzaak van Funderingsproblemen

Klei- en veengrond: Deze zachte bodems inklinken en verzakken, wat leidt tot structurele problemen.
Droogte: Laag grondwaterpeil in zomerperioden kan leiden tot rotte houten palen.
Verkeerde funderingsmethode: Niet passende fundering kan leiden tot verzakkingen en scheuren.
Verouderde bouwmethoden: Oude funderingen kunnen niet meer voldoen aan huidige eisen.

Gevolgen van Funderingsproblemen

Funderingsproblemen kunnen verschillende gevolgen hebben, variërend van kleine vochtproblemen tot grote structurele schade:

Scheuren in muren en vloeren: Deze zijn vaak het eerste teken van funderingsproblemen.
Verzakkingen: Gebouwen kunnen scheef zakken, wat leidt tot ongelijke vloeren en moeilijk sluitende deuren en ramen.
Schimmels en bacteriën: Vochtige funderingen kunnen schimmels voeden.
Negatieve kleef: Vooral in zachte bodems kan negatieve kleef optreden, waarbij de grond zich aan de fundering vastzuigt en leidt tot extra belastingen.

Het Oplossen en Voorkomen van Funderingsproblemen

Het oplossen van funderingsproblemen is complex en vereist een grondige kennis van de ondergrond en de bouwmethoden. Het is vaak moeilijk en kostbaar om funderingsproblemen aan te pakken, omdat het bouwwerk vaak moet worden leeggehaald of deelsgewijs geïsoleerd. Daarom is het belangrijk om funderingsproblemen zoveel mogelijk te voorkomen.

Voorbereiding bij Funderingswerken

Voor elke funderingsconstructie is een uitgebreid bodemonderzoek van groot belang. Dit onderzoek bepaalt de geschiktheid van de ondergrond en het type fundering dat gebruikt moet worden. De stappen bij funderingswerken zijn:

Bodemonderzoek: Dit onderzoek bepaalt de geschikte dikte van de funderingsplaat en de stabiliteit van de ondergrond.
Uitgraven: Bouwers egaliseren de grond en graven een bouwput tot de vereiste diepte uit.
Bekisting: Een bekisting wordt rond de omtrek van de funderingsplaat aangebracht.
Grindlaag: Een laag grind of steenslag wordt op de bodem van de bouwput gelegd om drainage te bevorderen.
Dampwerende laag: Arbeiders leggen vaak een dampwerende folie op het grind om opstijgend vocht tegen te houden.
Wapeningsnetten: Staalmatten of wapeningsnetten worden geplaatst om de funderingsplaat te versterken.
Storten van beton: Beton wordt gelijkmatig over de hele oppervlakte gestort, verspreid en gladgestreken.
Uitharden: Het beton moet langzaam en gelijkmatig uitharden om scheurvorming te voorkomen.
Verwijderen van bekisting: Nadat het beton volledig is uitgehard, verwijderen arbeiders de bekisting.

Kelderfundering

Een kelderfundering is een type fundering waarbij een ondergrondse ruimte, oftewel een kelder, onder het gebouw wordt gecreëerd. Deze fundering dient niet alleen als basis voor de structuur, maar biedt ook extra opslagruimte en kan bijdragen aan de thermische isolatie van het gebouw. Het proces begint met een uitgebreid bodemonderzoek om de eigenschappen en waterstand van de bodem te bepalen.

Historische Toepassing van Funderingen

De toepassing van funderingen is historisch sterk beïnvloed door de beschikbaarheid van materialen en bouwtechnieken. In de oude bouwmethoden werden vaak houten palen gebruikt, vooral in regio’s met zachte bodems. Deze methoden zijn in de loop van de tijd echter minder geschikt geworden, vooral als gevolg van klimaatverandering en droogte.

Latente Funderingsproblematiek

In Nederland is er een latente funderingsproblematiek die zich vaak niet direct manifesteert. Tien gemeenten houden zich al bezig met het dossier, maar ook in andere gemeenten kan de funderingsproblematiek latent spelen. Overheden tonen weinig onmiddellijk belangstelling om dit onderwerp groot te maken, ook al is het Fonds Duurzaam Funderingsherstel sinds 2017 actief. In 2023 is er voor niet meer dan één miljoen aan leningen verstrekt, wat als teleurstellend wordt ervaren. Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) registreerde in 2023 wel 25 procent meer meldingen dan een jaar eerder, wat duidt op een toenemende problematiek.

De Toekomst van Funderingen in Nederland

De toekomst van funderingen in Nederland wordt sterk beïnvloed door klimaatverandering. De opwarming van de aarde leidt tot extreem droge zomers en langdurig lage grondwaterpeilen, wat funderingsproblemen kan veroorzaken, vooral in regio’s met houten palen. Daarom is het belangrijk om bij nieuwe constructies en renovaties gebruik te maken van duurzamere en betere funderingsmethoden. Daarnaast is het noodzakelijk om oudere gebouwen te inspecteren op funderingsproblemen en waar mogelijk herstelmaatregelen te nemen.

Nieuwe Materialen en Technieken

In de bouwsector worden steeds meer innovatieve materialen en technieken ingezet voor funderingsconstructies. Gewapend beton blijft de meest gebruikte materialen, maar er zijn ook alternatieven zoals grondschroeven, die eenvoudiger en sneller in gebruik zijn en minder invloed hebben op de omgeving. Daarnaast wordt er onderzoek gedaan naar duurzame materialen die minder CO2-uitstoot veroorzaken.

De Rol van de Overheid

De overheid speelt een belangrijke rol bij het beheersen van funderingsproblematiek. Het Fonds Duurzaam Funderingsherstel is een voorbeeld van een initiatief dat gericht is op het oplossen van funderingsproblemen op een duurzame manier. Dit fonds biedt leningen aan woningeigenaren die funderingsproblemen hebben. Het is echter nog steeds een uitdaging om voldoende aandacht te schenken aan funderingsproblematiek, vooral in gemeenten waar de problematiek latent is.

Conclusie

Funderingen zijn de stille helden van de bouwkunde en een essentieel onderdeel van elk bouwwerk. Ze zorgen ervoor dat het gewicht van het gebouw gelijkmatig over de bodem wordt verdeeld en voorkomen verzakkingen, scheuren en andere structurele problemen. In Nederland, met zijn complexe ondergrond bestaande uit veen- en kleigrond, is het kiezen van de juiste fundering van groot belang. Funderingen op palen en funderingen op staal zijn de twee hoofdtypen, maar er zijn ook speciale methoden zoals kelderfundering, poerenfundering en compenserende fundering.

De problematiek rond funderingen is niet statisch. Traditionele problemen, zoals zettingsverschillen en verzakkingen, zijn nog steeds aan de orde, maar ook nieuwe problemen, zoals funderingsproblemen door droogte, komen steeds vaker voor. Dit is vooral het geval in regio’s met houten palen. Daarom is het belangrijk om bij nieuwe projecten en renovaties gebruik te maken van duurzamere en betere funderingsmethoden en oude gebouwen te inspecteren op funderingsproblemen.

Het oplossen van funderingsproblemen is complex en vereist aandacht voor de ondergrond, de bouwmethoden en de omgeving. In de toekomst is het van groot belang om innovatieve materialen en technieken te gebruiken en de rol van de overheid te versterken bij het beheersen van funderingsproblematiek. Slechts door samenwerking tussen woningeigenaren, bouwbedrijven en overheden kan de funderingsproblematiek in Nederland duurzaam en effectief worden aangepakt.