Droogte als bedreiging voor funderingen: risico’s, schade en maatregelen voor woningbezitters

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

De droogte in Nederland heeft niet alleen gevolgen voor de landbouw, de waterhuishouding en de bouwsector, maar ook voor de funderingen van woningen. De afgelopen jaren, met name in 2018 en 2022, is er sprake geweest van een toename van funderingsschade door de lage grondwaterstanden. Deze schade heeft financiële, sociale en structurele gevolgen voor woningbezitters. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken, de schade en de maatregelen die kunnen worden genomen om funderingsproblematiek te voorkomen of te herstellen.

Oorzaken van funderingsproblematiek door droogte

Droogstand en paalrot

Een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblematiek in Nederland is het verlies aan houten funderingspalen door paalrot. Deze palen, vaak gemaakt van esdoorn, grenen of eik, zijn kwetsbaar voor biologische aantasting. Schimmels en bacteriën dringen in wanneer het hout droogvalt. Normaal staat de fundering onder water, wat de palen beschermt. Tijdens droogteperiodes daalt het grondwaterpeil, waardoor palen boven water komen te staan en zich openstellen voor rotting.

Houten palen zijn vaak gebruikt in woningen gebouwd vóór 1970. Deze palen zijn gevoelig voor zuurstofinname bij droogstand, wat de rotting versnelt. Hierdoor vermindert de draagkracht van de fundering, wat leidt tot verzakkingen en scheuren in muren.

Onregelmatige zakkingen en verzakkingen

Woningen met een ondiepe fundering (op staal gefundeerd ofwel niet onderheid) kunnen ongelijkmatig gaan zakken. Dit gebeurt vooral op veen- en kleigronden, die gevoelig zijn voor uitdroging en inklinking. Door de droogte en lage grondwaterstand verliest de bodem onder deze funderingen aan stabiliteit, wat tot scheuren in de muur en kromtrekken van vloeren kan leiden.

Bodemverzakking en bodemdaling

Langdurige droogteperiodes kunnen leiden tot bodemdaling, vooral in veen- en kleigronden. Deze zinkende grond kan structurele schade veroorzaken aan woningen die daarop rusten. Woningen die niet op heipalen zijn gebouwd, maar rechtstreeks op de grond staan, zijn hierbij extra gevoelig.

Klimaatverandering als versterkende factor

De droogte in Nederland wordt verder versterkt door klimaatverandering. Door veranderende weerspatronen en het opwarmen van het klimaat, zien we steeds langere droge perioden. Dit verhoogt het risico op funderingsproblemen, vooral in regio’s met oude woningen en houten funderingen.

Gevolgen van funderingsproblematiek

Financiële impact

Funderingsschade heeft een aanzienlijke financiële impact op woningbezitters. Uit onderzoek blijkt dat de herstelkosten van schade aan funderingen veroorzaakt door droogte variëren tussen € 54.000 en € 100.000 per woning. In 2050 kan deze schadepost in Nederland oplopen tot € 60 miljard.

Deze hoge kosten zijn vaak niet dekbaar via verzekeringen, wat betekent dat woningbezitters zelf voor de kosten moeten opdraaien. Voor velen is dit een onbetaalbare last. Het Verbond van Verzekeraars stelde vast dat in de komende dertig jaar de schade door droogte in Nederland tot € 54 miljard euro kan oplopen.

Sociale impact

De schade aan funderingen heeft ook sociale gevolgen. Huizenbezitters kunnen door de schade problemen ondervinden met verkoop of verhuur. In extreme gevallen kunnen woningen onbewoonbaar raken, wat leidt tot verlies aan waarde en verkoopproblemen. Daarnaast is funderingsschade emotioneel zwaar voor woningbezitters, die vaak met een onverwachte en duurlijke reparatie worden geconfronteerd.

Structurale schade

Structurale schade aan woningen kan in diverse vormen voorkomen. Het meest typische zijn:

Scheuren in muren: Deze kunnen zowel horizontaal als verticaal lopen, afhankelijk van de richting van de verzakking.
Kromtrekken van vloeren: Wanneer een deel van de fundering verder zakt dan het andere, kan dit leiden tot ongelijkmatige vloeren.
Mislukte deuren en kozijnen: Door de verplaatsing van muren en vloeren kunnen deuren en kozijnen niet meer goed sluiten.
Verzakkingen: In extreme gevallen kan de woning verder zakken, wat leidt tot onherstelbare schade en verlies aan leefbaarheid.

Omvang van het probleem

Aantal woningen met funderingsschade

Uit analyses is gebleken dat circa 1 miljoen woningen in Nederland risico lopen op funderingsschade door droogte. Deze woningen zijn meestal gebouwd vóór 1970 en zijn vaak op houten of ondiepe funderingen gebouwd. In regio’s met veen- of kleigronden is het risico op schade extra hoog.

Verdeling van risico’s per regio

De risico’s zijn niet gelijk verdeeld over het hele land. In het Rijnmondgebied, de Zaanstreek en regio’s met veenbodem is funderingsproblematiek het sterkst aanwezig. Gebieden met hoge concentratie houten funderingspalen, zoals Amsterdam en Rotterdam, lopen het grootste risico. Ook in regio’s als Friesland en Noord-Brabant zijn funderingsproblemen zichtbaar, vooral in woningen met ondiepe funderingen.

Tijdelijke en langdurige schade

De schade kan zowel tijdelijk als langdurig zijn. In sommige gevallen kan de fundering zich herstellen wanneer het grondwaterpeil weer stijgt. In andere gevallen is sprake van structurele schade die niet eenvoudig te herstellen is. In de regio’s waar de droogte zich herhaalt, is langdurige schade vaak het gevolg.

Maatregelen tegen funderingsproblematiek

Preventieve maatregelen

Preventieve maatregelen zijn cruciaal om funderingsproblematiek te voorkomen. Een paar voorbeelden van dergelijke maatregelen zijn:

Grondwaterbeheer: Het bewaren van een stabiel grondwaterpeil kan het risico op paalrot en verzakking verminderen. Dit is vooral belangrijk in regio’s met houten funderingspalen.
Bemesting en grondbehandeling: Door de bodem te versterken, bijvoorbeeld door toevoeging van stabilisatieproducten, kan de bodem minder gevoelig zijn voor uitdroging.
Bouwtechnische verbeteringen: Het gebruik van moderne bouwmaterialen en funderingstechnieken kan het risico op schade verminderen. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van betonnen funderingen of diepe funderingen.

Herstelmaatregelen

Wanneer schade al is ontstaan, zijn herstelmaatregelen nodig. De keuze voor herstelmaatregelen hangt af van de ernst van de schade. Enkele voorbeelden zijn:

Herlegging van houten palen: In sommige gevallen is het noodzakelijk om de houten palen volledig te vervangen of te herstellen.
Betonfunderingen: Het aanbrengen van extra betonfunderingen kan het gewicht van de woning opvangen en verder zakking voorkomen.
Grondwateraanvulling: Het aanvullen van het grondwaterpeil kan het risico op verdere rotting van houten palen verminderen.

Transparantie bij verkoop

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) pleit voor meer transparantie bij de verkoop van woningen. Volgens de AFM moeten woningbezitters risico’s zoals funderingsproblematiek melden bij de verkoop. Dit is belangrijk om kopers goed te informeren en te voorkomen dat schade onverwacht opduikt.

Deltaplan funderingsschade

Er zijn plannen om het probleem van funderingsschade aan te pakken op nationaal niveau. Een voorbeeld is het Deltaplan funderingsschade, waarin samenwerking tussen overheden, woningcorporaties en woningbezitters centraal staat. Het doel van dit plan is om funderingsproblematiek te identificeren, te herstellen en voorkomen.

Rol van de overheid en individuele maatregelen

Overheidsinitiatieven

De overheid heeft een belangrijke rol in de voorkoming en herstel van funderingsproblematiek. Initiatieven zoals het Deltaplan funderingsschade en het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) helpen bij het in kaart brengen van funderingsproblemen en het ontwikkelen van oplossingen. De overheid kan ook subsidies aanbieden of leningen faciliteren voor herstelmaatregelen.

Individuele maatregelen

Woningbezitters kunnen hun eigen maatregelen nemen om funderingsproblematiek te voorkomen of te herstellen. Het is belangrijk om regelmatig te controleren op tekenen van funderingsschade, zoals scheuren in muren of kromtrekken van vloeren. Bij het eerste teken van schade is het verstandig om contact op te nemen met een professional, zoals een bouwkundig specialist of architect.

Samenwerking

Samenwerking tussen woningbezitters, woningcorporaties, bouwbedrijven en overheden is essentieel voor de aanpak van funderingsproblematiek. Door samen te werken kan funderingsproblematiek op een effectieve en duurzame manier worden aangepakt.

Conclusie

Droogte vormt een steeds groter probleem voor funderingen van woningen in Nederland. De combinatie van klimaatverandering, langdurige droge perioden en oude bouwmethodes leidt tot schade aan houten funderingspalen, verzakkingen en scheuren in muren. Deze schade heeft aanzienlijke financiële, sociale en structurele gevolgen voor woningbezitters. Het aantal woningen met funderingsschade is aanzienlijk, met circa 1 miljoen woningen in het risicogebied. Preventieve en herstelmaatregelen zijn essentieel om funderingsproblematiek te voorkomen of te herstellen. De rol van de overheid, woningcorporaties en woningbezitters is cruciaal in de aanpak van funderingsproblematiek. Door samen te werken en bewust te worden van de risico’s, kunnen we funderingsproblematiek verminderen en woningen veilig en leefbaar houden.