Droogte en funderingsproblematiek: scheuren in de fundamenten van Nederlandse woningen

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

De afgelopen jaren zijn funderingsproblematiek en bodemdaling onder de aandacht gekomen als directe gevolgen van de extreem droge zomers in Nederland. Wat vroeger vooral bekend stond in veenweide- en zandleidingen, is nu ook zichtbaar in andere delen van het land. De combinatie van klimaatverandering en een toegenomen frequentie van droge perioden zorgt voor schade aan de fundamenten van huizen, met als gevolg scheuren in muren, vloeren en kozijnen. Voor huiseigenaren kan dit leiden tot aanzienlijke kosten, terwijl de verantwoordelijkheid vaak bij hen ligt. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken, de gevolgen en mogelijke oplossingen voor funderingsproblematiek veroorzaakt door droogte.

Oorzaken van funderingsproblematiek door droogte

Houten funderingen en paalrot

Een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblemen in droge tijden is de verouderde bouwtechniek van vóór 1970. Vele woningen zijn op houten funderingspalen gebouwd, die traditioneel onder water stonden. Dit voorkwam paalrot, want hout is resistent tegen rotting als het volledig onder water staat. Echter, bij droogte daalt het grondwater, waardoor deze palen aan de lucht komen en schimmels kunnen het hout aantasten. De paalrot zorgt er vervolgens voor dat de fundering minder sterk wordt, waardoor woningen kunnen zinken of scheuren.

Dick de Jong van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) benadrukt dat dit probleem vooral opduikt in gebieden met veen- of kleigrond. In regio’s zoals Friesland en Zuid-Holland was funderingsproblematiek al langer bekend, maar nu ook in Gelderland en Noord-Brabant het aantal meldingen sterk is toegenomen. De eerste schadeverschijnselen werden waargenomen in de zomer van 2018, en sindsdien is het probleem verder verslechterd.

Ondiepe funderingen en bodemdaling

Ook woningen met een ondiepe fundering lopen risico in droge tijden. Deze funderingen rusten meestal direct op de bodem, zowel op zand als op klei. Bij een daling van de grondwaterstand kan de bodem instorten of veranderen, wat leidt tot ongelijkmatige zettingen. Dit zorgt voor scheuren in muren en vloeren. De problematiek is extra complex bij kleigrond, omdat klei gevoelig is voor zwellen en krimpen. Tijdens droge periodes krimpt de klei, terwijl bij regen het weer kan uitzetten. Dit leidt tot voortdurende bewegingen in de bodem en dus ook in de fundering.

Gilles Erkens, onderzoeker bij Deltares en de Universiteit Utrecht, benadrukt dat het zwellen en krimpen van klei een belangrijke factor is. Volgens zijn waarnemingen groeien de scheuren in de zomer en sluiten ze gedeeltelijk in de winter. Echter, het exacte mechanisme en de mate waarin dit gebeurt zijn nog niet volledig begrepen. Dit benadrukt de noodzaak van meer onderzoek en monitoring van funderingen in kwetsbare gebieden.

Gevolgen van funderingsproblematiek door droogte

Scheuren en constructieve schade

De meest duidelijke gevolgen van funderingsproblematiek zijn zichtbare scheuren in muren, vloeren en kozijnen. Deze scheuren kunnen variëren van geringe afleidingen tot ernstige schade die een woning onbewoonbaar maakt. Huiseigenaren melden regelmatig dat de scheuren groter worden na iedere droge zomer, met als gevolg dat de woning steeds minder stabil is.

Een anonieme huiseigenaar uit Noord-Brabant beschrijft hoe de eerste scheuren ontstonden tijdens de zomer van 2018. “We merkten giga scheuren in het gebouw en begrepen dat het te maken had met de droogte. Het onderzoek bevestigde dat de bodem begon te bewegen.” Een andere woningbezitter schildert een even pittige situatie: “Ons huis zit onder de scheuren. Het is eigenlijk helemaal in elkaar gekakt.”

Financiële en sociale gevolgen

De schade aan de fundering heeft niet alleen constructieve, maar ook aanzienlijke financiële en sociale gevolgen. Reparatie van funderingsproblemen is vaak kostbaar. Volgens KCAF lopen de kosten snel op tot €50.000 tot €100.000. Daarnaast is er geen zekerheid dat deze kosten worden vergoed door de verzekeraar. Voor velen is dit financieel een onoverkomelijk probleem.

Bovendien kan funderingsproblematiek de marktwaarde van een woning ernstig beïnvloeden. Huiseigenaren die anoniem willen blijven vrezen dat hun woning onverkoopbaar wordt. Dit heeft ook sociale gevolgen, omdat mensen geconfronteerd worden met het verlies van hun huis of hun woning niet meer kunnen verkopen.

Verantwoordelijkheid en verzekering

Een belangrijk aspect is dat veel huiseigenaren niet weten dat de verantwoordelijkheid voor funderingsproblematiek vaak bij hen zelf ligt. De KCAF benadrukt dat schade aan de fundering niet automatisch verzekerd is. De droogte wordt niet als verzekerd risico beschouwd, omdat het als een langdurig en voorspelbaar klimaatverschijnsel wordt gezien. Dit betekent dat huiseigenaren zelf opdraaien voor de kosten van onderzoek en herstelling.

Mogelijke oplossingen en preventie

Onderzoek en monitoring

Het eerste stappenplan bij funderingsproblematiek is het uitvoeren van een grondige inspectie en onderzoek. Dit kan door een geotechnisch adviesbureau of een bouwinspecteur. Het onderzoek richt zich op de oorzaak van de schade, de mate van bodemdaling en de stabiliteit van de fundering. De KCAF biedt een meldingsloket waar woningbezitters hun situatie kunnen rapporteren.

Monitoring van funderingen in kwetsbare gebieden wordt als cruciaal gezien. Door het gedrag van de grond te volgen, kan men vroegtijdig signalen opvangen en preventieve maatregelen nemen. Gilles Erkens benadrukt dat er meer data nodig is over het zwellen en krimpen van klei. Dit is van belang om de risico’s beter in te schatten en maatregelen effectiever te kunnen nemen.

Maatregelen bij houten funderingen

Bij houten funderingen die zijn aangetast door paalrot, zijn er verschillende opties. Eén mogelijkheid is het onderhouden van de grondwaterstand door het aanleggen van een waterkeren of waterreservoirs. Hierbij wordt water opgeslagen om de grond te bevochtigen en de fundering te beschermen. Een andere oplossing is het herstellen of vervangen van de beschadigde palen.

Stabilisatie van ondiepe funderingen

Voor ondiepe funderingen is het versterken van de bodem een mogelijke oplossing. Hierbij worden zand- of betoninjecties gebruikt om de bodem onder de fundering te stabiliseren. Een andere methode is het aanbrengen van extra palen of het leggen van een nieuw fundament. Deze maatregelen zijn kostbaar, maar noodzakelijk om de woning leefbaar en veilig te houden.

Overheidsinteresse en actie

De KCAF roept op tot actie van de overheid, gemeenten en waterschappen. Volgens Frank van Lier, directeur van KCAF, is er behoefte aan subsidie en steun voor huiseigenaren die geconfronteerd worden met funderingsproblematiek. Bovendien is het belangrijk om het klimaatverschijnsel droogte in verband te brengen met funderingsproblematiek in beleidsdocumenten. Op dit moment ligt de verantwoordelijkheid bij de woningbezitter, maar de KCAF pleit voor een collectieve aanpak.

Makelaars en markttransparantie

Een belangrijk aspect is de rol van makelaars in de verkoop van woningen met funderingsproblematiek. De KCAF benadrukt dat makelaars deze risico’s moeten duidelijk maken aan kopers. Tegenwoordig is er vaak sprake van transparantiegebrek, omdat kopers niet altijd weten wat de gevolgen zijn van funderingsproblematiek. Dit leidt tot onverwachte kosten en schade na de aankoop. De KCAF roept daarom op tot een duidelijke marktregel die verplichte informatie over funderingen bevat.

Conclusie

De droogte heeft funderingsproblematiek in Nederland opnieuw onder de aandacht gebracht. Traditioneel was dit probleem vooral bekend in veenweidegebieden, maar nu ook in gebieden met klei- en zandgrond. De gevolgen zijn zowel zichtbaar (scheuren in muren en vloeren) als financieel (hoge reparatiekosten en verkoopproblemen). Voor huiseigenaren is het belangrijk om funderingsproblematiek vroegtijdig te herkennen en de juiste maatregelen te nemen.

De oorzaken van funderingsproblematiek zijn complex en variëren per bouwjaar en bouwtype. Vele woningen zijn op houten of ondiepe funderingen gebouwd, wat in tijden van droogte leidt tot bodemdaling en schade. De oplossingen zijn eveneens afhankelijk van de situatie, variërend van waterbeheer tot funderingsversterking. Daarnaast is er behoefte aan overheidsactie en maatschappelijke bewustwording om dit probleem adequaat aan te pakken.

Zowel woningbezitters, makelaars als overheden moeten samenwerken om funderingsproblematiek door droogte adequaat te verwerken. Door onderzoek, monitoring en transparantie te versterken, kan het risico op schade worden beperkt en de markt voor woningen stabiel gehouden.