Slietenfundering: Geschiedenis, Technologie en Risico’s in Onrustige Ondergrond

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

De fundering van een gebouw is de meest fundamentele basis voor de duurzaamheid en stabiliteit van de constructie. Een slietenfundering is een van de oudere technieken die vroeger veel gebruikt werden, vooral in gebieden met een zwakke ondergrond. In dit artikel bespreken we de geschiedenis, technologie, toepassingsgebieden, risico’s en de moderne betekenis van slietenfunderingen. Deze informatie is relevant voor woningeigenaars die hun woning herstellen of verbouwen, voor bouwprofessionals die historische constructies beoordelen, en voor alle partijen die betrokken zijn bij woningbouw in gebieden met onrustige ondergrond.

Wat is een Slietenfundering?

Een slietenfundering is een vorm van ondiepe fundering die vroeger vaak gebruikt werd in stedelijke gebieden met zwakke grondlagen. Deze fundering bestond uit korte houten of betonnen palen of takken die verticaal in de grond werden gestoken, zodat het gewicht van het gebouw op deze slieten kon worden verdeeld. Deze constructie was bedoeld om de belasting van het gebouw over een groter oppervlak van de bovengrond te spreiden en zo een zetting te voorkomen.

In de context van de bronnen is duidelijk dat de slietenfundering een van de oudste vormen van fundering was. Zoals beschreven in bron [1], is een slietenfundering "één van de eerste vormen van een fundering op palen", maar met "een draagkracht die beperkt was". De slieten bleven vaak hangen in de klei- en veengrond, waar ze "kleefden vast" en hun draagvermogen ontleenden aan wrijving en adhesie met de grond.

Hoewel slietenfunderingen in het verleden vaak werden gebruikt, is hun draagkracht en stabiliteit beperkt vergeleken met moderne funderingstechnieken. Ze zijn vooral geschikt in gebieden waar de draagkrachtige grondlaag niet te diep zit, zoals bijvoorbeeld op 80 cm of 100 cm onder het maaiveld. In dergelijke gevallen kon de slietenfundering de bovengrond verdringen of verbeteren met zand of groutinjectie.

Geschiedenis van Slietenfunderingen

De geschiedenis van slietenfunderingen is in het bijzonder interessant voor historische steden en wijkontwikkelingen. In het artikel over Gouda (bron [4]) wordt duidelijk dat slietenfunderingen en funderingen op staal nog steeds van betekenis zijn in steden met een historisch inklinkend bodemprofiel. Deze funderingstechnieken zijn een onderdeel van de vroege bouwgeschiedenis van stedelijke gebieden, waarin de ondergrond niet altijd ideaal was voor bouwactiviteiten.

In het verleden werden slietenfunderingen vaak geplaatst zonder uitgebreide bodemtoetsing. De slieten werden simpelweg in de grond gestoken, zonder dat er veel aandacht was voor de stabiliteit of de toekomstige zettingsrisico’s. Dit heeft geleid tot een aantal problemen, zoals beschreven in bron [5], waarin staat dat "de slieten bleven hangen in de klei en veengrond", en dat de draagkracht afhankelijk was van de wrijving van de grond langs de omtrek van de paal.

In het begin was het inslaan van deze slieten handwerk, later vervangen door eenvoudige heistellingen. De slieten waren meestal te kort om de eerste zandlaag te bereiken, wat betekent dat ze niet voldoende stevigheid hadden om het volledige gewicht van het gebouw te dragen. In combinatie met veranderende grondwaterstanden, droogstand of verdroging, ontstonden risico’s op negatieve kleef en daarmee zetting van het gebouw.

Technologie en Toepassing van Slietenfunderingen

Constructieve Kenmerken

Een slietenfundering bestond uit korte verticale palen of takken die in de bovengrond werden geplaatst. Deze slieten konden van hout, beton of in sommige gevallen ook van staal zijn. De slieten werden verticaal in de grond gestoken, waarbij ze een bepaalde wrijving en adhesie kregen met de grondlaag.

In tegenstelling tot moderne funderingstechnieken zoals fundering op staal of fundering op betonpalen, is de slietenfundering een relatief eenvoudige constructie. Het was in de vroege bouwgeschiedenis een economische oplossing voor gebieden met zwakke grondlagen.

Zoals uit bron [2] blijkt, kan een fundering op staal bestaan uit verschillende typen, zoals een strokenfundering, poerenfundering of plaatfundering. Een strokenfundering is een verbrede zone van gewapend beton onder alle dragende muren. Een plaatfundering is een dikke plaat die op de draagkrachtige grond wordt geplaatst. In tegenstelling tot deze moderne technieken, was de slietenfundering een ondiepe en minder stabiele oplossing.

Toepassing in Onrustige Ondergrond

Slietenfunderingen zijn vooral gebruikt in stedelijke gebieden waar de ondergrond zwak was, zoals in veen- of kleigrond. Deze fundering was in die context een tijdelijke of tijdelijkere oplossing om de belasting van het gebouw over een groter oppervlak te spreiden.

In gebieden met een inklinkende bodem, zoals in historische steden zoals Gouda, zijn slietenfunderingen nog steeds relevant. De bodemstabiliteit en het waterpeil zijn cruciale factoren in de werking van deze fundering, zoals uitgebreid beschreven in bron [4]. Daar wordt ook vermeld dat het project Stevige Stad op Slappe Bodem gericht is op het bestuderen van bodemdaling en de ontwikkeling van duurzame funderingsoplossingen voor dergelijke stedelijke gebieden.

Risico’s en Problemen van Slietenfunderingen

Ondanks hun geschiedenis en toepassing in vroege bouwperiodes, zijn slietenfunderingen met een aantal risico’s en problemen geassocieerd. Deze risico’s zijn vooral relevant in het huidige bouwbeleid en bij renovaties of onderhoudsprojecten in gebieden met historische funderingstechnieken.

Negatieve Kleef

Een belangrijk risico bij slietenfunderingen is negatieve kleef. Dit ontstaat wanneer de grondlagen een neerwaartse beweging ondergaan langs de paalschacht. Dit kan het gevolg zijn van een samendrukking van klei- en veenlagen onder invloed van een verhoogde belasting op het maaiveld of een verlaagde grondwaterstand door grondwateronttrekking of verdroging.

Negatieve kleef leidt tot een extra belasting op de slieten, wat kan resulteren in zetting van het gebouw. In historische steden waar de bodem historisch gezien inklinkt, is dit een veelvoorkomend probleem, zoals beschreven in bron [4]. Het is daarom belangrijk om bij renovaties of inspecties van oude gebouwen te controleren of er sprake is van negatieve kleef of zettingsverschillen.

Onderhoud en Veroudering

Een ander probleem is de veroudering van de slieten. In het verleden werden veel slieten gemaakt van hout, wat in combinatie met droogstand of veranderingen in de grondwaterstand leidde tot rotte houtpalen en dus verlies van draagkracht. In bron [5] staat dat "het huis is verzakt of staat scheef: vaak bij fundering met houten palen en een grondwaterstand die lager is dan de houten paalkoppen".

Daarnaast zijn slietenfunderingen niet ontworpen voor huidige belastingen. De constructie is in veel gevallen niet meer geschikt voor moderne bouwmethoden of grotere belastingen. In combinatie met veranderende bodemomstandigheden kan dit leiden tot schade aan het gebouw.

Herkenning van Funderingsproblemen

Funderingsproblemen met slietenfunderingen zijn vaak herkenbaar aan bepaalde symptomen. Zoals vermeld in bron [5], zijn er enkele duidelijke indicatoren voor funderingsproblemen:

Scheefstand van het huis of vloeren: Bijvoorbeeld wanneer een knikker niet horizontaal rolt of de drempels van deuren scheef liggen.
Scheuren in gevels, muren of vloeren: Brede scheuren die groter zijn dan een paar millimeter kunnen wijzen op zettingsverschillen.
Klemmende ramen of deuren: Scheefstand kan leiden tot vervorming van de constructie.
Schade aan leidingen of vervorming van leidingen: Wanneer leidingen niet meebuigen met de verzakking.
Huis lager gelegen dan het trottoir of andere huizen: Dit kan duiden op zetting van het gebouw, die niet zichtbaar is.

Modernisering en Alternatieven

Aangezien slietenfunderingen in hun oorspronkelijke vorm niet meer geschikt zijn voor moderne bouw- en woningbouwstandaarden, zijn er alternatieven ontwikkeld. Deze alternatieven zijn gericht op het verbeteren van de stabiliteit, het verlagen van zettingsrisico’s en het verhogen van de draagkracht van funderingen in zwakke ondergronden.

Fundering op Staal

Een veelgebruikte alternatieve fundering is de fundering op staal. Deze fundering is geschikt wanneer de draagkrachtige laag van de grond niet te diep zit. In dat geval wordt de slechte bovengrond verwijderd en vervangen door een zandkoffer of gestabiliseerde grond.

De fundering op staal omvat verschillende typen, zoals strokenfundering, poerenfundering en plaatfundering. Deze zijn allemaal ontworpen om de belasting van het gebouw te dragen met een hogere stabiliteit dan een slietenfundering.

Huidige Bouwpraktijk

In de huidige bouwpraktijk wordt een uitgebreide bodemtoetsing uitgevoerd voordat een fundering wordt ontworpen. De keuze voor een fundering hangt af van de belasting van het gebouw, de grondcondities en de technische vereisten. In gebieden met onrustige ondergrond worden moderne funderingstechnieken gebruikt, zoals schroefpalen of heipalen, die beter zijn in staat om zettingsverschillen te beheersen.

In historische steden wordt vaak een combinatie gebruikt van onderhoud van bestaande funderingen en de toepassing van moderne technieken. In het project Stevige Stad op Slappe Bodem wordt bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar duurzame oplossingen voor bodemstabiliteit in historische steden.

Conclusie

De slietenfundering is een historische vorm van fundering die vroeger vaak gebruikt werd in stedelijke gebieden met zwakke grondlagen. Deze fundering bestond uit korte verticale palen of takken die in de grond werden gestoken, waardoor het gewicht van het gebouw werd verdeeld. Ondanks hun geschiedenis en eenvoudige constructie zijn deze funderingen met een aantal risico’s geassocieerd, zoals negatieve kleef, onderhoudsproblemen en veroudering.

In moderne bouwpraktijk zijn alternatieven ontwikkeld, zoals fundering op staal, die betere stabiliteit bieden en geschikter zijn voor huidige bouwstandaarden. Voor woningeigenaars en bouwprofessionals is het belangrijk om de geschiedenis en kenmerken van slietenfunderingen te begrijpen, zodat ze effectief kunnen beslissen over renovaties, onderhoud en nieuwbouwprojecten in gebieden met onrustige ondergrond.

Bronnen

slieten