Stalen funderingen op kleigrond: Toepassing, risico’s en uitvoering

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

Bij de bouw van woningen en andere constructies speelt de keuze van de fundering een cruciale rol in de duurzaamheid en stabiliteit van het gebouw. In Nederland, waar de ondergrond vaak uit zwakkere grondsoorten bestaat zoals klei, veen en leem, wordt vaak gewerkt met funderingen die specifiek afgestemd zijn op deze omstandigheden. De stalen fundering is hier een veelgebruikte oplossing, vooral in regio’s met een relatief stevige ondergrond. Toch zijn er beperkingen en risico’s verbonden aan dit type fundering, met name op kleigrond.

In dit artikel wordt ingegaan op de geschiktheid, toepassing, voordelen, nadelen en uitvoering van stalen funderingen op kleigrond. Daarnaast worden de risico’s en mogelijke gevolgen van ondergrondscheidingen of veranderende grondwaterstanden besproken. Het artikel biedt daarmee een overzicht voor woningeigenaren, bouwmeesters en constructeurs die zich richten op renovatieprojecten of nieuwbouw in regio’s met kleigrond.

Wat is een stalen fundering?

Een stalen fundering is een type fundering waarbij de muren of wanden van een gebouw direct op een draagkrachtige ondergrond rusten, zonder gebruik van heipalen of andere palen. Hoewel de benaming "stalen fundering" suggereert dat het om een fundering van staal gaat, betreft het meestal een betonnen of metselwerkfundering die op een stevige bodemlaag is geplaatst. Deze funderingsoort is vaak te vinden in oudere dorpen en wijkgelegenheden in Nederland, waar de ondergrond relatief stabiel is.

De stalen fundering is goedkoper in aanleg dan een fundering op palen. Hierbij is minder complexe apparatuur nodig, en kan de fundering sneller worden uitgevoerd. Deze methode is meestal geschikt voor kleinere gebouwen of woningen waar de ondergrond voldoende draagkracht biedt. Toch is dit type fundering kwetsbaar voor veranderingen in de ondergrond, zoals inklinking, droogte of veranderingen in de grondwaterstand.

Kleigrond en de uitdagingen voor funderingen

Kleigrond is een veelvoorkomende grondsoort in Nederland, met name in het westelijke deel van het land. Kleigrond is bekend om zijn vochtgevoelige eigenschappen en zijn lage draagkracht vergeleken met zandgrond. Kleigrond houdt veel water vast, wat in natte periodes kan leiden tot uitzetting en in droge periodes tot krimping. Deze variaties kunnen leiden tot verzakkingen en scheuren in traditionele funderingen.

Een stalen fundering kan in principe op kleigrond worden gebruikt, maar dit vereist dat de ondergrond voldoende draagkracht heeft. Dit is niet vanzelfsprekend, aangezien niet elke kleigrond even stevig is. De grond moet worden getest om te bepalen of hij het gewicht van het gebouw kan dragen zonder te verzakken. Als de ondergrond toch niet stevig genoeg blijkt te zijn, bestaat het risico op verzakkingen, wat schade kan veroorzaken aan de muren, vloeren en gevels van het gebouw.

Toepassing van stalen funderingen op kleigrond

Stalen funderingen op kleigrond zijn meestal geschikt in gebieden waar de draagkrachtige bodem niet te diep zit. In regio’s waar de zandlaag op enkele meters diepte te vinden is, kan deze funderingsoort ideaal zijn. In dichtbevolkte steden en dorpen, waar de ondergrond relatief stevig is, wordt de stalen fundering vaak gebruikt. In Dordrecht bijvoorbeeld is deze funderingsoort vaak te vinden op klei- en veenpakketten die variëren tussen 15 en 20 meter in diepte.

Een belangrijk voordeel van de stalen fundering is de lage bouwkosten. Aangezien er geen palen nodig zijn, zijn de benodigde machines en arbeidsuren beperkt. Dit maakt de funderingsoort populair bij kleinere woningbouwprojecten of bij het renoveren van oudere woningen waar de ondergrond nog stevig genoeg is.

Toch zijn er ook beperkingen. Een stalen fundering is kwetsbaar voor veranderingen in de ondergrond. Droogte, grondwaterverlaging, bodemdaling of verkeersvibraties kunnen leiden tot verlies van draagkracht. In dergelijke gevallen kan de fundering inklinken, wat tot schade aan de gevel, vloeren of muren kan leiden. Deze kwetsbaarheid maakt de stalen fundering gevoelig voor veranderingen in de ondergrond. In regio’s met een instabiele ondergrond of met veranderende grondwaterstanden kan deze funderingsoort dus niet de meest betrouwbare keuze zijn.

Risico’s van stalen funderingen op kleigrond

Een van de belangrijkste risico’s bij een stalen fundering op kleigrond is het risico op verzakkingen. Als de ondergrond niet stevig genoeg blijkt te zijn, kan de fundering verzakken. Dit kan leiden tot scheuren in muren en andere problemen. Bovendien kan verandering in de grondwaterstand of droogte leiden tot bodemdaling of krimp van de kleigrond, wat ook tot verzakkingen kan leiden.

In dichtbebouwde steden of regio’s met veranderende ondergrondse omstandigheden kan een stalen fundering kwetsbaar zijn voor inklinking. In dergelijke gevallen kan het noodzakelijk zijn om maatregelen te nemen, zoals het versterken van de fundering of het toepassen van een andere funderingsmethode, zoals een fundering op palen.

Alternatieve funderingsmethodes bij zwakke ondergrond

Als een stalen fundering op kleigrond niet geschikt is, kan een fundering op palen een betere oplossing zijn. Een fundering op palen is een complexere methode, maar het is geschikt voor vrijwel alle grondsoorten, zelfs in gebieden met zeer zwakke bodemlagen. Bij deze methode worden palen diep in de grond geheid tot ze een stabiele laag bereiken. Deze palen kunnen van verschillende materialen zijn gemaakt, zoals beton, staal of hout.

Het belangrijkste voordeel van een fundering op palen is dat deze geschikt is voor zwakke ondergronden. In regio’s met veen, klei of andere instabiele grondsoorten is deze funderingsoort vaak noodzakelijk. Palenfunderingen worden met name in het westelijke deel van Nederland toegepast, waar de bovenste grondlagen vaak uit klei, veen en leem bestaan. Deze lagen zijn vaak te slap om het gewicht van bouwwerken te dragen. De stabiele zandlagen liggen daar vaak dieper onder de ondergrond.

Methodes voor funderingspalen

Er zijn verschillende methodes om funderingspalen in de grond aan te brengen, afhankelijk van de ondergrond en de benodigde draagkracht. De meest gebruikte methodes zijn:

Heien: Heipalen worden in de grond geheid met behulp van een heistelling. De heistelling is een machine die een zwaar heiblok op de paal laat vallen, waardoor deze de grond in zakt. Dit gaat net zo lang door tot de paal door de slappe grondlagen is gedreven en op een stabiele, draagkrachtige zand- of grindlaag rust.
Schroeven: Een schroefboor, ook wel avegaar genoemd, boort tot op de draagkrachtige laag. Eenmaal op diepte wordt de boor weer omhooggetrokken, terwijl via de holle as van de boor betonmortel wordt ingeperst.
Boren: Bij deze methode wordt een gat geboord in de grond, waarin daarna een betonnen of stalen paal wordt geplaatst. Dit is een nauwkeurige methode, vooral geschikt voor complexere projecten.

Schroeffunderingen zijn bijzonder geschikt voor kleigrond. Deze funderingsoort biedt snelheid, duurzaamheid en voorkomt zware graafwerkzaamheden. De stalen schroefpalen worden diep in de grond gedraaid tot een stevige laag is bereikt. Dit voorkomt verzakkingen en zorgt voor een stabiele basis. Schroeffunderingen zijn hydraulisch aangedreven en veroorzaken geen trillingen, wat schade aan omliggende structuren voorkomt.

Uitvoering van een stalen fundering op kleigrond

De uitvoering van een stalen fundering op kleigrond vereist zorgvuldige voorbereiding en analyse van de ondergrond. Het eerste stuk werk is een grondonderzoek om te bepalen of de kleigrond voldoende draagkracht heeft. Als blijkt dat de grond niet stevig genoeg is, is een andere funderingsmethode mogelijk beter.

Als de ondergrond geschikt is, kan de fundering worden uitgevoerd. De fundering bestaat uit een metselwerk of betonnen basis die op de draagkrachtige laag is geplaatst. De muren of wanden van het gebouw rusten hierop. Het proces is relatief eenvoudig en kan sneller worden uitgevoerd dan bij een fundering op palen.

Toch is het belangrijk om rekening te houden met mogelijke veranderingen in de ondergrond. Droogte of veranderingen in de grondwaterstand kunnen leiden tot verlies van draagkracht. Daarom is het verstandig om regelmatig de fundering te controleren en eventueel te versterken.

Herkenning van een stalen fundering

Voor woningeigenaren en bouwmeesters is het belangrijk om te weten hoe men een stalen fundering herkent. Deze funderingsoort is vaak te vinden in oudere woningen in dorpen of wijkgelegenheden. Een stalen fundering heeft geen palen en bestaat meestal uit een betonnen of metselwerkfundering die direct op de ondergrond rust. De muren of wanden van het gebouw zijn hierop geplaatst.

Een typisch kenmerk van een stalen fundering is de afwezigheid van palen of andere ondergrondse ondersteuningen. De fundering is dus direct op de grond aangebracht. Bij een fundering op palen zijn palen zichtbaar of zijn er sporen van in de ondergrond.

Het is belangrijk om te weten hoe men een stalen fundering herkent, omdat dit invloed heeft op de keuze van renovatie- of reparatiemaatregelen. Een stalen fundering kan kwetsbaar zijn voor veranderingen in de ondergrond, zoals inklinking of veranderingen in de grondwaterstand. Als de ondergrond verandert, kan dit leiden tot schade aan de fundering en het gebouw.

Mogelijke gevolgen van ondergrondscheidingen

Ondergrondscheidingen en veranderingen in de ondergrond kunnen ernstige gevolgen hebben voor een stalen fundering op kleigrond. In het geval van inklinking of bodemdaling kan de fundering verzakken, wat leidt tot scheuren in muren, vloeren en gevels. In zware gevallen kan het zelfs tot instorting van delen van het gebouw komen.

Daarnaast kan verandering in de grondwaterstand leiden tot krimp of uitzetting van de kleigrond. Dit kan schade veroorzaken aan de fundering en het gebouw. Het is daarom belangrijk om regelmatig de fundering te controleren en eventueel maatregelen te nemen om schade te voorkomen of herstel te doen.

Wat moet de woningeigenaar weten?

Voor woningeigenaren die in een gebouw wonen met een stalen fundering op kleigrond is het belangrijk om zich bewust te zijn van de mogelijkheid van schade aan de fundering. Het is verstandig om regelmatig te controleren of er tekenen zijn van inklinking of schade aan de muren of vloeren. Indien er dergelijke tekens zijn, is het noodzakelijk om professionele advies in te winnen.

Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met mogelijke veranderingen in de ondergrond. In regio’s met veranderende grondwaterstanden of andere ondergrondse omstandigheden kan het noodzakelijk zijn om maatregelen te nemen om de fundering te versterken of om te schakelen naar een andere funderingsmethode.

Het is ook verstandig om bij renovatieprojecten of bouwplannen een grondonderzoek te laten uitvoeren om te bepalen of de ondergrond geschikt is voor een stalen fundering. Als blijkt dat de grond niet stevig genoeg is, kan een andere funderingsmethode worden overwogen.

Conclusie

Stalen funderingen op kleigrond zijn een veelgebruikte oplossing in regio’s waar de ondergrond relatief stevig is. Deze funderingsoort is goedkoper in aanleg en eenvoudiger uit te voeren dan een fundering op palen. Toch is een stalen fundering kwetsbaar voor veranderingen in de ondergrond, zoals inklinking, droogte of veranderingen in de grondwaterstand. In dergelijke gevallen kan het noodzakelijk zijn om maatregelen te nemen of over te schakelen naar een andere funderingsmethode.

Voor woningeigenaren, bouwmeesters en constructeurs is het belangrijk om te weten hoe men een stalen fundering herkent en wat de risico’s zijn. Het is verstandig om regelmatig de fundering te controleren en eventueel maatregelen te nemen om schade te voorkomen of herstel te doen. In regio’s met veranderende ondergrondse omstandigheden kan een fundering op palen een betere oplossing zijn.

De keuze van de juiste funderingsmethode is essentieel voor de stabiliteit en duurzaamheid van een gebouw. Met zorgvuldige voorbereiding en analyse van de ondergrond kan de beste keuze worden gemaakt, zowel voor nieuwbouw als voor renovatieprojecten.