Steenmetselen op fundering: Technieken, materialen en praktische toepassingen

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

Bij de bouw of renovatie van een woning of gebouw is de fundering de basis van elke constructie. Een goed uitgevoerde fundering zorgt voor stabiliteit, duurzaamheid en veiligheid van het gebouw. Een veelgebruikte methode om een fundering te realiseren is het metselen van stenen op fundering. Deze techniek biedt een betrouwbare en flexibele oplossing, vooral in situaties waar het storten van beton niet mogelijk of niet economisch is. In dit artikel bespreken we de technieken, materialen, stappen en aandachtspunten bij het metselen van stenen op fundering. We geven een overzicht van de praktische toepassingen en de essentiële aspecten van dit bouwproces.

Wat is steenmetselen op fundering?

Het metselen van stenen op fundering is een traditionele bouwtechniek die al sinds jaren in Nederland wordt toegepast. In tegenstelling tot het storten van een betonnen fundering, wordt bij deze methode een fundering laag voor laag opgebouwd uit stenen, versterkt met mortel. Het resultaat is een gemetselde fundering die qua stabiliteit vergelijkbaar is met een betonnen fundering, maar met de voordelen van flexibiliteit in toepassing en snelheid van uitvoering.

Een gemetselde fundering bestaat meestal uit meerdere lagen stenen, waarbij de onderste lagen vaak uit kalkzandsteen worden gemaakt. Deze materialen zijn goedkoper dan baksteen en voldoen aan de benodigde sterkte- en duurzaamheidseisen. Op een bepaalde diepte kan overgegaan worden naar baksteen, die het bovenliggende muurwerk vormt.

De term "metselen op staal" wordt vaak gebruikt, maar dit is een misleidende benaming. Een fundering gemetseld op "staal" bevat geen staal. Het verwijst naar het gebruik van gemetselde kolommen met grote voeten die diep in de grond worden verankerd. Deze techniek is eenvoudig uit te voeren en daarom populair in situaties waar het gebruik van beton niet haalbaar is.

Waarom kiezen voor een gemetselde fundering?

Een gemetselde fundering wordt vaak gekozen in situaties waar het storten van beton niet mogelijk is of financieel niet haalbaar is. De uitvoering van een betonnen fundering vereist namelijk veel voorbereiding, materiaaltransport en tijd. In tegenstelling daarmee is het metselen van stenen op fundering relatief snel en goedkoper.

Naast de kostenfactoren zijn er ook technische voordelen aan het metselen van een fundering:

Nauwkeurigheid en flexibiliteit: Het metselen gebeurt laag voor laag, wat een nauwkeurige uitvoering mogelijk maakt. Dit is vooral van belang bij het plaatsen van kozijnen, ramen of deuren.
Structuurstabiliteit: Een goed uitgevoerde gemetselde fundering biedt een sterke en stabiele basis voor het bovenliggende gebouw.
Duurzaamheid: Met de juiste materialen en uitvoering kan een gemetselde fundering een lange levensduur hebben.
Vermindering van vochtproblemen: Tijdens het metselen van de funderingsmuren kunnen aansluitingen en isolatiemateriaal worden gebruikt om vochtproblemen en koudebruggen te voorkomen.

Bij de keuze voor een gemetselde fundering is het echter belangrijk om te rekening te houden met de belasting van het gebouw, de grondsoort en eventuele vochtproblemen. Een fundering die niet goed uitgevoerd wordt, kan leiden tot verzakkingen, scheuren en andere structurele schade.

Uitvoering van een gemetselde fundering

De uitvoering van een gemetselde fundering vereist zorgvuldig plannen en uitvoeren. De volgende stappen zijn essentieel bij het metselen van stenen op fundering:

1. Maatvoering en uitzetten

Het eerste en belangrijkste is om de maten nauwkeurig uit te zetten. Een verkeerde maatvoering kan leiden tot een fundering die uit het lood staat, wat later problemen kan opleveren bij het metselen of bij het plaatsen van kozijnen en deuren. Het is belangrijk om het werkterrein te markeren en eventueel een metselprofiel te gebruiken, dat de richting en hoeken van de fundering aangeeft.

2. Voorbereiding van het werkterrein

Het werkterrein moet opgeruimd zijn en voorzien van de juiste materialen en gereedschappen. De grond moet schoon zijn van puin, aarde of planten, zodat de fundering goed kan rusten op de ondergrond. Ook moet rekening gehouden worden met eventuele gronddrukken en de toelaatbare belasting van de grond.

3. Bereiding van de metselspecie

De metselspecie bepaalt de sterkte en duurzaamheid van het metselwerk. De meest gebruikte verhouding is 1 deel cement : ½ deel kalk : 4½ deel zand. Deze verhouding zorgt voor een stevige en flexibele mortel die goed kan binden tussen de stenen. Het is belangrijk om de mortel goed te mengen en tijdig te gebruiken, want de mortel verliest aan sterkte als deze te lang droogt.

4. Uitgraven en voorbereiding van het funderingsgat

Voordat het metselen begint, moet het gat voor de fundering uitgegraven worden. De diepte en breedte van de fundering worden bepaald door de belasting van het gebouw en de grondsoort. Een veelgebruikte vuistregel is dat de aanlegbreedte 2 tot 3 keer zo breed moet zijn als de dikte van het opgaand muurwerk. Dit is echter een benadering en geen wetenschappelijk gesteunde methode. Bij hoge belastingen of lage toelaatbare gronddruk kan deze regel leiden tot onvoldoende fundering, wat op de lange termijn kan resulteren in scheuren of zettingsproblemen.

5. Metselen van de fundering

Het metselen van de fundering gebeurt laag voor laag. Elke laag bestaat uit meerdere stenen, die met mortel worden opgebouwd. Het is belangrijk dat de stenen goed in het lood staan en dat de voegen tussen de stenen gelijk zijn. Een metselverband wordt gebruikt om de sterkte van het metselwerk te verhogen. Dit verband zorgt ervoor dat de voegen tussen de stenen niet bovenop elkaar liggen, maar verspringen. Dit vermindert het risico op scheuren en verhoogt de stabiliteit van de fundering.

Tijdens het metselen wordt de mortel tussen de stenen aangebracht en daarna wordt de steen met een metselhamer in het mortelbed gedrukt. Dit zorgt ervoor dat de mortel goed bindt met de steen en dat er geen luchtbellen ontstaan. Na het metselen van een bepaalde aantallen stenen wordt het werk gecontroleerd op nauwkeurigheid en sterkte.

6. Voegen en afwerken

Na het metselen van de fundering worden de voegen gevoegd. Dit zorgt ervoor dat de fundering waterdicht en esthetisch is. De voegen kunnen handmatig of met een voegmachine worden aangebracht. Het is belangrijk dat de voegen gelijk zijn en dat er geen gaten of scheurtjes in zitten. Na het voegen kan de fundering worden afgeveegd om overtollige mortel te verwijderen.

7. Droogtijd en controle

Tijdens het metselen moet tussen de lagen voldoende droogtijd worden gerespecteerd. Dit zorgt ervoor dat de mortel goed kan uitdrogen en uitklinken. Een fundering die te snel wordt belast kan scheuren of zinken. Na elke laag wordt het metselwerk gecontroleerd op nauwkeurigheid en sterkte. Dit is een essentieel onderdeel van de uitvoering van een gemetselde fundering.

Aandachtspunten bij het metselen van een fundering

Tijdens het metselen van een fundering zijn er verschillende aandachtspunten die moeten worden gerespecteerd om een stabiele en duurzame fundering te realiseren.

1. Grondwater en vochtproblemen

Een fundering die niet goed wordt afgedicht kan leiden tot vochtproblemen. Dit kan zich uiten in optrekkend vocht in de muren of in de vorm van schimmel. Om dit te voorkomen, is het belangrijk om de fundering te injecteren met een vloeistof of om een cementgebonden mortel te gebruiken om het grondwater tegen te houden. Dit zorgt ervoor dat de fundering droog blijft en dat er geen vochtproblemen optreden.

2. Elektriciteitsinstallatie

Bij het metselen van de pilaar of penant moet rekening gehouden worden met de elektriciteitsinstallatie. De elektriciteitskabels moeten goed worden meegenomen en gelegd zodat ze niet beschadigd raken. Na het metselen wordt de elektriciteit afgerond en wordt de paalafdekker geplaatst om de pilaar af te sluiten en bescherming te bieden tegen vocht en schade.

3. Dilatatievoegen

Dilatatievoegen zijn essentieel bij het metselen van een fundering. Deze voegen zorgen ervoor dat scheuren in het metselwerk worden voorkomen. Bewegingen in de constructie kunnen namelijk leiden tot scheuren in de muren of in de fundering zelf. Door dilatatievoegen in het metselwerk te plaatsen, kan deze belasting worden opgenomen en wordt de levensduur van het gebouw verhoogd.

4. Stabiliteit en belasting

Een fundering moet in staat zijn om de belasting van het bovenliggende gebouw te dragen. Dit betekent dat de fundering breed genoeg moet zijn en voldoende sterk moet zijn. Bij hoge belastingen of bij een lage toelaatbare gronddruk is het belangrijk om een wetenschappelijke rekenmethode te gebruiken om de benodigde afmetingen en sterkte te bepalen. De vuistregel van 2 tot 3 keer de dikte van het muurwerk is een benadering, maar is niet geschikt voor alle situaties.

5. Kwaliteit van de uitvoering

De kwaliteit van de uitvoering van de fundering is essentieel voor de stabiliteit en duurzaamheid van het gebouw. Een fundering die niet goed uitgevoerd wordt, kan leiden tot verzakkingen, scheuren en andere structurele schade. Het is belangrijk dat het metselwerk nauwkeurig en met zorgvuldigheid wordt uitgevoerd. Tijdens het metselen wordt het werk regelmatig gecontroleerd om eventuele fouten op te sporen en te corrigeren.

Problemen en risico’s bij een slechte fundering

Een slecht uitgevoerde fundering kan ernstige problemen veroorzaken. De meest voorkomende problemen zijn verzakkingen, scheuren, vochtproblemen en structurele schade. Deze problemen kunnen dure reparaties met zich meebrengen en de veiligheid van het gebouw in gevaar brengen.

1. Verzakkingen

Verzakkingen treden op wanneer de fundering ongelijk zakt in de grond. Dit kan het gevolg zijn van een ongelijk verdeelde belasting of van onstabiele grond. Verzakkingen kunnen leiden tot scheuren in de muren, verkeerde aansluitingen van ramen en deuren en andere structurele schade.

2. Scheuren

Scheuren in het metselwerk of in de fundering kunnen het gevolg zijn van onvoldoende stabiliteit of van ongelijke bewegingen in de constructie. Deze scheuren kunnen zich snel verspreiden en leiden tot grotere problemen. Het is daarom belangrijk om dilatatievoegen te plaatsen om deze belasting op te nemen.

3. Vochtproblemen

Vochtproblemen kunnen zich uiten in optrekkend vocht in de muren of in de vorm van schimmel. Dit kan het gevolg zijn van een slecht afgedichte fundering of van een fundering die niet goed droogt. Het is belangrijk om de fundering te injecteren met een vloeistof of om een cementgebonden mortel te gebruiken om het grondwater tegen te houden.

4. Structurele schade

Structuurproblemen kunnen zich uiten in verkeerde aansluitingen van ramen en deuren, scheuren in de muren, verkeerde hellingsrichtingen en andere problemen. Deze schade kan gevaarlijk zijn en kan leiden tot kosten voor reparaties en herstelling.

Conclusie

Het metselen van stenen op fundering is een betrouwbare en traditionele bouwtechniek die in veel situaties een goede alternatief is voor het storten van beton. Deze methode biedt een flexibele en snel uit te voeren oplossing, vooral in situaties waar het storten van beton niet mogelijk of niet economisch is. Het metselen van een fundering vereist zorgvuldig plannen en uitvoeren, maar levert een stabiele en duurzame fundering op.

Bij de keuze voor een gemetselde fundering is het belangrijk om te rekening te houden met de belasting van het gebouw, de grondsoort, eventuele vochtproblemen en de kwaliteit van de uitvoering. Een fundering die niet goed uitgevoerd wordt, kan leiden tot verzakkingen, scheuren, vochtproblemen en structurele schade. Het is daarom belangrijk om de uitvoering te laten doen door ervaren metselaars die ervaring hebben met het metselen van funderingen.

Tijdens het metselen van een fundering is het belangrijk om de aandachtspunten zoals grondwater, elektriciteitsinstallatie, dilatatievoegen en stabiliteit te respecteren. Een goed uitgevoerde fundering zorgt voor een stabiele en duurzame basis voor het bovenliggende gebouw.