Stichting Platform Fundering Nederland (SPFN): Aanpak en Oplossingsrichtingen voor Funderingsproblematiek in Nederland

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

Inleiding

De Stichting Platform Fundering Nederland (SPFN), opgericht in 2000 door Ad van Wensen, is een belangenvereniging die zich richt op eigenaren van woningen met funderingsproblemen. Deze situatie is een veelvoorkomend probleem in veen- en kleigebieden van Nederland, waar houten heipalen of staalfunderingen gebruikt zijn. De oorzaak van funderingsproblemen is meestal te zoeken in een verlaagde grondwaterstand, die kan ontstaan door lekkage van riolen, grondwateronttrekkingen of verlaging van oppervlaktewater.

De SPFN pleit voor maatregelen van de overheid om schade aan funderingen te voorkomen en gedupeerden schadeloos te stellen. Daarnaast biedt de stichting klachtenprocedures en educatieve middelen aan om kopers en verkopers van woningen beter te informeren over funderingsrisico’s. In dit artikel wordt ingegaan op de problematiek, de oorzaken, de huidige benadering van de SPFN, en mogelijke oplossingsrichtingen.

De Oorsprong van Funderingsproblematiek in Nederland

Historische Context

Tot ongeveer 1960-1970 werden in veen- en kleigebieden in Nederland vaak houten heipalen gebruikt als fundering voor woningen. Deze constructie, bekend als de "Amsterdamse en Rotterdamse fundering", bestond uit een metselwerk dat op een houten roosterwerking draagt (zie figuur 1). Vanaf ongeveer 1910 werden betonnen balken over de houten palen aangebracht, en rond 1930 werden betonoplangers gebruikt. Deze laatste maatregel had als doel om de fundering iets minder diep te kunnen aanleggen, terwijl het funderingshout nog steeds onder het natuurlijke grondwaterniveau moest liggen om te voorkomen dat het droog kwam te staan.

Grondwaterstand en Funderingsrot

Funderingshout moet minstens 10 cm onder het laagste grondwaterniveau liggen om schimmelaanval (paalrot) te voorkomen. Wanneer het grondwaterpeil echter daalt – bijvoorbeeld door lekkage van drainerende riolen of via grondwateronttrekking – kan het hout droog komen te staan. Dit leidt tot paalrot, wat resulteert in verlies van het draagvermogen van de fundering. Volgens de SPFN kan cumulatieve droogstand van 10 tot 20 jaar leiden tot volledige verlies van draagvermogen en cascoschade.

In sommige gevallen is bacteriële aantasting van hout de oorzaak, maar ook deze wordt versterkt door verlaagde grondwaterstanden. In de loop van de jaren is het probleem steeds duidelijker geworden: in vele steden zijn funderingsproblemen geïdentificeerd, en de schade aan houten funderingen loopt in de miljarden (mogelijk 5 tot 6 miljard euro).

Huidige Situatie

Momenteel zijn er meer dan 200.000 woningen in Nederland getroffen door funderingsproblemen. De meeste van deze woningen zijn gebouwd voor 1970 en bevinden zich in veen- en kleigebieden. Houten en staalfunderingen zijn beide gevoelig voor verlaging van de grondwaterstand, maar de oorzaak van funderingsrot is meestal het gevolg van lekkage in drainerende riolen.

Lekke riolen veroorzaken een verlaagde grondwaterstand, waardoor het funderingshout droog komt te staan. Dit leidt tot paalrot en uiteindelijk tot instabiliteit van het gebouw. In sommige gevallen wordt ook een drainage aangelegd bij rioolvervanging, waarbij de drainage zo ingesteld wordt dat het grondwaterpeil verder daalt en het funderingshout in gevaar komt.

Rol en Activiteiten van de Stichting Platform Fundering Nederland (SPFN)

Aanpak van Funderingsproblematiek

De SPFN is opgericht om eigenaren van woningen met funderingsproblemen te ondersteunen. Het platform fungeert als belangenvereniging en pleit voor maatregelen van de overheid om de schade aan funderingen te beperken en gedupeerden schadeloos te stellen. De stichting werkt samen met gemeenten, waterschappen en andere betrokken partijen om oplossingsrichtingen te ontwikkelen en te implementeren.

Een belangrijke activiteit van de SPFN is het opzetten van een klachtenprocedure. Deze is opgenomen in de digitale publicatie 'Waar let ik op bij het (ver)kopen van een woning?' op de website van de SPFN. De klachtenprocedure is bedoeld voor situaties waarin gedupeerden worden geconfronteerd met onjuiste informatie of onvolledige informatie over funderingsproblemen tijdens het kopen van een woning. Dit kan leiden tot aanzienlijke herstelkosten, die gemiddeld rond de 70.000 euro liggen.

Ondersteuning bij Koop en Verkoop van Woningen

De SPFN raadt aan dat kopers en verkopers van woningen, vooral die gebouwd voor 1970, de bouwaanvraagtekeningen en eventuele bouwvergunningen in het gemeentearchief controleren. Als de woning op een houten paalfundering staat, is het ook belangrijk om de heistaat in te zien. Deze documenten geven inzicht in de oorspronkelijke funderingsconstructie en kunnen wijzen op mogelijke problemen.

In de praktijk kan het voorkomen dat verbouwingstekeningen weinig of geen informatie bevatten over de fundering, maar deze documenten kunnen wel wijzen op mogelijke aanpassingen of veranderingen in de funderingsconstructie.

Innovatie en Kenniscentrum

De SPFN heeft opdracht gekregen van de Tweede Kamer om een Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) op te richten. Dit kenniscentrum is in de oprichtingsfase en zal onafhankelijke voorlichting geven aan eigenaren van woningen met funderingsproblemen. Daarnaast zal het KCAF zich inzetten voor innovatie, onderwijs en het verbeteren van wet- en regelgeving rondom funderingsproblematiek.

Het Kenniscentrum zal onder andere onderzoek doen naar duurzamere en effectievere funderingsconstructies, en het zullen betrokken zijn bij het ontwikkelen van richtlijnen voor gemeenten en waterschappen bij het plannen en uitvoeren van riolering en drainageprojecten in wijken met houten funderingen.

Oorzaken en Gevolgen van Funderingsproblematiek

Oorzaken

De belangrijkste oorzaak van funderingsproblematiek is een verlaagde grondwaterstand. Deze verlaging kan verschillende oorzaken hebben:

Lekke drainerende riolen: Lekkages in riolen leiden tot verlies van grondwater en dus tot een verlaagde grondwaterstand. Dit is volgens de SPFN de grootste oorzaak van funderingsrot.
Grondwateronttrekkingen: In bouwputten of bij infrastructuurprojecten wordt grondwater vaak weggepompt, wat leidt tot een tijdelijke of permanente verlaging van het grondwaterpeil.
Verlaging van oppervlaktewater: Wanneer het oppervlaktewaterpeil daalt, kan dit ook leiden tot verlaging van het grondwaterpeil.
Inklinking van grond: Verlaging van grondwaterstand versnelt de inklinking van veen- en klei-gebieden. Dit kan de fundering verder belasten en leiden tot instabiliteit van het gebouw.

Gevolgen

De gevolgen van funderingsproblematiek zijn zowel financieel als technisch van aanzienlijke omvang:

Financiële schade: De gemiddelde herstelkosten van een fundering bedragen ongeveer 65.000 euro voor een rijtjeshuis. Voor grotere woningen of commerciële gebouwen zijn de kosten aanzienlijk hoger.
Technische schade: Funderingsrot leidt tot verlies van draagvermogen en kan uiteindelijk leiden tot cascoschade. In sommige gevallen is een volledige funderingssanering nodig.
Leefbaarheid: Funderingsproblemen kunnen leiden tot wateroverlast, vochtproblemen, koude bruggen en andere ongemakken die de leefbaarheid van een woning negatief beïnvloeden.
Verkoopkansen: Woningen met funderingsproblemen zijn vaak moeilijk te verkoopen, en de koopwaarde is aanzienlijk lager dan die van vergelijkbare woningen zonder funderingsproblemen.

Voorkomen van Schade

De SPFN stelt voor dat in wijken met houten funderingen andere maatstaven worden gehanteerd bij de beoordeling van riolen dan in nieuwbouwwijken met betonnen funderingen. Daarnaast wordt aangeraden om bij rioolrenovatie in dergelijke gebieden kleidammen aan te brengen om het drainagenetwerk te compartimenteren. Dit kan het grondwaterpeil beter behouden en funderingsrot voorkomen.

Bij rioolvervanging in wijken met houten palen is het ook belangrijk om beperkt grondwater weg te pompen. Hierbij moet rekening worden gehouden met de hoogte van het funderingshout om te voorkomen dat het droog komt te staan.

Monitoring en Peilbuizen

De SPFN en Deltaris adviseren gemeenten om peilbuizen te plaatsen in wijken met houten funderingen. Deze peilbuizen geven inzicht in het grondwaterpeil en kunnen helpen bij het nemen van tijdsige maatregelen. Door metingen te registreren en het grondwaterpeil in kaart te brengen, kunnen gemeenten beter inzicht krijgen in de risico’s en maatregelen nemen om schade te voorkomen.

Conclusie

Funderingsproblematiek in Nederland is een complex en veelvoorkomend probleem, vooral in veen- en kleigebieden. De oorzaak van funderingsrot ligt meestal in een verlaagde grondwaterstand, veroorzaakt door lekkage in riolen of grondwateronttrekkingen. De gevolgen van funderingsproblematiek zijn zowel financieel als technisch van aanzienlijke omvang, en kunnen leiden tot aanzienlijke herstelkosten en schade aan de woning.

De Stichting Platform Fundering Nederland (SPFN) speelt een belangrijke rol in de aanpak van deze problematiek. De stichting ondersteunt eigenaren van woningen met funderingsproblemen, pleit voor maatregelen van de overheid, en werkt aan het opzetten van een Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek. Daarnaast stelt de SPFN klachtenprocedures en educatieve middelen ter beschikking om kopers en verkopers van woningen beter te informeren over funderingsrisico’s.

In de toekomst is het belangrijk dat gemeenten, waterschappen en andere betrokken partijen samenwerken om funderingsproblematiek te voorkomen en te beheersen. Dit kan bereikt worden door het grondwaterpeil te monitoren, maatregelen te nemen bij lekkage in riolen, en innovatieve oplossingen te ontwikkelen voor funderingsconstructies in veen- en kleigebieden.