Te Natte Ondergrond en Funderingsproblemen: Oorzaken, Gevolgen en Oplossingen

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

Bij de bouw en renovatie van woningen speelt de fundering een cruciale rol in de stabiliteit en duurzaamheid van het gebouw. Een correct aangelegde fundering zorgt ervoor dat het gewicht van het huis gelijkmatig over de ondergrond wordt verdeeld, waardoor verzakkingen en scheuren worden voorkomen. Echter, in regio’s met een natte ondergrond, zoals Nederland, zijn funderingsproblemen een reëel risico. Dit artikel biedt een gedetailleerde uitleg over de oorzaken van funderingsproblemen in natte ondergronden, de gevolgen voor woningen en maatregelen die kunnen worden genomen om schade te voorkomen of te herstellen.

Belang en Functie van de Fundering

Een fundering vormt de basis van elk gebouw en is verantwoordelijk voor het verdelen van de belasting over de bodem. Zij moet niet alleen structuraal sterk genoeg zijn, maar ook bestand zijn tegen omgevingsfactoren zoals vocht, vorst en beweging in de ondergrond. In Nederland zijn funderingen vaak uitgevoerd in beton of houten palen, afhankelijk van de bodemstructuur en de belasting die moet worden gedragen.

Volgens de bouwregelgeving moet een fundering minimaal 600 mm onder maaiveld liggen. Dit zorgt ervoor dat de fundering in de winter niet bevriest en beschadigd raakt. Bovendien helpt een diepe fundering om de stabiliteit van het gebouw te waarborgen, ongeacht het gewicht of de omstandigheden. Oude gebouwen in Nederland zijn vaak op houten palen gebouwd, terwijl nieuwbouw meestal gebruikmaakt van ondiepe funderingen op stevige grond.

Een correct aangelegde fundering is van groot belang om de levensduur van het gebouw te verlengen en schade aan de structuur te voorkomen. Zorgvuldige uitvoering en onderhoud zijn daarom essentieel, vooral in regio’s met een zachte of natte ondergrond.

Oorzaken van Funderingsproblemen in Natte Ondergronden

Funderingsproblemen kunnen ontstaan door verschillende factoren, waarbij de toestand van de ondergrond een belangrijke rol speelt. In natte ondergronden zijn de volgende oorzaken het meest voorkomend:

1. Grondwater en verzakking

Wanneer de grondwaterstand hoog is, kan dit leiden tot verzakkingen in de bodem. Regenwater dat zich in de grond verzamelt, verandert de drukverdeling en kan ervoor zorgen dat de bodem onder de fundering instort of verplaatst. Dit kan op lange termijn leiden tot scheuren in muren, ongelijke vloeren en zelfs tot schade aan de structuur van het gebouw.

Een specifiek geval dat in de bronnen beschreven wordt, is het geval waarbij de zijgevel van een kelder nat geworden is. Het probleem is waarschijnlijk ontstaan door een afwijking in de fundering, waarbij de fundering breder is dan de muur. Hierdoor kan regenwater dat vanaf de gevel afloopt vastzitten op deze rand en in de muur gedwongen worden. Dit is een veelvoorkomende oorzaak van vochtproblemen bij oude huizen.

2. Krimpende klei

Krimpende klei is een ander belangrijk probleem in natte ondergronden. Wanneer er lange droge periodes zijn, droogt de klei uit en krimpt de bodem. Dit kan ervoor zorgen dat de fundering instort of verplaatst. In Nederland zijn er steeds meer meldingen van funderingsproblemen in gebieden met klei- en veengrond. De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur schat dat circa 400.000 woningen in Nederland risico lopen op funderingsproblemen. Deze schade kan leiden tot onverkoopbare woningen en onbetaalbare herstelkosten voor eigenaren.

3. Oudere funderingen en veroudering van materialen

Oude funderingen, zoals die met houten palen, zijn gevoeliger voor schade door vocht en beweging. In veengebieden kan het ontwateren van de grond leiden tot bodemdaling, wat op lange termijn schade veroorzaakt aan de fundering. Ook klimaatverandering draagt bij aan het verergen van funderingsproblemen, door extreme weersomstandigheden en droogtes die de bodem beïnvloeden.

4. Onjuiste aanleg of afwerking

Een verkeerd aangelegde of onvoldoende afgewerkte fundering kan leiden tot vochtproblemen. Bij nieuwbouw is het noodzakelijk om een waterdichte fundering aan te leggen, bijvoorbeeld met behulp van een waterkeringsmembraan of een bitumineuze afdichting. Deze afdichting vormt een barrière tegen vocht en zorgt ervoor dat het water niet in de ondergrondse constructie kan trekken.

Na het bouwen kan het afdichten van de fundering nog steeds worden uitgevoerd. Dit kan bestaan uit het aanbrengen van een waterafstotende laag, een drainagesysteem of vochtwerend pleisterwerk. Een drainagesysteem zorgt ervoor dat het water dat zich rond de fundering verzamelt, wordt afgevoerd. Dit systeem kan uitgerust zijn met een pomp en sensoren die het waterpeil continu monitoren.

Gevolgen van Funderingsproblemen

Funderingsproblemen kunnen ernstige gevolgen hebben voor de structuur en de levensduur van een gebouw. De volgende gevolgen zijn het meest voorkomend:

1. Scheuren in muren

Een van de duidelijkste tekenen van funderingsproblemen zijn scheuren in muren. Deze scheuren kunnen schuin lopen en oplopen in grootte. Zij worden vaak veroorzaakt door beweging in de fundering of door verzakkingen in de ondergrond.

2. Ongelijke vloeren of verzakkingen

Wanneer de fundering instort of verplaatst, kan dit leiden tot ongelijke vloeren of gebieden die wegzakken. Dit kan lastige loopbare oppervlakken veroorzaken en risico’s op ongevallen met zich meebrengen.

3. Klemmende deuren en ramen

Funderingsproblemen kunnen ook leiden tot klemmende deuren en ramen. Wanneer de structuur van het gebouw verandert, passen deuren en ramen niet meer goed in hun sponningen, wat het open- en sluiten ervan lastig maakt.

4. Scheve muren of schoorstenen

Een gebouw dat scheef staat of waarbij de muren of schoorstenen verplaatsen, is een teken van ernstige funderingsproblemen. Dit kan leiden tot gevaarlijke situaties en vereist in de meeste gevallen professionele interventie.

Praktische Aanbevelingen voor Voorkoming en Herstel

Funderingsproblemen kunnen vaak worden voorkomen of hersteld door het toepassen van correcte bouwtechnieken en het uitvoeren van maatregelen. Hieronder worden enkele praktische aanbevelingen besproken.

1. Kies het juiste materiaal

Het keuze van het juiste isolatiemateriaal en waterdichtingsproduct is cruciaal bij het beschermen van de fundering tegen vocht. Voor ondergrondse funderingen is XPS-isolatie het meest geschikt, terwijl voor droge delen EPS-isolatie of foamglas overwogen kan worden. Bij waterdichting is het aan te raden om gebruik te maken van impregnerende middelen die zowel waterafstotend als waterdampdoorlatend zijn, zoals Sikagard-703 W.

2. Blijf binnen de bouwregelgeving

Het is belangrijk om rekening te houden met de lokale bouwregelgeving bij het isoleren van een fundering. In sommige gevallen zijn er minimale eisen qua dikte of type isolatiemateriaal. Deze eisen variëren per regio en moeten daarom altijd worden geraadpleegd. Ook bij de toepassing van waterdichtingsproducten is het noodzakelijk om te voldoen aan de geldende bouwnormen en regelgeving.

3. Zorg voor een luchtdichte afwerking

Naast waterdichtheid is ook luchtdichtheid van belang. Een luchtdichte afwerking voorkomt ongewenste warmteverlies en vochtverplaatsing, wat leidt tot een comfortabeler en energiezuiniger woning. Het is aan te raden om gebruik te maken van een gecontroleerd ventilatiesysteem en isolatielagen die ook luchtdicht zijn.

4. Drainagesystemen en afvoer

Het aanbrengen van een drainagesysteem is een effectieve maatregel om funderingsproblemen te voorkomen. Dit systeem zorgt ervoor dat het water dat zich rond de fundering verzamelt, wordt afgevoerd. Het systeem kan uitgerust zijn met een pomp en sensoren die het waterpeil continu monitoren.

5. Onderhoud aan de grond

In droge periodes is het aan te raden om de grond rondom het gebouw nat te houden. Dit voorkomt dat de grond uitdroogt en krimpt, wat kan leiden tot funderingsproblemen. Dit is vooral van toepassing in regio’s met een hoge concentratie klei- of veengrond.

6. Herstel en onderzoek

Als funderingsproblemen al zijn ontstaan, is het verstandig om een professioneel onderzoek te laten uitvoeren. Sommige gemeenten bieden subsidies voor funderingsonderzoek en -herstel. Het Fonds Duurzaam Funderingsherstel biedt een lening voor funderingsherstel in aangesloten gemeenten en provincies.

Funderingsproblemen en Klimaatverandering

Klimaatverandering heeft een directe invloed op de funderingsproblematiek in Nederland. Door extreme weersomstandigheden, zoals langdurige droogtes of hevige regenbuien, verandert de toestand van de ondergrond. Dit kan leiden tot verergering van bestaande funderingsproblemen of het ontstaan van nieuwe schade.

In regio’s met zachte bodem, zoals Noord-Brabant en Overijssel, zien we een toename van funderingsproblemen. Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) heeft een kaart gemaakt van gemeenten waar de afgelopen jaren meldingen zijn gemaakt van funderingsschade. Eigenaren kunnen hier checken of funderingsproblemen voorkomen in hun gemeente.

Monumenten en Funderingsproblemen

Historische bouwwerken zijn niet minder kwetsbaar voor funderingsproblemen. Monumenten die honderden jaren stabiel stonden, vertonen nu plotseling scheuren of zakken scheef. Dit is een zorgelijke ontwikkeling, omdat restauratie vaak zeer kostbaar is en in sommige gevallen zelfs onmogelijk is.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) ontvangt steeds meer vragen, schademeldingen en aanvragen voor herstelsubsidie. Dit duidt op een toegenomen risico en benadrukt de urgentie van acties ter voorkoming en herstel.

Conclusie

Funderingsproblemen in natte ondergronden zijn een serieuze uitdaging in de bouwsector. Zowel oudere als nieuwe woningen zijn vatbaar voor schade, en de gevolgen kunnen verstrekkend zijn, van kleinere lekkages tot ernstige structuurproblemen. Het is daarom van groot belang om funderingen correct aan te leggen, te isoleren en te onderhouden. Bovendien is het noodzakelijk om rekening te houden met klimaatverandering en de veranderingen in de ondergrond.

Door het toepassen van correcte bouwtechnieken, zoals het gebruik van waterdichte materialen, drainagesystemen en luchtdichte afwerking, kunnen funderingsproblemen worden voorkomen of hersteld. In gevallen waarin schade al is ontstaan, is het verstandig om professioneel advies in te winnen en beschikbare subsidies en leningen te overwegen.

Zowel bouwprofessionals als eigenaren hebben een belangrijke rol bij het beheersen van funderingsproblemen. Door bewust om te gaan met de bouwpraktijk en het milieu, kan de levensduur van woningen worden verlengd en risico’s worden voorkomen.