Toegepaste funderingen in Nederland: Uitleg, typen en aandachtspunten

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

Een stevige fundering is de basis van elke duurzame en veilige constructie. In de bouw worden verschillende funderingstypen toegepast, afhankelijk van de ondergrond, de belasting van het bouwwerk en andere factoren. Eén van de meest gebruikte funderingsmethoden in Nederland is de zogenaamde fundering op staal. Hoewel de term “staal” verwarrend kan zijn — het verwijst niet naar het gebruik van het metaal staal in de fundering — is deze methode eenvoudig uitvoerbaar, kostenefficiënt en geschikt voor diverse bouwprojecten. In dit artikel wordt ingegaan op wat een fundering op staal inhoudt, welke typen er zijn, waar ze worden toegepast en welke aandachtspunten van belang zijn bij de uitvoering. Daarnaast worden mogelijke funderingsproblematiek en herstelopties besproken.

Wat is een fundering op staal?

De term “fundering op staal” verwijst niet naar het gebruik van het bouwmateriaal staal in de fundering zelf, maar naar de beschikbare, stabiele ondergrond waarop de fundering rust. De oorsprong van het begrip ligt in de oudnederlandse betekenis van het woord “staal”, wat ‘beschikbare, stabiele ondergrond’ betekent. Dit verwijst naar een harde grondlaag, zoals zand of stevige klei, die als steun voor de fundering kan dienen.

Een fundering op staal wordt vaak toegepast in regio’s met zandige bodems of stevige kleigrond. Deze methode is geschikt voor woningen, schuren, garages, maar ook voor grotere constructies zoals industriële panden en bruggen. De voorwaarde voor het gebruik van deze funderingsmethode is dat de draagkrachtige grondlaag zich vlak onder het maaiveld bevindt en voldoende is om het gewicht van het gebouw te dragen. De fundering wordt direct op deze draagkrachtige grond aangebracht, vaak met een verbrede voet, zonder gebruik te maken van palen of andere diepgaande funderingstechnieken.

In het oostelijke deel van Nederland wordt deze methode vaak toegepast vanwege de gunstige zandgronden. Een fundering op staal is daarom een veelvoorkomend type in Nederland, vooral in gebieden met stabiele grond.

Toepassing en uitvoering

Bij funderingen op staal wordt de fundering direct op de draagkrachtige grondlaag aangebracht. Als de ondergrond niet voldoende sterk is, kan de grond verbeterd worden. Methoden hiervoor zijn het deels afgraven en vervangen van de slechte grondlaag met zand, het volledig afgraven tot de vaste grondslag en opvullen met een “zandkoffer” tot aan onderkant fundering, of het dicht trillen van diepliggende zandlagen om de draagkracht te verhogen (diepteverdichting).

Een van de voordelen van een fundering op staal is de relatief eenvoudige en kostenefficiënte uitvoering. Het is een goedkope oplossing voor gebouwen in regio’s met goede grondverhoudingen. Echter, deze methode is gevoelig voor verzakkingen, en het is daarom belangrijk dat de grond goed wordt beoordeeld en voorbereid voordat de fundering wordt uitgevoerd.

Typen funderingen op staal

Er zijn verschillende soorten funderingen op staal, afhankelijk van de vorm en de belasting van het bouwwerk. De drie belangrijkste types zijn de strokenfundering, de plaatfundering en de poerenfundering.

Strokenfundering

De strokenfundering is de meest eenvoudige vorm van een fundering op staal en een van de meest toegepaste vormen. Deze fundering bestaat uit doorlopende stroken gewapend beton onder de dragende muren van het gebouw. De breedte van de stroken is afhankelijk van de bodemgesteldheid en de belasting van het bouwwerk. Voor de grootschalige toepassing van beton in de bouw werden deze stroken vroeger vaak uitgevoerd in metselwerk.

Deze fundering is geschikt voor gebouwen waarbij de belasting gelijkmatig over de muren wordt verdeeld. Het is een goedkope en eenvoudig uit te voeren oplossing, maar het vereist wel dat de grond voldoende draagkracht heeft om de belasting van het bouwwerk te dragen.

Plaatfundering

Een plaatfundering bestaat uit een grote, gewapende betonnen plaat die onder het volledige gebouw wordt gelegd en vaak ook als begane grondvloer fungeert. Deze fundering verdeelt de belasting van het gebouw gelijkmatig over een groot oppervlak. Deze oplossing is relatief makkelijk uitvoerbaar en daarom goedkoop. Het nadeel is echter dat een dergelijke fundering gevoelig is voor verzakkingen.

Een ondiepe plaatfundering (niet dieper dan 80 cm onder maaiveld) dient een vorstrand te hebben. Een vorstrand is een funderingsstrook die aan de vloer wordt vastgestort. Deze strook ligt dieper dan 80 cm om het risico van opvriezen te voorkomen. Bij langdurige en hevige vorst kan de ondergrond namelijk bevriezen en uitzetten, wat leidt tot ongewenste krachten op de plaat en het bouwwerk. In Nederland bevriest de grond normaal gesproken niet verder dan 80 cm diep.

De plaatfundering is vaak te herkennen aan het ontbreken van losse funderingsstroken onder de muren en het feit dat de vloer direct op de grond rust. Deze fundering is geschikt voor zowel woningen als grotere gebouwen, zolang de ondergrond voldoende draagkracht heeft.

Poerenfundering

De poerenfundering is een variant van de strokenfundering en wordt vaak gebruikt bij gebouwen met kolommen of pilaren als dragende elementen. In plaats van funderingsstroken onder de muren, worden funderingspoeren onder de kolommen geplaatst. Deze poeren zijn vaak in de vorm van een T of een kruis, afhankelijk van de belasting en de afstand tussen de kolommen.

Deze fundering is geschikt voor gebouwen waarbij de belasting niet gelijkmatig over de muren wordt verdeeld, maar gericht is op bepaalde dragende elementen. De poerenfundering is robuust en geschikt voor zowel lichte als zware constructies, mits de ondergrond voldoende draagkracht heeft.

Aandachtspunten bij de uitvoering

Bij het aanbrengen van een fundering op staal zijn er verschillende aandachtspunten die moeten worden overwogen om mogelijke problemen te voorkomen. Deze aandachtspunten gaan zowel over de grond, de uitvoering van de fundering, als de belasting van het bouwwerk.

Grondbeoordeling

Een correcte grondbeoordeling is essentieel bij het kiezen van een fundering op staal. De draagkracht van de ondergrond moet voldoende zijn om de belasting van het gebouw te dragen. Indien de grond niet voldoende draagkracht heeft, kan deze verbeterd worden door de slechte grondlaag deels of volledig af te graven en te vervangen met zand of door diepliggende zandlagen te verdichten.

Een funderingsonderzoek is daarom aan te raden, vooral bij nieuwbouw of bij renovatieprojecten waarbij de fundering wordt hersteld of verbeterd. Bij een funderingsonderzoek wordt onder andere het originele bouwplan en eventuele verbouwingen bestudeerd, de buitenkant van het gebouw geïnspecteerd op zichtbare gebreken, en de binnenzijde van het bouwwerk gecontroleerd op onregelmatigheden.

Uitvoeringsfouten

Fouten in de uitvoering van de fundering kunnen ook tot funderingsproblemen leiden. Denk aan het aanbrengen van onvoldoende wapening in de betonfundering, scheefstand in de palen tijdens het heien, of afwijkingen in de posities van de palen. Deze fouten kunnen leiden tot ongelijkmatige belastingverdeling, wat op termijn kan resulteren in verzakkingen, scheuren of andere schade aan het bouwwerk.

Het is daarom belangrijk dat de fundering wordt uitgevoerd door ervaren professionals, die de bouwtekeningen nauwkeurig volgen en eventuele afwijkingen tijdig herkennen en corrigeren.

Belasting

Een fundering op staal is berekend voor een bepaalde belasting. Door toevoegingen aan het bouwwerk in de vorm van aanbouwen en opbouwen kan de fundering zwaarder belast worden dan waarop deze berekend is, wat kan leiden tot verzakkingen en scheurvorming. Het is daarom belangrijk dat eventuele aanpassingen aan het bouwwerk goed worden beoordeeld en, indien nodig, wordt gecontroleerd of de fundering deze extra belasting kan dragen.

Aanvullende risico’s

Naast de belasting en de uitvoering zijn er ook andere risico’s die een fundering op staal kunnen belasten. Zo kunnen planten met sterke wortels, zoals de Japanse Duizendknoop, de fundering beschadigen. Deze plant is invasief, verdringt andere planten en is moeilijk te bestrijden. De wortels kunnen de betonconstructie beschadigen, wat kan leiden tot scheuren en ongelijkmatige belastingverdeling.

Funderingsproblematiek en herstelopties

Ondanks de eenvoudige en kostenefficiënte uitvoering van een fundering op staal kan deze methode ook problemen opleveren. De meest voorkomende problemen zijn verzakkingen, scheuren, en schade aan de fundering veroorzaakt door externe factoren zoals wortels of veranderingen in de belasting.

Verzakkingen

Verzakkingen zijn een van de meest voorkomende funderingsproblemen. Ze ontstaan doordat de ondergrond instort of verslechtert, waardoor het bouwwerk ongelijkmatig neergaat. Dit kan leiden tot scheuren in de muren, vloeren en daken. Verzakkingen kunnen veroorzaakt worden door veranderde grondwaterstanden, afbraak of slijtage van de ondergrond, of door een onvoldoende uitgevoerde fundering.

Bij funderingsonderzoek wordt onder andere gekeken naar de oorzaak van verzakkingen. De visuele inspectie van het gebouw, zowel van buiten als van binnen, helpt bij het bepalen van de schade en het inschatten van de oorzaak. Op basis van dit onderzoek kunnen herstelmaatregelen worden genomen.

Scheuren

Scheuren in de fundering kunnen veroorzaakt worden door verzakkingen, veranderingen in de belasting of door uitvoeringsfouten. De breedte en richting van de scheuren kan aangeven hoe de schade ontstaan is. Breedte is een belangrijk criterium bij de beoordeling van de schade: brede scheuren duiden vaak op een ernstig probleem, terwijl smalle scheuren meestal minder kritisch zijn.

Bij het herstellen van scheuren in de fundering kunnen verschillende methodes worden toegepast, afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de schade. Denk aan het injecteren van epoxy of cementmortel in de scheuren, het aanbrengen van extra wapening in de betonconstructie, of het herstellen van de grond onder de fundering.

Houten funderingspalen

In Nederland zijn houten funderingspalen historisch veel toegepast, vooral in het westen van het land in steden als Amsterdam, Rotterdam en Leiden. Veel oude gebouwen rusten nog steeds op houten palen, die vaak van Europees naaldhout zijn gemaakt. Hoewel deze palen in de afgelopen eeuwen bewezen hebben betrouwbaar te zijn, kunnen er specifieke problemen optreden die de stabiliteit en levensduur van de fundering in gevaar brengen.

Een van de belangrijkste problemen met houten funderingspalen is paalkoprot. Dit is een biologische aantasting die de paal onderaan aan de grond kan beschadigen, wat leidt tot verlies van draagkracht en eventuele verzakkingen. Andere problemen zijn het invloed van vocht en grondwater, die de houten palen kunnen verzwakken of beschadigen.

Herstelopties voor houten funderingspalen zijn onder meer het conserveren van de palen met speciale producten, het herstellen van beschadigde palen of het aanbrengen van extra palen om de belasting beter te verdelen. In sommige gevallen kan het noodzakelijk zijn om de fundering volledig te herstellen of te vervangen.

Innovaties en aanpak funderingsproblematiek

Aan het einde van de jaren 2010 en begin 21e eeuw zijn er verschillende innovaties ontwikkeld om funderingsproblematiek te voorkomen of te herstellen. Deze innovaties zijn vaak gericht op een integrale aanpak van funderingsproblemen, waarbij de fundering, de ondergrond en de watersystemen worden meegewezen in de oplossing.

Een van de innovaties is het Actief Grondwaterpeilbeheer. Deze methode maakt het mogelijk om grondwaterniveaus beter in te regelen, wat helpt om verzakkingen te voorkomen. Een andere innovatie is het Buurtgericht grondwater- en funderingsonderzoek. Hierbij worden funderingsproblemen niet alleen op het niveau van het enkele gebouw bekeken, maar ook op het niveau van de omgeving. Op deze manier kunnen preventieve maatregelen op lokaal niveau worden genomen.

PAO Techniek en Management biedt een vernieuwde cursus over de aanpak van funderingsproblematiek. Deze cursus is bedoeld voor (aankomend) professionals, ambtenaren en actieve bewoners of eigenaren. De cursus bestaat uit een basiscursus en een vervolgmodule. In de basiscursus worden de fundamenten van funderingsproblematiek behandeld, terwijl de vervolgmodule zich richt op praktijkcases en nieuwe ontwikkelingen zoals de gecombineerde aanpak van funderingsherstel en verduurzaming. De cursus benadrukt de balans tussen theorie en praktijk, waardoor de opgedane kennis direct toepasbaar is.

Aveco de Bondt is ook betrokken bij het oplossen van funderingsproblematiek. Het bedrijf biedt specialistische kennis en innovatieve oplossingen, zoals het conserveren van houten paalfunderingen en het beheersen van grondwaterstanden. Aveco de Bondt ondersteunt overheden en woningbouwverenigingen bij het ontwikkelen van plannen en oplossingen. De aanpak van Aveco de Bondt is gericht op het begrijpen van de complexe relatie tussen funderingen, watersystemen en de ondergrond.

Conclusie

Een fundering op staal is een veelvoorkomend type fundering in Nederland, vooral in regio’s met zandige bodems of stevige kleigrond. Deze methode is eenvoudig uit te voeren, kostenefficiënt en geschikt voor diverse bouwprojecten. Echter, het is belangrijk dat de ondergrond voldoende draagkracht heeft en dat de fundering correct wordt uitgevoerd om mogelijke problemen te voorkomen.

De meest voorkomende typen funderingen op staal zijn de strokenfundering, de plaatfundering en de poerenfundering. Elke fundering heeft zijn eigen voordelen en nadelen, afhankelijk van de belasting en de vorm van het bouwwerk. Het is daarom belangrijk dat de keuze van fundering goed wordt beoordeeld en uitgevoerd.

Bij het aanbrengen van een fundering op staal zijn er verschillende aandachtspunten die moeten worden overwogen, zoals de grondbeoordeling, eventuele uitvoeringsfouten, de belasting en aanvullende risico’s. Funderingsonderzoek is aan te raden om eventuele problemen te ontdekken en oplossingen te bedenken.

Funderingsproblematiek, zoals verzakkingen, scheuren en schade aan houten funderingspalen, kan ernstige gevolgen hebben voor het bouwwerk. Het is daarom belangrijk dat eventuele problemen tijdig worden herkend en herstelmaatregelen worden genomen. Innovaties zoals Actief Grondwaterpeilbeheer en Buurtgericht grondwater- en funderingsonderzoek bieden nieuwe oplossingen om funderingsproblematiek te voorkomen of te herstellen.

In samenvatting is een fundering op staal een betrouwbare en kostenefficiënte oplossing voor diverse bouwprojecten, mits de ondergrond voldoende draagkracht heeft en de fundering correct wordt uitgevoerd. Het is belangrijk dat funderingsproblematiek tijdig wordt herkend en opgelost om schade aan het bouwwerk te voorkomen.

Bronnen

toegepaste