Uitleg over niet onderhiede funderingen: Risico’s, oorzaken en mogelijke hulp

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

Een stevige fundering is de basis van elk gebouw. Wanneer de fundering niet goed geconstrueerd is of niet onderhouden moet worden, kan dit leiden tot serieuze problemen. In dit artikel geef ik een gedetailleerde uitleg over niet onderhiede funderingen, met aandacht voor de risico’s, oorzaken van schade en mogelijke oplossingen. De informatie is gebaseerd op recente publicaties en rapporten van betrouwbare bronnen in de bouwsector en overheid.

Wat is een niet onderhiede fundering?

Een niet onderhiede fundering is een funderingsmethode waarbij geen houten palen of andere ondergrondse ondersteuning gebruikt wordt. Deze methode is typisch te vinden in gebieden met voldoende draagkrachtige bodem, zoals zandige ondergronden. In tegenstelling tot paalfunderingen, hoeft een niet onderhiede fundering in de regel geen regelmatig onderhoud te ondergaan.

Een niet onderhiede fundering is vaak aangetroffen in gebouwen die gevestigd zijn op hogere of drogere plaatsen, zoals zandplaten en oeverwallen. Op deze locaties is de ondergrond voldoende stevig om het gewicht van het bouwwerk te dragen, waardoor een kostbare paalfundering niet nodig is. In sommige gevallen zijn er wel gewelven of spaarbogen gebruikt om de belasting te verdelen, zoals in kerken in Noord-Holland.

Hoewel deze methode minder complex is, is het niet zonder risico. De stabiliteit van een niet onderhiede fundering kan namelijk negatief beïnvloed worden door veranderingen in de grondwaterstand en klimaatfactoren. Dit maakt het belangrijk om aandacht te besteden aan de omgevingsfactoren en eventuele tekentjes van problemen.

Risico’s van een niet onderhiede fundering

1. Ontwateringsdiepte en hoge grondwaterstand

Een van de belangrijkste risico’s voor een niet onderhiede fundering is een hoge grondwaterstand. Wanneer de grondwaterstand te hoog is, kan vocht op trekken in de constructie. Dit leidt tot schimmelvorming, zowel aan de binnen- als aan de buitenkant van de muren. In de langere termijn kan deze schimmelvorming de constructieve eigenschappen van het pand aantasten, wat tot vervelende en kostenlijke reparaties kan leiden.

De reden voor deze vochtproblemen is het feit dat een hoge grondwaterstand kan leiden tot vochtige ondergrond. In combinatie met een minder goed ontwaterend bouwmateriaal of een slechte ventilatie, kan er een omgeving ontstaan die ideaal is voor schimmel. Dit is vooral het geval bij gebouwen die gevestigd zijn in zachte of vochtige bodemlagen.

2. Grondwaterstandsfluctuatie en daling

Een tweede belangrijk risico is de fluctuatie of daling van de grondwaterstand. Door veranderingen in de grondwaterstand, zoals die ontstaan door klimaatverandering of verdroging, kunnen klei- en veenlagen droog komen te staan. Dit heeft tot gevolg dat de ondergrond samengeknepen wordt (consolidatie), wat uiteindelijk kan leiden tot verzakking van het pand.

Verzakking kan niet alleen leiden tot scheuren in muren en vloeren, maar ook tot structurele schade. In ernstige gevallen kan dit het veilig gebruik van het pand in twijfel trekken. Het is daarom belangrijk om het gedrag van de ondergrond te volgen en eventuele tekenen van verzakking tijdig op te sporen.

3. Klimaatverandering en toekomstige risico’s

Zoals duidelijk uit de gegevens, is klimaatverandering een belangrijke factor die de stabiliteit van niet onderhiede funderingen kan ondermijnen. Veranderingen in neerslagpatronen en verdrogingen kunnen leiden tot dramatische veranderingen in de grondwaterstand. Gebouwen die vroeger geen problemen hadden, kunnen nu plotseling onderhevig zijn aan schade door veranderende omstandigheden.

Bijvoorbeeld, in veenweidegebieden zijn panden vaak gevestigd op zachte bodem. Hierdoor zijn ze al inherent kwetsbaar, en kan een kleine verandering in de bodemtoestand al leiden tot zichtbare schade. Klimaatverandering verhoogt dus het risico op funderingsproblemen, zelfs in gebouwen die aanvankelijk goed uitgevoerd werden.

Hoe herken je funderingsproblemen?

Er zijn een aantal duidelijke tekenen die kunnen wijzen op funderingsproblemen. Deze tekenen zijn vaak visueel waarneembaar en kunnen op tijd het begin van ernstige schade signaleren.

1. Scheuren in muren en vloeren

Een van de meest voorkomende indicatoren van funderingsproblemen zijn scheuren in muren en vloeren. Deze scheuren kunnen zowel verticaal als diagonaal gericht zijn. Wanneer deze scheuren groter worden of zich verder verspreiden, is er een duidelijk teken dat de fundering niet stabiel genoeg is.

Scheuren kunnen ontstaan door verzakking of veranderingen in de bodemtoestand. Het is belangrijk om hier aandacht aan te besteden, want ook kleine scheuren kunnen uiteindelijk leiden tot serieuze structurele schade.

2. Deuren en ramen die niet goed sluiten

Wanneer deuren en ramen plotseling moeilijk of niet goed sluiten, kan dit wijzen op funderingsproblemen. Dit gebeurt doordat veranderingen in de grond de vloeren en muren vervormen, wat de openingen en sloten van deuren en ramen verstoort.

Dit is vaak het geval bij verzakking van delen van het gebouw. In dat geval is het raadzaam om een inspectie te laten uitvoeren om de toestand van de fundering te beoordelen.

3. Onregelmatigheden in het plafond

Onregelmatigheden in het plafond, zoals boogvormige verhoudingen of neergaande delen, kunnen ook wijzen op funderingsproblemen. Dit is vaak het geval bij gebouwen die gevestigd zijn op een niet onderhiede fundering en waar de bodemtoestand verandert.

Deze veranderingen kunnen ontstaan door verzakking of vochtproblemen die het bouwmateriaal beïnvloeden. Het is belangrijk om hier aandacht aan te besteden, want ook kleine veranderingen kunnen wijzen op grotere problemen.

4. Voelbare trillingen of ongelijkheden in de vloer

Wanneer je een voelbare trilling of ongelijkheid in de vloer merkt, kan dit wijzen op funderingsproblemen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer de vloer niet gelijk ligt of duwt wanneer je erop stapt.

Dit is vaak een teken dat de fundering niet gelijk verdeeld belast wordt of dat er verzakking is opgetreden. Het is belangrijk om hier een inspectie op los te laten, vooral wanneer je geluiden of trillingen merkt die voortdurend verergeren.

Onderzoek en diagnostiek van funderingsproblemen

Wanneer er tekenen zijn van funderingsproblemen, is het belangrijk om een onderzoek in te stellen. Dit onderzoek kan helpen om de oorzaak van de schade te achterhalen en eventueel een oplossing te bedenken.

1. QuickScan

Een QuickScan is een verkennend onderzoek dat een eerste indruk geeft van de staat van de fundering. Het is een snelle, beperkte inspectie die meestal gebaseerd is op een visuele inspectie en bestaande gegevens. Deze methode is geschikt om mogelijke risico’s snel in kaart te brengen zonder direct een kostbaar onderzoek uit te voeren.

De QuickScan wordt vaak aangeraden wanneer een funderingsrisicorapport een verhoogd risico aangeeft. Het helpt om te bepalen of verdere actie nodig is, zoals een uitgebreid onderzoek of herstelmaatregelen.

2. Funderingsrisicorapport

Een funderingsrisicorapport is een document dat een inschatting geeft van het risico op funderingsproblemen voor een specifiek pand. Het rapport is gebaseerd op gegevens uit de FunderMaps-database en modelanalyses. De betrouwbaarheid van het rapport hangt af van de beschikbaarheid en kwaliteit van de gegevens.

Als er weinig specifieke informatie over het pand is, kan het rapport indicatief zijn en een aanvullend onderzoek nodig zijn. Het rapport helpt om risico’s vroegtijdig te signaleren en mogelijke acties te plannen.

3. Fase 0-, 1- en 2-onderzoek

Naast de QuickScan zijn er ook fase 0-, fase 1- en fase 2-onderzoeken. Deze onderzoeken zijn commerciële varianten van funderingsonderzoek en worden niet formeel erkend door Stichting KCAF of de RVO. Toch kunnen ze nuttig zijn om een gedetailleerde beoordeling van de fundering te doen.

De keuze voor een specifiek onderzoek hangt af van de beschikbaarheid van gegevens en de mate van schade. In de meeste gevallen is een QuickScan voldoende om een eerste indruk te krijgen.

Mogelijke oplossingen en hulp

Wanneer funderingsproblemen zijn aangetroffen, zijn er verschillende oplossingen beschikbaar. De keuze voor een bepaalde maatregel hangt af van de aard van de schade, de oorzaak en de financiële situatie van de woningeigenaar.

1. Fonds Duurzaam Funderingsherstel

Voor woningeigenaren die funderingsproblemen hebben, bestaat er een specifiek fonds: het Fonds Duurzaam Funderingsherstel (FDF). Dit fonds is opgericht voor woningeigenaren die geen reguliere hypotheeklening kunnen afsluiten voor funderingsherstel.

Het FDF biedt een hypothecaire lening met aangepaste voorwaarden, zoals betaling naar draagkracht. Het doel van het fonds is om het funderingsprobleem financieel haalbaar te maken voor de woningeigenaar.

2. Subsidieregeling funderingsonderzoek

In bepaalde gemeenten, zoals Woerden, is er een subsidieregeling funderingsonderzoek beschikbaar. Deze regeling is bedoeld om eigenaren van panden met kwetsbare funderingen te stimuleren om onderzoek te doen naar de toestand van de fundering.

De regeling geldt voor panden die gevestigd zijn in gebieden met slappe bodem, bodemdaling en funderingsproblematiek. Het doel is om funderingsproblemen vroegtijdig op te sporen en eventueel maatregelen te nemen om schade te voorkomen.

3. Funderingsherstelmaatregelen

Als funderingsproblemen zijn aangetroffen, zijn er verschillende herstelmaatregelen beschikbaar. Deze maatregelen kunnen variëren van aanvullende ondersteuning van de fundering tot volledig herstel.

De keuze van een bepaalde maatregel hangt af van de aard van de schade en de financiële situatie van de woningeigenaar. Het is belangrijk om hier een expert in te schakelen, zoals een bouwkundig ingenieur of funderingsspecialist.

Conclusie

Een niet onderhiede fundering is een bouwtechniek die vaak gebruikt wordt in gebieden met voldoende draagkrachtige bodem. Hoewel deze methode in principe geen onderhoud vereist, is het niet zonder risico. Veranderingen in de grondwaterstand, klimaatverandering en verdroging kunnen leiden tot funderingsproblemen, zoals schimmelvorming, constructieve schade en verzakking.

Het herkennen van funderingsproblemen is essentieel voor het bepalen van eventuele schade. Tekenken zoals scheuren in muren, deuren en ramen die niet goed sluiten, onregelmatigheden in het plafond en voelbare trillingen in de vloer kunnen wijzen op funderingsproblemen.

Wanneer funderingsproblemen zijn aangetroffen, zijn er verschillende onderzoeken beschikbaar om de oorzaak te bepalen. Een QuickScan is een snelle, beperkte inspectie die een eerste indruk geeft van de staat van de fundering. Een funderingsrisicorapport geeft een inschatting van het risico op funderingsproblemen voor een specifiek pand. Fase 0-, 1- en 2-onderzoeken zijn commerciële varianten van funderingsonderzoek die een gedetailleerde beoordeling van de fundering kunnen geven.

Voor woningeigenaren die funderingsproblemen hebben, bestaan er verschillende maatregelen en hulpbronnen. Het Fonds Duurzaam Funderingsherstel biedt een hypothecaire lening met aangepaste voorwaarden voor woningeigenaren die geen reguliere hypotheeklening kunnen afsluiten. In bepaalde gemeenten is er ook een subsidie beschikbaar om eigenaren te stimuleren om onderzoek te doen naar de toestand van de fundering.

Het is belangrijk om funderingsproblemen vroegtijdig op te sporen en eventueel maatregelen te nemen om schade te voorkomen. Door aandacht te besteden aan de toestand van de fundering, kan men zorgen voor de veiligheid en duurzaamheid van het pand.