Verzakking van funderingen door droogte: Oorzaken, risico's en mogelijke oplossingen

Published by Redactie on juli 28, 2025 | Category fundering

Inleiding

In de afgelopen jaren heeft de combinatie van klimaatverandering en langdurige droogteperioden geleid tot een snelle toename van funderingsproblemen in Nederland. Deze problemen zijn vooral zichtbaar in oude woningen, die meestal zijn gebouwd voor 1970 en vaak op houten of ondiepe funderingen staan. Door de lage grondwaterstanden in droge zomers raken houten palen bloot aan paalrot, terwijl ondiepe funderingen gevoelig zijn voor verzakkingen. Het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) schat dat ongeveer 1 miljoen huizen in Nederland in het risico zijn.

Deze artikelen biedt een overzicht van de oorzaken van funderingsproblemen door droogte, de gevolgen voor huizenbezitters, en mogelijke maatregelen om het probleem aan te pakken. Op basis van informatie uit meerdere betrouwbare bronnen wordt een duidelijk beeld geschetst van de huidige situatie en de uitdagingen die gemeenten en woningeigenaren tegenkomen.

Oorzaken van funderingsproblemen door droogte

1. Droogstand en paalrot

Een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblematiek in Nederland is het verlies aan houten funderingspalen door paalrot. Houten palen, vaak gemaakt van esdoorn, grenen of eik, zijn kwetsbaar voor biologische aantasting. Deze schimmels en bacteriën dringen in wanneer het hout droogvalt. Normaal staat de fundering onder water, wat de palen beschermt. Tijdens droogteperiodes daalt het grondwaterpeil, waardoor palen boven water komen te staan en zich openstellen voor rotting.

Deze rotting kan leiden tot het instorten of verzwakken van de fundering, wat op termijn tot verzakking van het huis kan leiden. Oude woningen zijn hierdoor het meest kwetsbaar, omdat zij vaak zijn gebouwd met houten palen en zonder moderne technieken.

2. Ondiepe funderingen

Ondiepe funderingen zijn een ander belangrijk risicofactor. Deze funderingen rusten vaak direct op de bodem en zijn gevoelig voor verzakking. Door droogte en lage grondwaterstanden kan de bodem uitdrogen en inklinken. Dit heeft als gevolg dat de fundering ongelijkmatig zakt, wat kan leiden tot scheuren in muren, vloeren en kozijnen.

3. Grondwaterstand en droogte

De lage grondwaterstand heeft een indirecte invloed op de grondstabiliteit. In kleigebieden langs de grote rivieren is het risico op verzakking het hoogst. De lage rivierstand verlaagt ook de grondwaterstand, wat de druk op de bodem vermindert en het risico op inklinking verder vergroot.

Sweco, een ingenieursbureau, heeft een kaart gemaakt waarin de risicogebieden voor funderingsproblemen zichtbaar worden. Deze kaart is gebaseerd op gegevens van Deltares (2011) en toont aan dat in veel delen van het land, vooral in het oosten en zuiden van Nederland, de risico’s sterk zijn toegenomen.

Geografische spreiding van het probleem

1. Veengebieden en kleigronden

Funderingsproblemen zijn al jaren bekend in veengebieden, waar paalrot en paalpest voorkomen. Echter, de droogte heeft nu ook schade veroorzaakt op kleigronden, die eerder niet zo instabiel waren. Dit betekent dat ook in regio's die voorheen als stabiel werden beschouwd, funderingsproblemen op kunnen lopen.

2. Gebieden met veel meldingen

Volgens KCAF-directeur Frank van Lier komen de meeste meldingen nu uit het oosten en zuiden van het land. Veel van deze woningen zijn niet op heipalen gebouwd, wat het risico op schade verder vergroot. In regio's zoals Gelderland, Noord-Brabant en Friesland zijn er veel meldingen van verzakte woningen met zowel kleine als grote schade.

In totaal zijn er sinds de droge zomer van 2018 veel meer meldingen van funderingsproblemen. Dit toont aan dat het probleem zich verspreidt naar regio's die daarvoor niet bekend stonden met dergelijke problemen.

Gevolgen voor huiseigenaren

1. Financiële gevolgen

Funderingsproblemen zijn een van de grootste kostenposten voor huiseigenaren. Reparatie of herstel van een fundering is vaak duur en kan duizenden euro’s kosten. De meeste eigenaren worden opgezocht door gemeenten, die vaak aannemen dat de eigenaar zelf voor de kosten moet opdraaien. Dit is een financiële druk die vooral voor ouderen en mensen met beperkte middelen kan worden.

2. Sociale gevolgen

Naast de financiële impact zijn er ook sociale gevolgen. Funderingsproblemen kunnen leiden tot onrust en zorgen bij huizeigenaren. Veel mensen vrezen dat hun woning onverkoopbaar wordt of dat ze verplicht worden om te verhuizen. Dit heeft een negatieve invloed op het welbevinden en de leefbaarheid van het dorp of wijk.

3. Veiligheid en leefbaarheid

Scheuren in muren, vloeren en kozijnen kunnen ook de leefbaarheid en veiligheid van een woning beïnvloeden. In extreme gevallen kan verzakking leiden tot instorting van delen van het huis. Daarom is het belangrijk dat funderingsproblemen op tijd worden herkend en aangepakt.

Mogelijke oplossingen en maatregelen

1. Actief watermanagement

Een van de meest effectieve maatregelen is actief watermanagement. In het Kleiwegkwartier in Rotterdam is een proef gestart waarbij water onder de huizen wordt gepompt om de palen weer onder water te krijgen. Dit maatregel is vooral effectief in gebieden met houten palen, die gevoelig zijn voor droogte. Door het grondwaterpeil kunstmatig te verhogen, kan paalrot worden voorkomen.

2. Bodemversterking

In zwaar getroffen gebieden kan bodemversterking worden uitgevoerd. Hierbij worden extra palen of stalen funderingen geplaatst om de woning te ondersteunen. Deze maatregel is duur, maar kan levenslange stabiliteit bieden. Het is een langdurige oplossing die geschikt is voor woningen met ernstige funderingsproblemen.

3. Preventieve inspectie

Een andere aanpak is preventieve inspectie. Door regelmatig de fundering te controleren, kunnen problemen vroegtijdig worden opgespoord. Dit kan helpen om schade te voorkomen of om tijdig maatregelen te nemen. Inspecties kunnen uitgevoerd worden door professionele funderingsdeskundigen of ingenieursbureaus.

Rol van gemeenten en overheden

1. Hulpverlening en ondersteuning

Gemeenten spelen een belangrijke rol in het begeleiden van huiseigenaren met funderingsproblemen. Echter, veel gemeenten hebben weinig antwoorden op vragen van inwoners en weten niet goed wat ze moeten doen. Dit leidt tot frustratie onder huizeigenaren, die vaak gevoelens van onzekerheid en wrok ervaren.

2. Financiële steun

Er zijn in sommige gevallen subsidies of hulpverleningsmaatregelen beschikbaar voor woningen die funderingsproblemen ondervinden. Deze maatregelen zijn echter vaak beperkt en niet beschikbaar voor alle regio’s. Huiseigenaren die financiële hulp nodig hebben, moeten vaak zelf op zoek naar opties.

3. Onderzoek en informatie

Het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) speelt een belangrijke rol in het verzamelen en delen van informatie over funderingsproblemen. Het centrum onderzoekt de oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen en helpt gemeenten en woningeigenaren met advies. Echter, de informatie is vaak niet direct toepasbaar op lokale situaties.

De toekomst en aanpassing aan klimaatverandering

1. Klimaatverandering en funderingsschade

Klimaatverandering is een belangrijke oorzaak van de toename van funderingsproblemen. Door de toename van droge zomers en extreem weersverschijnselen, wordt de grondstabiliteit steeds meer onder druk gezet. Dit betekent dat het risico op funderingsschade de komende jaren alleen maar groter kan worden.

2. Aanpassing van bouwmethoden

Om het probleem aan te pakken, is het noodzakelijk om bouwmethoden aan te passen. Nieuwe woningen moeten worden gebouwd met funderingen die bestand zijn tegen droogte en veranderingen in het grondwaterpeil. Dit kan gedaan worden door gebruik te maken van moderne funderingstechnieken en materialen die bestand zijn tegen uitdroging.

3. Duurzaam waterbeheer

Naast aanpassing van bouwmethoden is het ook belangrijk om het waterbeheer in Nederland te verbeteren. Actief watermanagement, zoals het pompen van water onder huizen of het reguleren van grondwaterstanden, kan helpen om funderingsproblemen te voorkomen. Dit vereist samenwerking tussen gemeenten, waterboards en particuliere partijen.

Conclusie

Funderingsproblemen door droogte zijn een groeiend probleem in Nederland. Deze problemen treden vooral op in oude woningen met houten of ondiepe funderingen en worden versterkt door klimaatverandering en langdurige droogteperiodes. De gevolgen zijn zowel financieel als sociaal, en de meeste eigenaren moeten zelf voor de kosten opdraaien.

Er zijn verschillende maatregelen beschikbaar om funderingsproblemen aan te pakken, zoals actief watermanagement, bodemversterking en preventieve inspectie. Deze maatregelen zijn echter vaak duur en vereisen samenwerking tussen gemeenten, waterboards en particuliere partijen.

De toekomst van funderingsschade hangt af van de mate waarin Nederland zich aanpast aan klimaatverandering. Het is noodzakelijk om bouwmethoden te verbeteren, waterbeheer te optimaliseren en huizeigenaren te ondersteunen bij de aanpak van funderingsproblemen. Alleen zo kan het risico op funderingsproblemen worden beheerst en het vertrouwen in de leefbaarheid van Nederlandse woningen worden hersteld.