Voorspelling van funderingsrisico’s in Nederland: Modellen, data en praktische toepassing

Inleiding

De fundering van een woning is de basis van elke bouwconstructie. Zij zorgt voor stabiliteit en draagvermogen, en een onjuiste of verslechterde fundering kan leiden tot ernstige schade en kosten. In Nederland, waar het klimaat en de bodemomstandigheden variëren per regio, is het begrijpen en beheersen van funderingsrisico’s van groot belang.

De Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF), in samenwerking met andere deskundige organisaties, heeft de FunderMaps-database ontwikkeld. Deze database helpt bij het voorspellen en analyseren van funderingsrisico’s voor woningen in Nederland. Door middel van modellen en gegevens wordt een indicatieve inschatting gemaakt van het funderingsrisico per woning. Dit artikel legt de achterliggende principes van deze voorspellingen uit, bespreekt de betrouwbaarheid van de data, en geeft praktische richtlijnen voor woningeigenaars, bouwkundigen en experts.

Wat is een funderingsrisicorapport?

Een funderingsrisicorapport is een document dat een eerste inschatting geeft van het risico op funderingsproblemen voor een specifiek pand. Dit rapport is gebaseerd op data uit de FunderMaps-database en modelanalyses. Het doel van het rapport is om mogelijke risico’s vroegtijdig te signaleren, zodat eigenaren en experts op tijd kunnen ingrijpen indien nodig.

Er zijn drie typen gegevens in het rapport:

1. Vastgestelde gegevens: Deze zijn afkomstig van direct onderzoek of archiefdocumenten. Ze worden als het meest betrouwbaar beschouwd.
2. Afgeleide gegevens: Deze worden op basis van vergelijkbare data binnen een bouweenheid gemaakt. Ze zijn minder zeker dan vastgestelde gegevens.
3. Indicatieve gegevens: Deze worden gegenereerd door modellen die gebruikmaken van data zoals bodemtype, grondwaterstand en zakkingsmetingen. Ze zijn de meest onzeker van de drie, maar vormen een waardevolle indicatie.

Een funderingsrisicorapport is geen vervanging voor een gedetailleerd funderingsonderzoek, maar helpt wel om prioriteiten te bepalen. Het is vooral bedoeld voor taxaties, verkoopdoeleinden of onderhoudsstrategieën.

De rol van modellen in funderingsvoorspelling

De KCAF maakt gebruik van wiskundige modellen om funderingsrisico’s te voorspellen. Deze modellen zijn gebaseerd op historische data, bodemkaarten, grondwatergegevens en zakkingsmetingen. Het doel is om voor woningen zonder directe gegevens een indicatieve risicoinschatting te maken.

De modellen geven een eerste aanduiding van het meest waarschijnlijke funderingstype. Daarnaast berekenen ze de indicatieve funderingskwaliteit door gebruik te maken van gegevens over de ondergrond, grondwaterstand en eventuele zakkingsmetingen van panden gemeten vanuit satellieten.

Hoewel de modellen een hoge mate van accuraatheid hebben, is het belangrijk om te beseffen dat het om een voorspelling gaat. De resultaten moeten dus worden beoordeeld in combinatie met een fysieke inspectie of QuickScan. Modellen zijn nuttig voor het opstellen van strategieën en prioriteringen, maar kunnen nooit volledig vertrouwd worden.

Betrouwbaarheid en accuraatheid van de data

De betrouwbaarheid van de data in de FunderMaps-database varieert per woning. Voor ongeveer 35% van de woningen met een bouwjaar voor 1970 zijn er vastgestelde gegevens beschikbaar. Voor de rest worden afgeleide of indicatieve gegevens gebruikt.

Voor woningen in een bouweenheid waar al vastgestelde gegevens zijn, worden die data als uitgangspunt genomen voor de andere woningen in de buurt. Dit geldt voor zover die woningen vergelijkbaar zijn qua bouwjaar, bouwtype en locatie.

De indicatieve data, gegenereerd door modellen, is minder betrouwbaar. De modellen maken gebruik van historische trends, bodemdata en zakkingsmetingen. De accuraatheid hangt af van de kwaliteit van de inputdata en de complexiteit van de bodemstructuur. Daarom is het belangrijk om deze data als een eerste inschatting te interpreteren.

Wat als de voorspellingen niet kloppen?

Het is mogelijk dat een model een verkeerde conclusie trekt over het funderingstype of de risicoinschatting. In dat geval kan een melding worden gedaan via de KCAF-website. Meldingen worden beoordeeld en, indien juist, worden de data in de FunderMaps-database aangepast.

Een melding is een waardevolle bijdrage om de database completer en betrouwbaarder te maken. Documenten of bewijsmateriaal zijn welkom, maar niet verplicht. Door het aanpassen van incorrecte data wordt de kwaliteit van de voorspellingen geleidelijk verbeterd.

QuickScan: Een verkennend onderzoek

Als een funderingsrisicorapport aangeeft dat er een verhoogd risico is, kan een QuickScan worden uitgevoerd. Dit is een verkennend onderzoek dat een eerste beeld geeft van de staat van de fundering. Het is bedoeld als een tussengroep tussen een risicorapport en een volledig funderingsonderzoek.

Een QuickScan bestaat uit een beperkte visuele inspectie en het analyseren van bestaande gegevens. Het helpt eigenaren om inzicht te krijgen in mogelijke risico’s zonder direct een duur en uitgebreid onderzoek te hoeven uitvoeren. Het is vooral nuttig voor woningen waarvan de funderingsdata onzeker is of waarbij er aanwijzingen zijn voor schade.

Uitgebreid funderingsonderzoek: Wanneer en hoe?

Als een QuickScan of funderingsrisicorapport wijst op een reëel risico op funderingsproblemen, is een uitgebreid funderingsonderzoek nodig. Dit onderzoek moet volgens de laatste F3O-richtlijnen worden uitgevoerd om een objectief en consistent beeld van de fundering te krijgen.

Het onderzoek bestaat uit verschillende stappen:

1. Meetwerk aan de buitenkant van het pand: De lintvoegen in het metselwerk en enkele vloervelden worden nagemeten met een waterpas om eventuele verzakkingen vast te stellen.
2. Fundering blootleggen: Op bepaalde punten wordt de fundering blootgelegd en ingemeten. Dit gebeurt met behulp van boor- of sloophoudende technieken.
3. Monstername bij houten funderingen: Bij houten funderingen worden monsters genomen om de hardheid van het hout te bepalen en eventuele schimmel- of bacteriële aantasting te ontdekken.

Het resultaat van dit onderzoek levert een gedetailleerde kaart van de fundering en eventuele schade. Op basis daarvan kan een herstelplan worden opgesteld.

Samenwerking bij funderingsonderzoek

Bij appartementen of rijtjeshuizen is het verstandig om het funderingsonderzoek voor de hele bouweenheid te laten uitvoeren. Dit zorgt voor een consistente en efficiënte aanpak. Samen met andere eigenaren (of de VvE) kan een keuze gemaakt worden uit de ontvangen offertes.

Het is belangrijk om van tevoren af te spreken hoe de kosten worden verdeeld. Dit kan bijvoorbeeld op basis van de grootte van de woningen of volgens de regels van de VvE. Door samen te werken wordt de logistiek en het financiële aspect van het onderzoek makkelijker te beheren.

Klimaateffecten en funderingsrisico’s

De KCAF benadrukt het belang van het meenemen van klimaateffecten in toekomstige berekeningen. Klimaatverandering leidt tot veranderende grondwaterstanden, droogteperioden en extreem weersomstandigheden, wat allemaal invloed kan hebben op funderingsstabiliteit.

Vooral houten funderingen zijn gevoelig voor veranderingen in de grondwaterstand. Bij droogstand kan het hout schimmelen en rotten, wat leidt tot verlies van draagkracht. Bij hoge grondwaterstand kan vocht op in de constructie trekken, wat schimmelvorming en constructieve schade kan veroorzaken.

Hoewel de huidige voorspellingen nog niet rekening houden met klimaateffecten, benadrukt de KCAF dat dit in de toekomst wel deel moet uitmaken van de analyses. Dit betekent dat woningeigenaars en experts rekening moeten houden met mogelijke veranderingen in funderingsrisico’s als gevolg van klimaatverandering.

Nationale aanpak en uitvoerbaarheid

De KCAF en andere betrokken partijen werken aan een nationale aanpak voor het beheersen van funderingsproblematiek. Een belangrijk voorstel is het aanstellen van een nationale coördinator die samenwerkt met bouwbedrijven, onderzoeksbureaus en overheidsorganisaties. Deze coördinator moet ervoor zorgen dat de uitvoeringscapaciteit snel opgeschoten wordt en dat er standaardisatie en kwaliteitsborging worden ingevoerd.

Daarnaast wordt aangeraden om 3% van de totale kosten van de nationale aanpak te reserveren voor innovatie. Dit kan bijdragen aan het ontwikkelen van nieuwe technieken en methoden voor funderingsonderzoek en herstel. Innovatie is belangrijk om de nationale aanpak daadwerkelijk uitvoerbaar te maken.

Tussentijdse evaluaties en voortgang

Om de voortgang van de nationale aanpak te monitoren, zijn er tussentijdse evaluatiemomenten ingesteld in 2028, 2030 en 2034. Deze evaluaties zullen aantonen of de werkelijke voortgang aansluit bij de ambities. Afhankelijk van de voortgang en de beschikbare uitvoeringscapaciteit kan het nodig zijn om meer tijd te nemen.

De evaluaties zijn belangrijk om de effectiviteit van de nationale aanpak te bepalen en eventuele aanpassingen door te voeren. Door regelmatig de voortgang in kaart te brengen, kan er tijdig worden ingegrepen als er obstakels zijn of als de plannen niet werken zoals verwacht.

Conclusie

De voorspelling van funderingsrisico’s in Nederland is een complex proces dat steunt op modellen, data en samenwerking tussen verschillende partijen. Het funderingsrisicorapport en de FunderMaps-database zijn waardevolle tools voor woningeigenaars, taxateurs en bouwkundigen om risico’s vroegtijdig te signaleren.

Hoewel de modellen en data een indicatieve inschatting geven, is het belangrijk om deze met een fysieke inspectie of QuickScan te bevestigen. Bij verhoogd risico is een uitgebreid funderingsonderzoek noodzakelijk om een gedetailleerd beeld van de fundering te verkrijgen.

De nationale aanpak richt zich op het beheersen van funderingsproblematiek door samenwerking, innovatie en kwaliteitsborging. Met regelmatige evaluaties wordt de voortgang gecontroleerd en eventuele aanpassingen doorgevoerd.

Voor woningeigenaars is het belangrijk om bewust te zijn van funderingsrisico’s en actief te zijn in het beheersen van deze risico’s. Door gebruik te maken van de beschikbare tools en samenwerking met experts kan het risico op funderingsproblemen worden verminderd en woningen duurzaam worden gemaakt voor de toekomst.

Bronnen

1. Funderingsrisicorapport
2. Fundering herstellen
3. Advies: Goed gefundeerd
4. Funderingsviewer