Funderingen en de rol van grond en bouwtechnieken in de stabiliteit van woningen

Published by Redactie on augustus 1, 2025 | Category fundering

Funderingen vormen de basis van elke woning. Zonder een stevige onderbouw loopt een gebouw het risico op scheefstand, scheuren en andere structurele problemen. In Nederland is de funderingsproblematiek opnieuw onderwerp van discussie geworden vanwege de combinatie van oude bouwmethoden, veranderende grondomstandigheden en het impact van klimaatverandering. In dit artikel bespreken we de diverse funderingstypen, de invloed van grondsoorten op de stabiliteit van woningen, en de maatregelen die worden genomen om funderingsproblemen te voorkomen en op te lossen. We bepalen op basis van recente rapporten, adviezen en voorlichtingsmateriaal van betrouwbare instellingen welke factoren van invloed zijn op funderingsschade en wat de rol is van zowel de overheid als de bouwmarkt in de aanpak.

Wat is een fundering en waar steunt een fundering op?

Een fundering is de onderbouw van een woning die ervoor zorgt dat het gebouw stabiel staat en goed ondersteund wordt door de grond. De fundering moet voldoen aan een aantal eisen, waaronder voldoende draagkracht, juiste diepte en veiligheid tegen bodemdaling of verschuivingen. In de praktijk wordt gebruikgemaakt van verschillende funderingstypen, die gekozen worden op basis van de grondvoorwaarden, bouwjaar van het huis en het gewicht dat moet worden gedragen.

Paalfundering

De paalfundering is een van de meest gebruikte vormen in regio's met onstabiele grond, zoals veengrond of gebieden met een hoge grondwaterstand. Deze fundering bestaat uit houten of betonnen palen die diep in de grond worden geslagen, waarbij de belasting van het gebouw wordt overgedragen op een meer draagkrachtige laag. Houten paalfunderingen, die vaak voor 1970 zijn gebruikt, zijn vooral kwetsbaar voor schade in gebieden met een lage grondwaterstand of bodemdaling, omdat de palen kunnen rottelen of hun draagkracht verliezen.

Strokenfundering

De strokenfundering bestaat uit betonnen stroken onder dragende muren en wordt vaak gebruikt in oude woningen. Deze techniek is geschikt voor stevige grondsoorten zoals zand en leem. Het is echter minder geschikt voor gebieden met een hoge grondwaterstand of instabiele bodems, omdat de fundering direct op de grond rust en geen diepe ondersteuning biedt.

Draagkracht van de grond

De draagkracht van de grond is een cruciale factor bij het kiezen van de juiste fundering. Dit is de mate waarin de grond onder een gebouw in staat is om de belasting van het huis te dragen. Onvoldoende draagkracht kan leiden tot funderingsproblemen, waarbij extra ondersteuning nodig is, zoals het plaatsen van funderingspalen naast of onder de bestaande fundering.

Funderingsproblemen in Nederland: oorzaken en risicogebieden

Geografische risico’s

In Nederland komen funderingsproblemen vooral voor in regio’s met onstabiele grondsoorten. Deze omvatten onder meer:

Laagveengebieden: In deze regio’s is de grond kwetsbaar voor bodemdaling en krimp, vooral bij droogte.
Rivierengebieden: Gebieden langs rivieren kunnen last hebben van sedimentatie en bodemverplaatsing.
Zeekleigebieden: Hier is de grond vaak zacht en onderhevig aan verplaatsing.
Afgesloten zeearmen en getijdengebieden: Deze gebieden kunnen lage grondwaterstanden ervaren, wat structurele problemen kan veroorzaken.

Steden zoals Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, die zich vooral in het westen van Nederland bevinden, worden vaak genoemd als regio’s met een hoger risico op funderingsproblemen. Daarnaast zijn ook delen van het noorden en oosten, zoals in Friesland, Zaanstad, Woerden en Emmen, regelmatig getroffen door funderingsproblematiek, vooral vanwege de veengebieden of de afgesloten waterlopen.

Vatbaarheid van huizen voor funderingsproblemen

Huisjes die voordat 1970 zijn gebouwd, zijn over het algemeen het meest kwetsbaar. Dit komt doordat in die tijd veel gebruikgemaakt werd van houten paalfunderingen, die onderhevig zijn aan houtrot als de grondwaterstand daalt. Huizen op zandgrond lopen over het algemeen een lager risico, aangezien zand een stabieler en draagkrachtiger grondsoort is.

Waarom is funderingsonderzoek belangrijk?

Funderingsproblemen kunnen zich langdurig ongemerkt ontwikkelen, tot de eerste symptomen zich tonen. Denk aan:

Scheuren in binnen- of buitenmuren, die vaak wijzen op een ongelijkmatige verzakking.
Klemmende deuren of ramen, wat kan duiden op vloeren die gaan scheefstaan.
Scheve vloeren of muren die aflopen, een duidelijk teken dat de fundering onderhevig is aan schade.

Wanneer deze signalen optreden, is het verstandig om professioneel funderingsonderzoek in te huren. Een dergelijke inspectie kan het risico op grootschalige schade verminderen en zorgt voor een eerlijke inschatting van de situatie. In sommige gevallen kan funderingsherstel noodzakelijk zijn, wat aanzienlijke kosten kan opleveren. Daarom is het belangrijk om tijdig te handelen, zowel voor veiligheids- als financiële redenen.

Subsidies voor funderingsonderzoek

In bepaalde regio’s zijn subsidies beschikbaar om de kosten van funderingsonderzoek te verlichten. Zoals vermeld in het advies van BVL Bouwadvies, worden in steden als Rotterdam, Haarlem, Woerden, Friesland, Zaanstad en Emmen subsidies aangeboden. Deze financiële steun is bedoeld om huiseigenaren te ondersteunen bij het ontdekken van mogelijke funderingsproblemen, waarmee ze tijdelijk de schade kunnen beheersen en langdurig structurele veiligheid kunnen garanderen.

Het gebruik van subsidies is een onderdeel van een bredere aanpak door de overheid. In dit kader speelt BVL Bouwadvies een rol bij het faciliteren van het onderzoek en het vormgeven van de aanvragenprocedure. De instelling stelt moderne technieken en ervaring beschikbaar om de staat van de fundering nauwkeurig te beoordelen.

Nationale aanpak funderingsproblematiek

Urgentie van het onderwerp

De funderingsproblematiek is niet alleen een technisch vraagstuk, maar ook een urgente maatschappelijke uitdaging. Het kabinet heeft dit erkend en heeft besloten om samen met diverse overheden en marktpartijen een nationale aanpak te ontwikkelen. De Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) heeft advies uitgebracht over de noodzaak van een coördinerende rol voor de overheid en het opzetten van een samenhangende strategie.

Sporen van de nationale aanpak

De Rli stelt in zijn advies een aanpak voor op vijf belangrijke sporen:

Verbetering van de informatievoorziening: Inzicht in funderingsproblemen is nodig voor zowel huiseigenaren als professionals. Dit vraagt om betere toegang tot kennis en informatie.
Voorkomen van toekomstige schade: Preventie is belangrijk, bijvoorbeeld via de verbetering van bouwrichtlijnen en technieken.
Ondersteuning en ontzorging: Eigenaren met funderingsproblemen moeten ondersteund worden bij het navigeren van de juridische, financiële en technische stappen.
Subsidie- en leenmogelijkheden: De overheid wil via subsidies en leningen helpen bij de financiering van herstelwerkzaamheden.
Krachtige uitvoering: De nationale aanpak moet efficiënt worden uitgevoerd, met ondersteuning van de bouwsector en een gestandaardiseerde markt.

Rol van de overheid

De rijksoverheid speelt een centrale rol in de aanpak. Uit het advies van de Rli blijkt dat de overheid transparantie moet creëren over funderingsproblematiek en tegelijkertijd een concreet perspectief moet bieden op oplossingen. De decentrale overheden, zoals gemeenten, waterschappen en provincies, hebben vaak niet voldoende financiële middelen om eigenaren met funderingsproblemen voldoende te ondersteunen. Daarom is de financiering van het Rijk cruciaal.

Een van de voorstellen is het aanwijzen van een coördinerend minister en een Nationale Coördinator Funderingsproblematiek, die verantwoordelijk zijn voor het leiden van een interbestuurlijk programma. Deze coördinatoren zouden onder andere verantwoordelijk zijn voor:

De uitvoering van een openbare funderingsdatabase.
De beheersing van een nationaal funderingsloket.
De financiering en toezicht op subsidieverstrekking.
Het opzetten van een certificeringssysteem voor onderzoeksbureaus.
Het bevorderen van innovatie en opschaling van funderingswerkzaamheden.

Financiële investering

De Rli stelt voor dat de rijksoverheid een investering moet doen ter grootte van ruim 12 miljard euro in de periode 2024 tot 2035. Deze investering is nodig om:

De schade voor huiseigenaren te beperken.
Eigenaren te activeren om herstelmaatregelen te nemen.
Verdere juridische complicaties (juridisering) zoveel mogelijk te voorkomen.

Deze financiële inzet moet echter vergezeld gaan van een heldere en doelgerichte uitvoering. Inzicht in de omvang van het probleem en een consistente aanpak op regio- en nationaal niveau zijn essentieel voor succes.

Funderingsherstel: wanneer is het nodig?

Teken van funderingsproblemen

Funderingsherstel is niet altijd noodzakelijk, maar als er sprake is van verzakking of ongelijkmatige belastingverdeling, kan herstel aangewezen zijn. Verzakking betekent dat delen van de fundering sneller of dieper zakken dan andere. Dit kan veroorzaakt worden door:

Bodemdaling, bijvoorbeeld in veengebieden.
Houtrot bij houten paalfunderingen, vooral in gebieden met een dalende grondwaterstand.

Een funderingsonderzoek is dan een belangrijke eerste stap. Experts analyseren de situatie en adviseren op basis van technische parameters of er herstel nodig is. De kosten van herstel kunnen variëren, afhankelijk van de ernst van het probleem en de gekozen hersteltechniek.

Funderingsherstelmethoden

Er zijn verschillende manieren om funderingsproblemen te herstellen. Een bekende methode is het inplanten van nieuwe funderingspalen naast of onder de bestaande fundering. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij houten paalfunderingen die hun draagkracht verloren hebben. Andere technieken kunnen uitkomen op grondversterking of het aanbrengen van extra ondersteuning via geotechnische ingrepen.

De keuze voor een herstelmaatregel hangt af van:

De type fundering die momenteel gebruikt wordt.
De aard van de schade (verzakking, scheefstand, scheuren).
De toestand van de grond (veen, zand, klei).
De locatie van het huis (gebieden met bodemdaling of hoge grondwaterstand).

Rol van de bouwmarkt en innovatie in funderingsoplossingen

Versterking van de markt

Om funderingsproblemen efficiënt te kunnen aanpakken, is het belangrijk dat de bouwmarkt in staat is tot het leveren van kwalitatief hoogwaardige en tijdelijke onderzoeks- en herstelwerkzaamheden. Dit vraagt naar:

Certificering van onderzoeksbureaus, om kwaliteit en betrouwbaarheid te garanderen.
Innovatie en opschaling van funderingsmethoden, zoals de toepassing van nieuwe materialen of digitale onderzoeksoplossingen.
Financiële steun van de overheid, zowel via subsidies als via stimulerende programma’s.

Een voorbeeld van zo’n programma is het Topconsortium Kennis en Innovatie in Bouw en Techniek, dat gericht is op technische innovaties in de bouwsector. Bovendien is er het programma Verbouwstromen, dat gericht is op het verwerken van funderingsherstel in bestaande woningen op een slimme en efficiënte manier.

Lokale en regionale initiatieven

Bij het opbouwen van een nationale aanpak zijn ook lokale en regionale initiatieven belangrijk. Gemeenten zoals Rotterdam, Zaanstad, Schiedam en Gouda hebben al een voorbeeldige aanpak ontwikkeld. Deze initiatieven omvatten het opzetten van funderingsloketten, informatiecampagnes en samenwerking met experts en aannemers. Op regio- en nationaal niveau zijn er ook kenniscentra, zoals het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen en het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek, die ondersteunende rollen spelen in de toekomst.

Ondersteuning voor huiseigenaren

Financiële hulp

Voor huiseigenaren die hun eigen bank niet in staat acht om een lening te verstrekken voor funderingsherstel, bestaat het Fonds Duurzaam Funderingsherstel. Dit fonds is een landelijke voorziening die gericht is op eigenaren met urgent funderingsherstel. Het biedt financieringsmogelijkheden die niet lokaal of individueel toegankelijk zijn, en is bedoeld als een ondersteuningssysteem bij grootschalige schade.

Daarnaast worden in bepaalde steden subsidies aangeboden voor funderingsonderzoek. Deze subsidies zijn bedoeld om de kosten van de inspectie te verlagen en eigenaren te motiveren om vroegtijdig actie te ondernemen. In het westen van Nederland, zoals Rotterdam, Haarlem, Woerden, Zaanstad en Emmen, zijn deze subsidies beschikbaar. Ook in Friesland, een regio met veengebieden, worden maatregelen genomen om funderingsherstel financieel haalbaar te maken.

Informatie en ondersteuning

De overheid en betrokken instellingen erkennen dat funderingsproblemen vaak leiden tot overlast en onzekerheid voor bewoners. Daarom is er een duidelijke behoefte aan ondersteuning en informatie. De Rli stelt voor om een centraal funderingsloket op te richten waarin eigenaren vragen kunnen stellen en hulp kunnen krijgen bij het vinden van professionals en financiering.

Ook wordt gepleit voor een openbare funderingsdatabase, waarin informatie over funderingstypen, grondvoorwaarden en schadevoorzieningen centraal wordt opgeslagen. Dit zou helpen om transparantie te scheppen en herstelmaatregelen sneller en doelgerichter te kunnen plannen.

Preventie: betere bouwtechnieken en grondbeheer

Bouwtechnieken van voor 1970

De meeste funderingsproblemen in Nederland zijn het gevolg van oudere bouwtechnieken, zoals houten paalfunderingen. Deze werden vaak gebruikt in regio's met zachte grond, maar zijn minder geschikt voor huidige omstandigheden, vooral bij veranderende grondwaterstanden of klimaatverandering. De toepassing van moderne materialen en methoden kan deze risico’s verminderen, maar aangezien honderden duizenden woningen op dit type fundering staan, is herstel vaak de enige optie.

Bodemdaling en klimaatverandering

Bodemdaling is een belangrijke oorzaak van funderingsproblemen. In veengebieden komt de bodemdaling doorgaans door de verdroging van veen en het daarmee gepaard gaande krimpen van de grond. Klimaatverandering draagt bij aan deze problemen door langdurige droogtes en extreme weersomstandigheden. Dit maakt preventieve maatregelen en aanpassingen aan het grondwaterbeheer belangrijker dan ooit.

Bouwrichtlijnen en grondinformatie

De Rli stelt in zijn advies voor dat er bouwrichtlijnen moeten worden bijgesteld om nieuwe woningen beter te beveiligen tegen funderingsproblemen. Daarnaast is het belangrijk dat transparante grondinformatie beschikbaar is voor bouwprojecten. Een beter begrip van de grondvoorwaarden tijdens de bouwfase kan helpen om schade te voorkomen.

Juridische en marktgerelateerde uitdagingen

Juridische complicaties

Funderingsproblemen kunnen juridisch lastig worden, vooral als het onduidelijk is wie verantwoordelijk is voor de schade. Dit kan leiden tot juridische procedures tussen huiseigenaren, banken, verzekeraars en aannemers. De Rli benadrukt het belang van een doelgerichte aanpak om zoveel mogelijk juridische complicaties te voorkomen. Hierbij is het essent dat er duidelijkheid is over de verantwoordelijkheden, financiële ondersteuning en procedures voor funderingsherstel.

Betrouwbare markt

De bouwmarkt speelt een cruciale rol in de funderingsaanpak. Het is van belang dat er genoeg kwalitatief goede onderzoeksbureaus en aannemers zijn die in staat zijn tot het uitvoeren van funderingsherstel. De Rli stelt voor dat er een certificeringssysteem komt voor onderzoeksbureaus en aannemers, zodat de markt betrouwbaar en consistente diensten kan bieden. Dit systeem helpt bij het garanderen van kwaliteit en vertrouwen van de consument.

Samenwerking tussen overheden en private partijen

Aanpak op meerdere niveaus

De nationale aanpak van funderingsproblemen vereist een brede samenwerking tussen meerdere overheden en private partijen. Dit betreft onder andere:

Particuliere eigenaren en corporaties, die direct betrokken zijn bij het herstel.
Huurders, die vaak last hebben van funderingsproblemen in huurwoningen.
Makelaars en taxateurs, die rol spelen in de verkoop en waardering van woningen.
Hypotheekverstrekkers, die risico’s moeten beheersen.
Onderzoekers en aannemers, die technische oplossingen leveren.

Coördinatie en verantwoordelijkheid

Een interbestuurlijke coördinatie is essentieel voor een effectieve aanpak. De aanwijzing van een Nationale Coördinator Funderingsproblematiek is een van de voorstellen van de Rli. Deze coördinator zou onder andere verantwoordelijk zijn voor:

Het leiden van het interbestuurlijk programma.
Het beheer van subsidies en financiering.
Het uitrollen van kennis- en informatiesystemen.
Het bevorderen van innovatie in de bouwsector.

Bij deze coördinatie moet ook worden gekeken naar de rol van de private sector, zoals bouwbedrijven en onderzoeksbureaus. De overheid moet met deze partijen samenwerken om zowel de kwaliteit als de snelheid van herstelprojecten te verbeteren.

Toekomstvisie en uitdagingen

Duurzaam funderingsherstel

De overheid benadrukt de noodzaak van duurzame herstelmaatregelen. Deze maatregelen moeten niet alleen het probleem tijdelijk oplossen, maar ook structurele verbeteringen inhouden. Dit omvat de toepassing van duurzame materialen, energiezuinige technieken en toepassing van kennis uit nieuwere bouwpraktijken.

Samenhangende aanpak

De toekomstige aanpak van funderingsproblemen moet samenhangend zijn. Dit betekent dat zowel de overheid als de markt een rol moet spelen in het oplossen van funderingsproblemen. Daarnaast is het belangrijk dat informatie en kennis centraal worden opgeslagen en gedeeld, zodat alle betrokkenen op dezelfde pagina staan.

Innovatie en opschaling

Om de funderingsproblematiek op te lossen, is innovatie en opschaling van de beschikbare technieken en processen cruciaal. De overheid moet dit ondersteunen door:

Financiële stimulering van innovatieve projecten.
Demonstratieprojecten die nieuwe herstelmethoden toetsen.
Opleidingsprogramma's voor bouwprofessionals.

Een voorbeeld van dit soort initiatief is het Topconsortium Kennis en Innovatie in Bouw en Techniek, dat technische en kennisgerichte oplossingen onderzoekt.

Conclusie

Funderingsproblemen vormen een groeiend vraagstuk in Nederland, met name in steden en gebieden met instabiele grondsoorten. De oorzaken zijn diverse, variërend van bodemdaling en houtrot tot klimaatverandering en verouderde bouwtechnieken. Voor huiseigenaren is het belangrijk om signalen van funderingsproblemen te herkennen en op tijd onderzoek en herstel te laten uitvoeren. In een aantal regio’s zijn subsidies beschikbaar, wat financiële ondersteuning biedt bij de kosten van funderingsherstel.

De overheid erkent de urgentie van de situatie en heeft een nationale aanpak opgestart. Deze aanpak richt zich op coördinatie, preventie, herstel, financiering en innovatie. De Rli benadrukt de noodzaak van een samenhangende inspanning van meerdere overheden en marktpartijen. Daarnaast is het opzetten van transparante informatievoorzieningen en certificeringssystemen van groot belang om betrouwbaarheid en kwaliteit te garanderen.

In de toekomst ligt de uitdaging in het schalen van oplossingen, het versterken van de bouwmarkt en het voorkomen van nieuwe funderingsproblemen. Door middel van preventieve maatregelen, duurzame technieken en duidelijke bouwrichtlijnen, kan Nederland vooruitgang boeken in het beheersen van funderingsproblematiek.

Bronnen

waar
steunt