Grondwater en funderingsproblemen: oorzaken, risico’s en preventie

Published by Redactie on augustus 2, 2025 | Category fundering

Funderingsproblemen zijn een reëel en toenemend probleem in Nederland, met name in regio’s met veen- of kleigrond. De interactie tussen grondwater en funderingen speelt daarbij een cruciale rol. Wanneer het grondwaterpeil daalt of stijgt, kan dit leiden tot zettingen, opdrijving of andere schade aan de fundering van een woning. In dit artikel bespreken we de oorzaken van funderingsproblemen veroorzaakt door grondwater, de risico’s die hiermee gepaard gaan en welke maatregelen kunnen worden genomen om schade te voorkomen of te beheersen.

Inleiding

Funderingsschade is in Nederland een groeiend probleem. Volgens het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) lopen honderdduizenden woningen het risico op funderingsproblemen in de komende dertig jaar. Deze schade kan ontstaan door verschillende factoren, waaronder veranderingen in de grondwaterstand. Grondwater is het water dat zich onder de grond bevindt en dat een grote invloed kan uitoefenen op de stabiliteit van funderingen.

Funderingen die op houten palen zijn gelegd, zoals vaak het geval is in oude woningbouw, zijn vooral gevoelig voor dalende grondwaterstanden. Daarnaast zijn ook woningen op veen- of kleigrond gevoelig, omdat deze grondtypes sterk reageren op veranderingen in de waterstand. Het is daarom belangrijk om te begrijpen hoe grondwater funderingen beïnvloedt en welke maatregelen kunnen worden genomen om schade te voorkomen.

Oorzaken van funderingsproblemen veroorzaakt door grondwater

Funderingsproblemen kunnen ontstaan door verschillende factoren die in interactie staan met grondwater. Hieronder geven we een overzicht van de belangrijkste oorzaken.

1. Dalende grondwaterstanden

Een dalende grondwaterstand is een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblemen, met name in gebieden met veen- en kleigrond. Wanneer het grondwaterpeil daalt, droogt de grond uit. Veen is een organisch materiaal dat bij drooglegging ineenzakt. Dit kan leiden tot zettingen van de grond en daarmee ook van de fundering. Klei daarentegen kan bij drooglegging kraken en instabiel worden, wat ook kan leiden tot zettingen.

Een dalend grondwaterpeil kan ontstaan door verschillende redenen, zoals langdurige droogteperiodes, veranderende neerslagpatronen, onttrekkingen (bijvoorbeeld voor drinkwater of landbouw) of lekkages in riolering. In tijden van droogte is het onvermijdelijk dat de grondwaterstand daalt, wat bij gevoelige grondsoorten leidt tot zettingen.

2. Stijgende grondwaterstanden

Hoewel dalende grondwaterstanden vaak de meeste aandacht krijgen, kan ook een stijgende grondwaterstand schade veroorzaken. In natte perioden kan het grondwaterpeil stijgen, wat leidt tot een toename van de vochtige grond. In combinatie met zware bouwwerken kan dit extra druk op de fundering uitoefenen, wat schade kan veroorzaken. Bovendien kan een hoge grondwaterstand leiden tot opdrijving of moddervorming, vooral in zandige of veenige grondsoorten.

3. Bodemdaling

Bodemdaling is een directe gevolg van zettingen in de grond. In veengebieden kan drooglegging van het veen leiden tot een aanzienlijke zetting, omdat het organische materiaal instort. In kleigebieden kan een dalend grondwaterpeil leiden tot krakken in de grond, wat ook kan resulteren in zettingen. Deze zettingen kunnen leiden tot scheuren in muren, daken of vloeren, en in ernstige gevallen zelfs tot instabiliteit van het gebouw.

4. Negatieve kleef en ongelijke zettingen

Tijdens droogteperiodes kan de grond zetten of zakken, afhankelijk van de grondsoort. In droge grond kan de zetting verergeren door negatieve kleef, een fenomeen waarbij de zakkende grond extra belasting uitoefent op de fundering. Ongelijke zettingen, waarbij enkele delen van de fundering meer zakken dan andere, kunnen leiden tot schade aan het gebouw, met name in gebieden met veen- of kleigrond.

Risico’s van funderingsproblemen veroorzaakt door grondwater

Funderingsproblemen veroorzaakt door grondwater kunnen verschillende risico’s met zich meebrengen, zowel voor de structuur van het gebouw als voor de veiligheid van de bewoners.

1. Structurele schade aan het gebouw

Een van de belangrijkste risico’s van funderingsproblemen is structurele schade aan het gebouw. Wanneer de fundering zakt of verkeerd belast wordt, kunnen scheuren ontstaan in muren, vloeren en daken. Deze scheuren kunnen leiden tot verlies van stabiliteit en daarmee ook tot gevaar voor de veiligheid van de woning. In ernstige gevallen kan het nodig zijn om het gebouw te herstellen of zelfs te slopen.

2. Verlies van waarde van de woning

Funderingsproblemen hebben een negatieve invloed op de marktwaarde van een woning. Een gebouw met zichtbare schade aan de fundering is vaak moeilijker te verkopen en heeft een lagere verkoopprijs. Bovendien zijn herstelmaatregelen vaak kostbaar, wat de aanschaf of verkoop van de woning verder bemoeilijkt.

3. Gezondheidsrisico’s

Funderingsproblemen kunnen ook gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Wanneer de grondwaterstand hoog is, kan dit leiden tot vochtproblemen in de kelder of fundering, wat op termijn leidt tot schimmelvorming. Schimmel is schadelijk voor de ademhalingsorganen en kan leiden tot astma of andere longaandoeningen, met name bij kinderen of mensen met een zwakke immuunstatus.

4. Financiële lasten

Herstelmaatregelen voor funderingsproblemen zijn vaak aanzienlijk kostbaar. Voor eigenaars van woningen kan dit een financiële last zijn, met name wanneer de schade niet volledig verzekerd is. Daarnaast kunnen funderingsproblemen ook leiden tot verhoogde onderhoudskosten, omdat het gebouw regelmatig moet worden geïnspecteerd en eventueel moet worden hersteld.

Preventie en maatregelen tegen funderingsproblemen veroorzaakt door grondwater

Er zijn verschillende maatregelen die kunnen worden genomen om funderingsproblemen veroorzaakt door grondwater te voorkomen of te beheersen. Deze maatregelen kunnen worden ingedeeld in preventieve maatregelen, herstelmaatregelen en beheermaatregelen.

1. Drainage en afwatering

Een van de meest effectieve manieren om schade door grondwater te voorkomen, is het installeren van een drainage- of afwateringssysteem rondom de fundering. Dit zorgt ervoor dat het water snel wordt afgevoerd, waardoor het risico op verhoogde druk en verzakkingen wordt verkleind. Een goed functionerend afwateringssysteem kan vooral helpen in gebieden met hoge grondwaterstand of met zandige of veenige grond.

2. Waterdichte isolatie

Het toevoegen van waterdichte materialen of isolatie aan de fundering kan helpen om het binnendringen van water te verminderen. Dit is met name belangrijk in gebieden met hoge grondwaterstand of in kelders, waar vocht en schimmelvorming snel kunnen ontstaan. Waterdichte isolatie kan worden aangebracht in de vorm van coatings, membraansystemen of geofabriekmats.

3. Diepe funderingen

In gebieden waar funderingsproblemen vaak voorkomen, kan het nodig zijn om te kiezen voor diepere funderingen. Een diepe fundering ligt dieper onder de grond dan het fluctuerende grondwaterpeil, wat de fundering bescherming biedt tegen veranderingen in de waterstand. Dit is met name aan te raden in gebieden met veen- of kleigrond, waar de grond gevoelig is voor zettingen.

4. Grondschroeven

Voor lichtere bouwwerken, zoals tuinhuisjes of verandas, zijn grondschroeven een goede manier om funderingsproblemen te voorkomen. Deze schroeven worden tot in de vaste grondlaag aangebracht en kunnen verlengd worden tot wel 15 meter. Grondschroeven bieden een stabiele fundering en zijn geschikt voor zowel droge als vochtige grond.

5. Gecombineerde fundering

Voor zwaardere bouwwerken, zoals bijbouwen of uitbreidingen, kan een gecombineerde fundering worden overwogen. Dit betekent dat een strokenfundering wordt versterkt door deze te verankeren met grondschroeven. Deze methode biedt extra stabiliteit en helpt om eventuele zettingen of drukverdeling te beheersen.

6. Infiltratiesystemen

Infiltratiesystemen zijn een belangrijke maatregel om de grondwaterstand stabiel te houden. Deze systemen houden water langer vast in de bodem, wat vooral belangrijk is in tijden van droogte. Een infiltratiesysteem kan helpen om funderingspalen onder water te houden en daarmee de risico’s op zettingen te verminderen. Dit is met name aan te raden in gebieden met veen- of kleigrond.

7. Transparantie en informatievoorziening

Waterschappen en andere betrokken partijen pleiten voor een betere informatievoorziening over funderingsproblemen. Een voorstel is om een water- of klimaatlabel voor huizen in te voeren. Dit label zou de bewoner waarschuwen voor risico’s zoals overstromingen, droogte en funderingsproblematiek. Het klimaatlabel zou een duidelijk overzicht geven van de risico’s en maatregelen die kunnen worden genomen om schade te voorkomen.

8. Ruimtelijke planningsmaatregelen

Funderingsproblematiek benadrukt de belangrijkheid van het water- en bodemsysteem in ruimtelijke planningsmaatregelen. Waterschappen willen dat medeoverheden in hun ruimtelijke plannen extra aandacht besteden aan de effecten op de grondwaterbalans. Dit betekent dat de grondwaterstand een sturend element moet worden in de inrichting van gebieden.

Conclusie

Funderingsproblemen veroorzaakt door grondwater zijn een reëel en toenemend probleem in Nederland, met name in regio’s met veen- of kleigrond. Zowel dalende als stijgende grondwaterstanden kunnen schade veroorzaken aan de fundering van een woning. De interactie tussen grondwater en funderingen kan leiden tot zettingen, opdrijving, moddervorming en structurele schade.

De risico’s van funderingsproblemen zijn groot en omvatten structurele schade aan het gebouw, verlies van waarde, gezondheidsrisico’s en financiële lasten. Het is daarom belangrijk om maatregelen te nemen om funderingsproblemen te voorkomen of te beheersen. Preventieve maatregelen, zoals drainage, waterdichte isolatie en diepe funderingen, zijn effectief om schade te voorkomen. Bovendien is het belangrijk om informatie te delen over funderingsproblemen en de risico’s die hiermee gepaard gaan, via een water- of klimaatlabel.

Ruimtelijke planningsmaatregelen, zoals het inzetten van infiltratiesystemen en het beheersen van de grondwaterstand, zijn ook van groot belang om funderingsproblemen te voorkomen. Waterschappen en andere betrokken partijen moeten samenwerken om funderingsproblematiek aan te pakken en het water- en bodemsysteem te beschermen.

Bronnen

schadelijk