Funderingsoplossingen voor bouwen op kleigrond: Technieken, voor- en nadelen en praktijkvoorbeelden

Published by Redactie on augustus 2, 2025 | Category fundering

Bouwen op kleigrond brengt unieke uitdagingen met zich mee, vooral vanwege de samendrukbare en vochtgevoelige aard van deze grondsoort. In Nederland, waar kleigrond een van de meest voorkomende grondtypes is, is het kiezen van de juiste fundering essentieel voor de stabiliteit en levensduur van een bouwwerk. In dit artikel worden de kenmerken van kleigrond besproken, de risico’s die erbij horen, en de meest gebruikte funderingsoplossingen voor dit type grond. Daarnaast komen praktijkvoorbeelden en maatregelen voor preventie en herstel aan de orde, waarbij aandacht wordt besteed aan de betrouwbaarheid en bronnen van de informatie.

Inleiding

Kleigrond is een van de meest voorkomende grondsoorten in Nederland. Vanwege zijn vochtgevoeligheid en samendrukbare aard is funderen op kleigrond echter complexer en vaak duurder dan op zandgrond. Veranderingen in het klimaat, zoals extreme droogtes en regenperiodes, hebben in de afgelopen jaren geleid tot een toename van funderingsproblematiek in kleigebieden. Bouwprojecten op kleigrond vereisen daarom een zorgvuldige benadering, waarbij een stabiele fundering centraal staat. In dit artikel wordt ingegaan op de technieken die beschikbaar zijn, hun voordelen en nadelen, en welke maatregelen kunnen worden genomen om schade aan funderingen te voorkomen of te herstellen.

Kenmerken en gedrag van kleigrond

Kleigrond heeft een aantal karakteristieke eigenschappen die van invloed zijn op de keuze van fundering. Klei houdt veel water vast en reageert sterk op veranderingen in het vochtgehalte. In droge perioden krimpt de kleigrond, terwijl hij in natte perioden uitzet. Deze expansie- en contractiecyclus kan leiden tot scheuren en verzakkingen in traditionele funderingen.

Daarnaast heeft kleigrond een lagere draagkracht vergeleken met zandgrond. Dit betekent dat het minder geschikt is om zware constructies op te dragen zonder extra maatregelen. Een nadeel dat hieruit voortkomt is de langere uithardingstijd van beton in kleigrond, wat de bouwvertraging en extra kosten kan veroorzaken. Bouwexperts benadrukken daarom de noodzaak van diepe funderingen of alternatieve technieken om de stabiliteit van het bouwwerk te waarborgen.

Risico’s van funderen op kleigrond

Wanneer funderingen niet goed worden afgestemd op de eigenschappen van kleigrond, kan dit leiden tot verschillende risico’s, waaronder:

Verzakkingen: Door de samendrukbare aard van kleigrond kan de grond onder een fundering wegzakken, wat leidt tot scheuren in muren, vloeren of fundamenten.
Scheuren in constructies: Veranderingen in het vochtgehalte van de kleigrond veroorzaken expansie en contractie, wat kan leiden tot scheuren in muren, vloeren of funderingen.
Instabiliteit van de ondergrond: Kleigrond is minder stevig dan zandgrond, waardoor constructies die hierop zijn gefundeerd minder stabiel zijn.
Vertraging in de bouw: De uitharding van beton in kleigrond kan langer duren, wat extra tijd en kosten vereist.

Onderzoeken door experts zoals de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en adviezen van aannemers benadrukken dat het kiezen van de juiste fundering en het uitvoeren van preventieve maatregelen essentieel is om deze risico’s te beheersen.

Funderingsoplossingen voor kleigrond

Er zijn verschillende funderingsmethoden die geschikt zijn voor bouwen op kleigrond. De keuze hangt af van factoren zoals de belasting van het bouwwerk, de diepte van de dragende laag, en de specifieke eigenschappen van de grond. Hieronder worden de meest gebruikte funderingsoplossingen besproken.

1. Fundering op palen

Een fundering op palen is een veelgebruikte en betrouwbare methode voor bouwen op kleigrond. De palen worden door de kleilaag heen geboord of gedraaid tot ze op een stevige laag, zoals zand of klei, rusten. Dit voorkomt verzakkingen en zorgt voor een stabiele basis.

Voordelen:
- Zeer stabiel, omdat de belasting verwerkt wordt in een diepe, dragende laag.
- Goed geschikt voor zware constructies.
- Minder gevoelig voor veranderingen in het vochtgehalte van de bovenste kleilaag.
Nadelen:
- Relatief duurder dan andere funderingstechnieken.
- Vereist een gedetailleerde paalberekening door een constructeur.
- De installatie kan tijdrovend zijn.

De keuze voor een fundering op palen is vaak noodzakelijk wanneer de ondergrond niet sterk genoeg is om een gewone fundering te dragen. Aannemers adviseren om de paalberekening goed te laten uitvoeren, zodat de fundering optimaal afgestemd is op de belasting en de grondvoorwaarden.

2. Schroeffundering

Schroeffundering is een modern alternatief voor traditionele funderingen op kleigrond. Deze methode maakt gebruik van stalen schroefpalen die met een hydraulische machine in de grond worden gedraaid tot een dragende laag is bereikt. De palen worden zonder trillingen geïnstalleerd, wat schade aan omliggende structuren voorkomt.

Voordelen:
- Snel en efficiënt in de uitvoering.
- Zonder zware graafwerkzaamheden.
- Minder invasief voor de omgeving.
- Ideaal voor projecten in bebouwde kom, zoals aanbouwen of renovaties.
Nadelen:
- De initiële investering kan hoger zijn dan bij conventionele funderingen.
- Vereist professionele uitvoering en berekening.

Een praktijkvoorbeeld van schroeffundering op kleigrond is te vinden in Kerkdriel, waar Van Aken Schroeffunderingen een aanbouw met een oppervlakte van 3,6 bij 12 meter heeft uitgevoerd. De schroeffundering was essentieel om de stabiliteit van de aanbouw te waarborgen, gezien de kleiachtige ondergrond.

3. Funderingsplaat

Voor lichtere constructies kan een funderingsplaat met een brede basis worden gebruikt. Deze methode is geschikt voor projecten waarbij de belasting niet te zwaar is en waar een gelijkmatige verdeling van de belasting belangrijk is.

Voordelen:
- Simpel en goedkoop in de uitvoering.
- Goed geschikt voor lichte constructies.
- Makkelijk aanpasbaar aan het terrein.
Nadelen:
- Minder geschikt voor zware constructies of in gebieden met onstabiele ondergrond.
- Kan gevoelig zijn voor veranderingen in het vochtgehalte van de kleigrond.

De funderingsplaat is vooral geschikt wanneer de dragende laag dichtbij is en de belasting niet te zwaar is. Het is echter minder geschikt voor projecten in gebieden met sterke verzakkingen of vochtige grond.

Praktijkvoorbeelden en toepassing

Aanbouw in Kerkdriel

In Kerkdriel is een aanbouw van 3,6 bij 12 meter geplaatst op kleigrond. De ondergrond in dit gebied bestaat voornamelijk uit klei, wat een uitdaging vormde voor de fundering. Van Aken Schroeffunderingen koos voor een schroeffundering, die geschikt is voor dit type grond. De schroefpalen werden met een hydraulische machine in de grond gedraaid tot een stevige laag was bereikt. Deze fundering zorgt voor een stabiele basis en voorkomt verzakkingen of schade aan de aanbouw.

Bouwen in het aardbevingsgebied (Groningen)

In het aardbevingsgebied van Groningen worden funderingen vaak versterkt om de instabiliteit van kleigrond te compenseren. Hier is het gebruik van heipalen of schroeffunderingen essentieel om de structuur van het gebouw te beschermen tegen bewegingen in de ondergrond. De combinatie van aardbevingen en vochtige kleigrond maakt de keuze van een sterke fundering hier extra belangrijk.

Terreinverkenning en voorbereiding

Voordat er een fundering kan worden gelegd, is het essentieel om het terrein grondig te onderzoeken. Dit begint met historisch onderzoek naar eerdere gegevens van het terrein. Daarna volgt een fysieke inspectie, waarbij de ondergrond wordt geanalyseerd op grondsoort, watergehalte en dragende laag. Dit proces helpt om de meest geschikte funderingsoplossing te kiezen.

Een belangrijk aspect van deze fase is het verkrijgen van een zogenaamde “schoon grond”-verklaring. Deze verklaring kan worden opgevraagd bij relevante instanties en geeft inzicht in de ondergrond van het terrein. Het helpt bij het voorkomen van onverwachte problemen tijdens de bouw.

Preventie en herstel van funderingsproblemen

Preventieve maatregelen

Om funderingsproblemen te voorkomen zijn diverse maatregelen beschikbaar:

Correcte uitvoering van de fundering: De keuze en uitvoering van de fundering moet afgestemd zijn op de specifieke grondvoorwaarden.
Regelmatige inspecties: Na de bouw is het belangrijk om de fundering regelmatig te inspecteren op tekens van schade of veranderingen in de grond.
Waterbeheer: Het beheersen van het grondwaterpeil is essentieel om verzakkingen en expansie van de kleigrond te voorkomen. Dit kan worden gedaan via afwateringssystemen of drainage.

Herstelmaatregelen

Wanneer funderingsproblemen zich al voordoen, zijn er verschillende opties voor herstel beschikbaar:

Versterken van de fundering: In sommige gevallen kan de bestaande fundering worden versterkt met extra palen of platen.
Schroeffundering aanbrengen: In gevallen van verzakkingen kan een schroeffundering worden toegepast om de stabiliteit van het bouwwerk te herstellen.
Herleggen van de fundering: In extreme gevallen is het nodig om de fundering volledig te herleggen. Dit is echter een kostbare en tijdrovende optie.

Conclusie

Funderen op kleigrond is een complex proces dat zorgvuldige voorbereiding en uitvoering vereist. Kleigrond is namelijk een samendrukbare en vochtgevoelige grondsoort die gevoelig reageert op veranderingen in het klimaat. Door de juiste funderingsoplossing te kiezen en preventieve maatregelen te nemen, is het mogelijk om een stabiele en duurzame fundering te realiseren. De beschikbare technieken, zoals fundering op palen, schroeffundering en funderingsplaat, bieden elk hun eigen voor- en nadelen, afhankelijk van de specifieke situatie en belasting van het bouwwerk.

Een grondige terreinverkenning is essentieel om de meest geschikte funderingsmethode te kiezen. Bovendien is het belangrijk om regelmatig inspecties te doen en eventuele schade op tijd te herstellen. Voor projecten in kleigebieden kan schroeffundering een efficiënt en betrouwbare oplossing zijn, zoals aangetoond in praktijkvoorbeelden zoals de aanbouw in Kerkdriel.

Bij funderingsproblemen zijn er verschillende herstelopties beschikbaar, afhankelijk van de ernst van de schade. Het is aan te raden om professionele hulp in te huren bij de keuze en uitvoering van funderingsmaatregelen, om schade aan het bouwwerk te voorkomen en de levensduur van het project te verlengen.

Bronnen

kleigrond