Welke Krachten Neemt de Fundering Op: Een Uitgebreid Overzicht voor Bouwprojecten

Published by Redactie on augustus 2, 2025 | Category fundering

Een fundering is het onzichtbare fundament van elk bouwwerk en speelt een essentiële rol in de stabiliteit, duurzaamheid en veiligheid van een gebouw. Maar wat zijn de precieze krachten die een fundering moet opnemen? En welke technische aspecten zijn hierbij van belang? In dit artikel bespreken we in detail de verschillende krachten die op een fundering werken, hoe deze worden overgedragen en welke maatregelen genomen kunnen worden om problemen te voorkomen. Het artikel is gebaseerd op betrouwbare bronnen uit de bouwsector en richt zich op zowel particuliere woningeigenaren, DIY-enthousiastelingen en professionals in de bouw.

Inleiding

De fundering is het ondergrondse deel van een bouwwerk dat ervoor zorgt dat het gewicht van de constructie en de daarop uitgeoefende krachten worden overgedragen op de draagkrachtige ondergrond. Zonder een goed ontworpen en uitgevoerde fundering lopen bouwwerken het risico op verzakking, scheuren of zelfs volledige instorting. In Nederland wordt de keuze van een fundering bepaald door verschillende factoren, zoals de bodemgesteldheid, de belasting van het bouwwerk en bouwtechnische eisen.

De krachten die op een fundering werken zijn van essentieel belang voor het ontwerp en de uitvoering. Deze krachten moeten zorgvuldig berekend en uitgevoerd worden om schade aan het bouwwerk te voorkomen. In de volgende paragrafen bespreken we de belangrijkste krachten die een fundering moet opnemen, de manieren waarop deze worden gedistribueerd en welke funderingstypen geschikt zijn voor welke situaties.

Krachten die op de fundering werken

Verticale krachten

Verticale krachten zijn de krachten die op de fundering werken in verticale richting, zoals het gewicht van het bouwwerk en eventuele belastingen zoals sneeuw of winddruk. De fundering moet in staat zijn om deze krachten gelijkmatig te verdelen over de draagkrachtige ondergrond. Dit is van groot belang om verzakkingen en scheuren in het bouwwerk te voorkomen.

De draagcapaciteit van de fundering wordt bepaald door de dragende grondlaag, meestal een zand- of kleilaag. Deze laag moet sterk genoeg zijn om de verticale krachten die op de fundering werken, op te nemen. Bij het ontwerp van een fundering wordt rekening gehouden met zowel de statische als dynamische belastingen die op het bouwwerk werken.

Horizontale krachten

Naast verticale krachten werken ook horizontale krachten op de fundering. Deze krachten kunnen veroorzaakt worden door wind, aardbevingen of andere externe invloeden. De fundering moet in staat zijn om deze krachten op te nemen en af te voeren naar de ondergrond. Bijvoorbeeld, windverbanden in een loods zorgen ervoor dat de constructie rechtop blijft staan en deze krachten worden afgevoerd naar de fundering.

Een goede fundering is berekend op al deze krachten. Bij een fundering die niet sterk genoeg is, kan deze losraken van de bodem of zelfs een stuk uitbreken. Dit kan leiden tot serieuze schade aan het bouwwerk, zoals deuren en ramen die niet meer goed sluiten.

Negatieve en positieve kleef

Bij funderingen op palen spelen zowel positieve als negatieve kleef een belangrijke rol. Negatieve kleef ontstaat wanneer de grondlagen inklinken en een kracht uitoefenen op de paalschacht die de paal verder naar beneden wil trekken. Deze kracht moet berekend worden als permanente belasting op de paal. Negatieve kleef kan leiden tot verzakking van het bouwwerk.

Positieve kleef daarentegen is de wrijvingsweerstand die de paalschacht en paalpunt heeft over de verschillende grondlagen. Deze kleef draagt bij aan het draagvermogen van de paal en zorgt ervoor dat de paal niet loskomt van de ondergrond. Positieve kleef is meestal veel groter bij ingedreven palen dan bij ingeboorde palen.

Puntweerstand

Puntweerstand is een andere kracht die bij paalfunderingen een rol speelt. Het betreft de draagkracht van de paalpunt in de grondlaag. Deze puntweerstand is afhankelijk van de samenstelling en de dichtheid van de grondlaag waarin de paal wordt geheid of ingeboord. De puntweerstand is meestal het sterkste punt van de paal en draagt een groot deel bij aan het totale draagvermogen.

Grondwaterdruk

Een vaak over het hoofd gezien aspect is de grondwaterdruk. Deze druk kan op de fundering werken en kan leiden tot vochtproblemen, scheuren of zelfs structurale schade. Funderingen kunnen ontworpen worden om grondwater buiten te houden, bijvoorbeeld door het gebruik van afvoerleidingen of door het bouwen van een waterdichte laag onder de fundering. Het verhogen van de grondwaterstand of verdroging kan ook leiden tot negatieve kleef, wat extra belasting op de fundering kan veroorzaken.

Seismische krachten

Hoewel aardbevingen in Nederland relatief zeldzaam zijn, zijn ze niet volledig uitgesloten. Funderingen moeten daarom ook berekend zijn op seismische krachten. Een goede fundering zorgt voor stabiliteit bij aardbevingen en voorkomt dat het bouwwerk instort. Dit is vooral belangrijk in regio's waar het risico op aardbevingen groter is.

Hoe worden krachten overgedragen?

Statische en dynamische belastingen

Krachten die op de fundering werken worden onderverdeeld in statische en dynamische belastingen. Statische belastingen zijn de krachten die constant op de fundering werken, zoals het gewicht van het bouwwerk. Dynamische belastingen zijn de krachten die variëren in grootte en richting, zoals winddruk, sneeuwbelasting en aardbevingen. Beide soorten belastingen moeten zorgvuldig in het ontwerp van de fundering meegenomen worden.

Krachtenverdeling over de ondergrond

De fundering moet de krachten die op het bouwwerk werken gelijkmatig verdelen over de ondergrond. Dit voorkomt verzakkingen en scheuren in het bouwwerk. Bijvoorbeeld, bij een strokenfundering worden de krachten gelijkmatig over een lange, smalle strook beton verdeeld. Bij een paalfundering wordt de belasting over meerdere palen verdeeld, die de krachten weer naar de dragende grondlagen onder de aarde afvoeren.

Invloed van de bodemgesteldheid

De bodemgesteldheid heeft een grote invloed op de keuze van het funderingstype en de manier waarop krachten worden overgedragen. In zachte grondlagen, zoals veen of klei, is een paalfundering vaak de meest geschikte keuze. In stevige zand- of leemlagen is een fundering op staal of een plaatfundering vaak voldoende.

Bij de beoordeling van de bodemgesteldheid wordt rekening gehouden met factoren zoals de draagkracht van de grond, de grondwaterstand, de zettingsgevoeligheid en eventuele aardbevingen. Deze gegevens worden vaak verkregen via grondonderzoek of door gebruik van geotechnische software.

Funderingstypen en hun krachtenopname

Fundering op staal

Een fundering op staal bestaat uit een plat funderingselement dat de belasting van het bouwwerk direct afvoert op de draagkrachtige grondlaag. Deze fundering is meestal geschikt als de dragende grondlaag dicht onder het maaiveld ligt, bijvoorbeeld op 80 of 100 cm diepte. Het voordeel van een fundering op staal is dat deze relatief eenvoudig en kostenefficiënt uit te voeren is.

De krachten die op een fundering op staal werken zijn voornamelijk verticaal. Horizontale krachten, zoals winddruk of aardbevingen, moeten extra verwerkt worden in de bouwconstructie. Daarom zijn funderingen op staal meestal geschikt voor lichte tot middelzware bouwwerken.

Strokenfundering

Een strokenfundering bestaat uit lange, smalle stroken beton onder de dragende muren van het bouwwerk. Deze fundering is vaak toegepast bij lichte tot middelzware gebouwen. De krachten die op een strokenfundering werken worden gelijkmatig verdeeld over de ondergrond, wat helpt om verzakkingen en scheuren te voorkomen.

Strokenfunderingen zijn geschikt voor relatief stevige grondlagen. Bij zachte grondlagen is een paalfundering vaak de betere keuze.

Poerfundering

Een poerfundering bestaat uit betonnen pilaren onder het bouwwerk en is geschikt voor puntlasten vanuit de bovenbouw. Deze fundering is vaak toegepast bij kleinere constructies zoals schuurtjes of tuinhuizen. De krachten die op een poerfundering werken worden voornamelijk verticaal afgevoerd naar de ondergrond.

Poerfunderingen zijn relatief eenvoudig uit te voeren en zijn daarom vaak gebruikt bij lichte bouwwerken. Het nadeel is dat ze minder geschikt zijn voor grotere belastingen of complexe constructies.

Paalfundering

Een paalfundering bestaat uit meerdere palen die diep in de grond worden geheid, geboord of geschroefd. Deze palen dragen het gewicht van de constructie over naar sterkere grondlagen dieper in de aarde. Paalfunderingen zijn vaak gebruikt in zachte grondlagen, zoals veen of klei.

De krachten die op een paalfundering werken zijn zowel verticaal als horizontaal. De positieve en negatieve kleef, evenals de puntweerstand, spelen een belangrijke rol in het draagvermogen van de paalfundering. Paalfunderingen zijn geschikt voor zowel lichte als zware bouwwerken en zijn vaak gebruikt in regio's met een slechte grondgesteldheid.

Plaatfundering

Een plaatfundering is een betonnen plaat die onder het hele bouwwerk ligt en de krachten gelijkmatig over de ondergrond verdeelt. Deze fundering is vaak gebruikt bij zware bouwwerken of in regio's met een slechte grondgesteldheid. De krachten die op een plaatfundering werken worden zowel verticaal als horizontaal afgevoerd.

Plaatfunderingen zijn geschikt voor zware belastingen en bieden extra stabiliteit. Het nadeel is dat ze relatief duur zijn en meer tijd en materiaal vergen.

Hoe bepaal je of een fundering sterk genoeg is?

Draagcapaciteit en belastingopname

Om te bepalen of een fundering sterk genoeg is, moet rekening gehouden worden met de draagcapaciteit en de belastingopname. De draagcapaciteit van een fundering wordt bepaald door de dragende grondlaag, meestal een zand- of kleilaag. Deze laag moet sterk genoeg zijn om de verticale en horizontale krachten die op de fundering werken, op te nemen.

Bij een fundering die niet sterk genoeg is, kan het bouwwerk verzakken of scheuren. Dit kan leiden tot serieuze schade aan het bouwwerk, zoals deuren en ramen die niet meer goed sluiten.

Grondonderzoek

Voor een correcte beoordeling van de sterkte van een fundering is grondonderzoek vaak nodig. Dit onderzoek geeft informatie over de samenstelling van de grond, de draagkracht, de zettingsgevoeligheid en de grondwaterstand. Deze informatie is essentieel voor het ontwerp van een fundering.

Grondonderzoek kan uitgevoerd worden door middel van boorputten, steunproeven of geotechnische metingen. De resultaten van het grondonderzoek worden gebruikt om het juiste funderingstype te kiezen en de benodigde afmetingen en materialen te bepalen.

Controle en beoordeling

Nadat de fundering is uitgevoerd, is het belangrijk om de fundering te controleren en te beoordelen of deze voldoet aan de eisen. Dit kan gedaan worden door middel van visuele inspectie, metingen en berekeningen. Eventuele afwijkingen of schade moeten worden gerapporteerd en eventueel hersteld.

Invloed van belastingsverhoging

Een verandering in de belasting van het bouwwerk, zoals het verhogen van het bouwvolume of het toevoegen van extra verdiepingen, kan ook invloed hebben op de sterkte van de fundering. In dergelijke gevallen moet de fundering opnieuw worden beoordeeld en eventueel aangepast.

Problemen met funderingen en hoe deze te voorkomen

Oorzaken van funderingsproblemen

Er zijn verschillende oorzaken van funderingsproblemen in Nederland. Een veelvoorkomende oorzaak is de verandering in de grondwaterstand, zoals verdroging of verlaging van de grondwaterstand. Dit kan leiden tot negatieve kleef, wat extra belasting op de fundering kan veroorzaken.

Een andere oorzaak is de verandering in de belasting van het bouwwerk, zoals het verhogen van het bouwvolume of het toevoegen van extra verdiepingen. Dit kan leiden tot verzakking of scheuren in het bouwwerk.

Voorkomen van funderingsproblemen

Om funderingsproblemen te voorkomen, is het belangrijk om een goed ontwerp en uitvoering van de fundering te garanderen. Dit kan gedaan worden door middel van grondonderzoek, correcte berekeningen en gebruik van geschikte materialen.

Het is ook belangrijk om de fundering regelmatig te controleren en eventuele problemen op tijd op te lossen. Dit kan voorkomen dat kleine problemen zich ontwikkelen tot grotere schade aan het bouwwerk.

Herstel van funderingsproblemen

Als funderingsproblemen zich al voordoen, is het belangrijk om deze op tijd te herstellen. Dit kan gedaan worden door middel van herstelmaatregelen zoals het versterken van de fundering, het verlagen van de belasting of het herstellen van de grondwaterstand.

Conclusie

De fundering is het fundament van elk bouwwerk en speelt een essentiële rol in de stabiliteit, duurzaamheid en veiligheid van het gebouw. De krachten die op de fundering werken zijn van groot belang voor het ontwerp en de uitvoering. Deze krachten moeten zorgvuldig berekend en uitgevoerd worden om schade aan het bouwwerk te voorkomen.

De fundering moet in staat zijn om zowel verticale als horizontale krachten op te nemen, evenals negatieve en positieve kleef en puntweerstand. De keuze van het funderingstype hangt af van de bodemgesteldheid, de belasting van het bouwwerk en bouwtechnische eisen.

Zowel particuliere woningeigenaren, DIY-enthousiastelingen en professionals in de bouw moeten zich bewust zijn van de rol van de fundering en de krachten die op deze werken. Door een goed begrip van deze aspecten kan men ervoor zorgen dat het bouwwerk stabiel, duurzaam en veilig is.

Bronnen

kracht
neemt