Funderingsproblemen in Nederland: oorzaken, risicogebieden en herkenning

Published by Redactie on augustus 2, 2025 | Category fundering

Funderingsproblemen zijn een urgente kwestie die in Nederland almaar urgenter wordt. De combinatie van bodemdaling, klimaatverandering en verouderde bouwmethoden zorgt ervoor dat een aanzienlijk deel van het woningbestand aan funderingsrisico’s is blootgesteld. Deze problemen zijn vaak pas duidelijk wanneer schade zich al heeft voorgedaan, wat leidt tot hoge herstelkosten en vermindering van de woningwaarde. In dit artikel geven we een overzicht van de meest voorkomende oorzaken van funderingsproblemen, de risicogebieden in Nederland, en hoe je funderingsproblemen kunt herkennen.

Oorzaken van funderingsproblemen

1. Bodemdaling en klimaatverandering

Bodemdaling is een natuurlijk proces dat in Nederland vooral sterk voorkomt in gebieden met veen- en kleigronden. In West- en Noord-Nederland is dit een algemeen probleem, waarbij de bodem langzaam daalt door biologische en chemische processen. Klimaatverandering versterkt deze dynamiek. De verandering in weerspatronen leidt tot fluctuaties in het grondwaterpeil. Perioden van extreme droogte en hevige regenval beïnvloeden direct de stabiliteit van de funderingen.

Woningen die op houten paalfunderingen staan, zoals vaak het geval is in gebieden met laagveen, zijn extra gevoelig. Als de grondwaterstand daalt, kunnen houten palen droog komen te staan en gaan rotten. Deze rotting begint vaak als er slechts enkele maanden droogte heerst, en de schade is vaak pas zichtbaar als het waterpeil weer stijgt.

2. Houten paalfunderingen en paalrot

Houten paalfunderingen zijn typisch voor woningen vóór 1970. In deze constructie worden houten palen gebruikt om de woning op een stabiele basis te plaatsen. Echter, deze funderingsvorm is niet onkwetsbaar. Wanneer de paal het water verliest – bijvoorbeeld door bodemdaling of een dalend grondwaterpeil – begint het rottingsproces. Houten palen zijn normaal gesproken beschermd tegen rotting door een waterdichte omgeving, maar bij droogte krijgen schimmels toegang tot zuurstof, waardoor de paal verder verdergaat.

Paalrot is vaak moeilijk te herkennen tot het punt van significante schade. Eén van de vroegste tekenen is optrekkend vocht in de fundering. Dit kan wijzen op de vorming van lekken of het ontbreken van water om de paal te beschermen.

3. Palenpest en bacteriële aantasting

Niet alleen paalrot is een probleem voor houten funderingen. Bacteriële aantasting, ook wel palenpest genoemd, is een andere vorm van schade die vooral op grenenhouten palen optreedt. Deze bacteriën kunnen schade veroorzaken zelfs als de paal onder water staat, wat betekent dat de fundering niet volledig beschermd is door een normaal grondwaterpeil.

4. Negatieve kleef

Negatieve kleef is een complexe, maar belangrijke oorzaak van funderingsproblemen. Het treedt op wanneer zware kleilagen inklinken en daardoor de funderingspalen naar beneden trekken. Deze mechanismen kunnen leiden tot verzakkingen in woningen, zelfs als de fundering normaal gesproken stabiel zou zijn.

Deze aardmechanismen zijn vooral actief in gebieden met zachte, vochtige klei. De klei zakt, maar blijft aan de palen kleven, wat extra druk op de fundering legt.

5. Constructieve fouten tijdens de bouw

Een verkeerde funderingskeuze tijdens de bouw is een van de meest voorkomende oorzaken van funderingsproblemen. Dit kan het gevolg zijn van onvoldoende onderzoek naar de ondergrond of het gebruik van ongeschikte bouwmateriaal. Voorbeelden zijn het gebruik van te weinig of te korte palen, of het plaatsen van een fundering op een te dunne zandlaag.

Deze fouten kunnen decennia later pas merkbaar worden, wanneer de ondergrond verandert of de druk op de fundering toeneemt. In combinatie met bodemdaling en klimaatverandering kunnen deze constructieve tekortkomingen leiden tot aanzienlijke schade.

Risicogebieden in Nederland

1. Laagveengebieden

De meeste funderingsproblemen in Nederland zijn te vinden in de laagveengebieden van West-Nederland. Gebieden zoals Amsterdam, Rotterdam en Den Haag zijn vooral gevoelig vanwege de historische bouwmethoden en de natuurlijke eigenschappen van de ondergrond. Hier worden veel huizen op houten paalfunderingen gebouwd, die bij droogte en bodemdaling snel schade oplopen.

In deze steden is het vooral woningen vóór 1970 die funderingsproblemen kunnen ontwikkelen. De combinatie van oude funderingsmethoden en veranderende klimatologische omstandigheden zorgt voor een groeiend aantal meldingen van funderingsschade.

2. Rivierengebieden en zeekleigebieden

Naast de veengebieden zijn rivierengebieden en zeekleigebieden ook risicogebieden. In deze gebieden is de ondergrond vaak zacht en onderhevig aan beweging. De kleigronden kunnen inklinken en veranderen door het dalen van het grondwaterpeil. Dit heeft gevolgen voor de stabiliteit van zowel houten als ondiepe funderingen.

3. Afgesloten zeearmen en getijdengebieden

Afgesloten zeearmen en getijdengebieden zijn historisch bekend om hun instabiele bodems. Deze gebieden zijn vaak van nature nat, waardoor houten funderingen langer kunnen worden beschermd. Maar bij droogte of bodemdaling kan deze bescherming snel verdwijnen, waardoor schade ontstaat.

4. Veengebieden in het noorden en oosten van Nederland

Hoewel het westen van Nederland het meest bekend staat om funderingsproblemen, zijn ook gebieden in het noorden en oosten van Nederland gevoelig. Deze gebieden bevatten vaak oude veengronden die door bodemdaling instabiel worden. Huizen die hier op houten palen of ondiepe funderingen staan, lopen dus ook risico.

5. Arnhem en Haarlem: voorbeelden van groeiende problemen

In Arnhem is het aantal huizen met funderingsproblemen sterk toegenomen. Dit komt onder andere door de combinatie van veranderend klimaat en verouderde bouwmethoden. In Haarlem ligt het probleem al om zich heen: er zijn ongeveer 8.500 huizen die funderingsproblemen ondervinden.

Herkenning van funderingsproblemen

1. Waarschuwingssignalen

De meeste funderingsproblemen worden pas herkend als schade zich al heeft voorgedaan. Hier zijn enkele van de meest voorkomende signalen:

Scheuren in muren: Diagonale scheuren vanuit hoeken van ramen of deuren zijn vaak een teken van funderingsverzakking.
Klemmende deuren en ramen: Als deuren en ramen plotseling niet meer goed open- of dichtgaan, kan dit wijzen op veranderingen in de structuur van het huis.
Ongelijkmatige vloeren: Een bal die vanzelf naar één kant rolt, is een duidelijk teken van een veranderde fundering.
Vrij komende plinten of plafonds: Als de plinten van de wand loskomen of als er ruimtes tussen plafond en muren ontstaan, kan dit wijzen op funderingsverzakking.
Vocht in de kruipruimte: Vocht in de kruipruimte kan het gevolg zijn van funderingsproblemen, maar kan ook wijzen op paalrot of andere schade.

2. Funderingstypen en hun risico’s

In Nederland zijn er verschillende typen funderingen, elk met hun eigen kwetsbaarheden:

Paalfunderingen: Houten paalfunderingen zijn zeer gevoelig voor droogte en rotting. Betonnen of stalen paalfunderingen zijn stabiel, maar kunnen ook schade oplopen bij verkeerd uitgevoerde constructie.
Onliepe funderingen (fundering op staal): Deze funderingen zijn direct op de grond gebouwd en kunnen ook problemen ondervinden bij bodemdaling. Zandgronden zijn relatief stabiel, maar klei- en veengronden kunnen leiden tot verzakkingen.
Houten palen in zachte bodems: Deze funderingen zijn typisch voor oude woningen en zijn erg gevoelig voor veranderingen in de grondwaterstand.

De omvang van het probleem

1. Het aantal huizen met funderingsrisico’s

Volgens het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) lopen momenteel tussen de 487.000 en 537.000 panden in Nederland verhoogd risico op verzakking door droogte of andere factoren. Door klimaatverandering kan dit aantal zelfs stijgen tot 687.000. Deze schattingen omvatten zowel woningen op houten paalfunderingen als woningen met ondiepe funderingen op staal.

2. Kosten van funderingsherstel

De kosten van funderingsherstel zijn aanzienlijk. Volgens schattingen ligt het herstelbudget van een enkele woning vaak tussen de 80.000 en 100.000 euro. Als gevolg van het hoge aantal huizen met funderingsproblemen is het schadeherstel dat nodig is binnen de komende 25 jaar geschat op 55 miljard euro.

Hoewel de overheid een subsidie van 56 miljoen euro heeft vrijgemaakt voor de jaren 2025 tot en met 2028, wordt dit bedrag door experts als onvoldoende aangemerkt. Volgens KCAF-directeur Ferry van der Kwaak is er een regering nodig die middelen vrijmaakt voor een duurzame oplossing.

Conclusie

Funderingsproblemen vormen een groeiende uitdaging in Nederland. De combinatie van bodemdaling, klimaatverandering en verouderde bouwmethoden zorgt ervoor dat een steeds groter deel van het woningbestand funderingsrisico’s loopt. De meest voorkomende oorzaken zijn houten paalfunderingen, paalrot, negatieve kleef, en verkeerde funderingskeuzes tijdens de bouw. Risicogebieden zijn vooral te vinden in veen- en kleigebieden, maar ook in steden zoals Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Arnhem en Haarlem.

Hoewel de meeste funderingsproblemen pas duidelijk worden wanneer schade zich al heeft voorgedaan, zijn er waarschuwingssignalen die huiseigenaren moeten leren herkennen. Dit kan helpen om herstelkosten te beperken en verder verlies te voorkomen. Het probleem vereist echter ook actie op nationaal niveau, met betrekking tot financiering en voorkomende maatregelen.

Bronnen

problems