Fundering op staal in kleigronden: Begrippen, risico’s en bouwkundige keuzes

Published by Redactie on augustus 2, 2025 | Category fundering

Inleiding

Bij de bouw van een woning of bij de aankoop van een bestaande woning is de fundering een kritisch element. De term fundering op staal wordt vaak gebruikt in de bouwsector, maar het betekent niet wat men zou denken. Het heeft niets te maken met het metaal staal, maar verwijst naar een bouwtechniek waarbij het bouwwerk direct op de draagkrachtige ondergrond rust. In kleigronden, zoals die vaak voorkomen in regio’s zoals Woerden, kan dit een uitdaging vormen vanwege de neiging tot inklinken. In dit artikel wordt een dieper inzicht gegeven in wat een fundering op staal inhoudt, waarom het risico’s met zich meebrengt in kleigronden, en wat de bouwkundige oplossingen zijn om schade aan woningen te voorkomen of te herstellen.

Wat is een fundering op staal?

Een fundering op staal is een bouwtechniek waarbij een woning of bouwwerk wordt geplaatst op een stabiele bodemlaag, zoals zand of klei. De term ‘staal’ is historisch en stamt uit het Oudgermaans en Oudfrans, waarin het betekent ‘ondergrond’ of ‘vaste bodem’. In de praktijk komt dit neer op het leggen van een brede betonvoet of een betonplaat onder de dragende muren van een woning, die rechtstreeks op de ondergrond rust. Er wordt dus niet gebruikgemaakt van palen of andere diepe funderingsmethoden.

De fundering op staal is doorgaans geschikt voor lichte tot matige belastingen en wordt vaak gebruikt bij woningen, schuren en garages. De ondergrond moet echter voldoende draagkracht hebben om het gewicht van het bouwwerk te dragen. Dit betekent dat de bodem niet mag zinken of veranderen in de loop van de tijd, wat in sommige gebieden, zoals klei- of veenlanden, voor problemen kan zorgen.

Technische uitwerking van een fundering op staal

Volgens de Nederlandse bouwnorm NEN 6744 mag de fundering op staal niet dieper zijn dan vijf keer de kleinste dwarsafmeting van de funderingsvoet. De breedte en hoogte van deze voet worden berekend op basis van de belasting die het bouwwerk uit oefent en het draagvermogen van de ondergrond. Een typische constructie bestaat uit een doorlopende betonstrook onder dragende muren of een gewapende betonplaat onder de gehele woning.

De diepte van de fundering ligt meestal op ongeveer 80 cm onder het maaiveld, wat ervoor zorgt dat de fundering voor vorstvrij is. In de gegraven sleuven wordt vaak een kantplank geplaatst om de vorm van de betonstrook te bepalen. Vervolgens wordt wapening in de sleuf gelegd, gevolgd door het storten van beton. Zodra het beton is uitgehard, kunnen de funderingsmuren worden opgemetseld en de vloeren worden geplaatst.

Fundering op staal in kleigronden

Klei is een ondergrond die vaak wordt gebruikt voor funderingen op staal, maar het brengt ook bepaalde risico’s met zich mee. Kleigronden zijn stevig genoeg om het gewicht van een woning te dragen, maar ze kunnen ook inklinken door veranderingen in de bodemstructuur, zoals oxidatie, verkeerstrillingen, ophogingen of een daling van de grondwaterstand. Deze inklinking kan leiden tot verzakkingen van het bouwwerk, wat weer kan resulteren in scheuren in de gevels, scheve vloeren en een verlies aan constructieve integriteit van het huis.

Deze problemen zijn niet alleen beperkt tot bepaalde regio’s. In het westelijk deel van Nederland, waar klei- en veengronden voorkomen, zijn funderingsproblemen regelmatig aan de orde. In steden zoals Woerden, waar de ondergrond vaak uit klei bestaat, is het van groot belang om de geschiktheid van de bodem voor een fundering op staal nauwkeurig te bepalen.

Risico’s van inklinking in kleigronden

In kleigronden is de kans op inklinking groter dan in zandgronden. Dit komt doordat klei een hogere wateropname heeft en dus gevoeliger is voor veranderingen in de grondwaterstand. Als de grondwaterstand daalt, droogt de klei uit, wat kan leiden tot krimp en daarmee tot inklinking. Ook verkeerstrillingen kunnen in de loop van de tijd invloed hebben op de stijfheid van de ondergrond en zo tot verplaatsingen leiden.

Een typisch teken van inklinking is het optreden van scheuren in de gevels of muren van een woning. Deze scheuren kunnen zowel horizontaal als verticaal lopen en worden vaak vergezeld door scheve vloeren of deuren en ramen die niet meer goed sluiten. In ernstige gevallen kan de stabiliteit van het bouwwerk worden aangetast, wat leidt tot het noodzaak van funderingsherstel.

Funderingsherstel: Wanneer is het nodig?

Funderingsherstel is nodig wanneer er sprake is van ernstige verzakkingen of schade aan het bouwwerk als gevolg van inklinking. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als scheuren in muren of vloeren optreden, of als deconstructieve integriteit van het huis in gevaar is. In dergelijke gevallen is het verstandig om een bouwkundige keuring uit te voeren, waarbij een funderingsonderzoek wordt gedaan om te bepalen of er sprake is van een probleem met de fundering.

Een bouwkundige keuring is ook aan te raden bij de aankoop van een woning, vooral als het huis ouder is of in een gebied staat waar funderingsproblemen bekend zijn. Door een funderingsonderzoek uit te voeren, kan worden ingeschat of het bouwwerk stabiel is of of er sprake is van verzakkingen. Dit is vooral belangrijk bij een uitbouw of aanbouw, omdat de belasting op de fundering anders kan zijn dan bij het oorspronkelijke bouwwerk.

Hoe voorkomt men funderingsproblemen?

Om funderingsproblemen te voorkomen, is het belangrijk om tijdens de bouw van een woning een grondonderzoek uit te voeren. Hierbij wordt bepaald of de ondergrond geschikt is voor een fundering op staal. Als blijkt dat de bodem te zacht is of te gevoelig is voor inklinking, kan men overwegen om een andere funderingstechniek toe te passen, zoals paalfundering.

Paalfundering is een techniek waarbij palen diep in de bodem worden geboord of geslagen tot een stevige laag. Deze palen dragen het gewicht van het bouwwerk en zorgen zo voor een stabiele fundering, zelfs in zachte of instabiele bodems. In veen- of klei-gebieden is paalfundering vaak de betere keuze dan fundering op staal.

Daarnaast kan men ook overwegen om een grondverbetering toe te passen. Hierbij wordt de ondergrond versterkt door bijvoorbeeld het injecteren van een bindmiddel of het compacteren van de grondlagen. Deze maatregelen kunnen helpen om de stabielerheid van de ondergrond te vergroten en zo funderingsproblemen te voorkomen.

Monitoring en real-time metingen

Nieuwe technologieën bieden ook kansen om funderingsproblemen vroegtijdig op te sporen en te voorkomen. Door het gebruik van real-time metingen kan men trillingen, bewegingen en andere vormen van funderingsverzakkingen monitoren. Dit is vooral van toepassing in gebieden waar het risico op inklinking hoog is.

Bijvoorbeeld, door de installatie van sensoren op een woning kan men trillingen detecteren die het gevolg kunnen zijn van verkeer of andere externe invloeden. Als dergelijke bewegingen worden gedetecteerd, kan er snel worden ingegrepen om schade te voorkomen. Dit helpt bij het beheren van risico’s en het behouden van de waarde van het bouwwerk.

Bouwkundige keuring en funderingsonderzoek

Bij aankoop van een woning is het verstandig om een bouwkundige keuring uit te voeren. Deze keuring omvat ook een funderingsonderzoek, waarbij wordt gecontroleerd of het bouwwerk stabiel is en of er sprake is van verzakkingen. Dit is vooral belangrijk bij oudere woningen of woningen in gebieden waar funderingsproblemen bekend zijn.

Een bouwkundige keuring kan helpen bij het ontdekken van schade aan de fundering of het voorspellen van mogelijke problemen in de toekomst. Door een grondonderzoek en funderingsanalyse uit te voeren, kan men inschatten of er sprake is van een risico op inklinking of andere vormen van verzakking.

Alternatieven voor fundering op staal

Niet in alle situaties is een fundering op staal de beste keuze. In zachte of instabiele bodems, zoals veen- of losse kleigronden, kan een fundering op staal leiden tot verzakkingen en schade aan het bouwwerk. In dergelijke gevallen zijn andere funderingstechnieken vaak beter aangeslagen.

Paalfundering

Paalfundering is een van de meest gebruikte alternatieven voor fundering op staal. Bij paalfundering worden palen diep in de bodem geboord of geslagen tot een stevige laag. Deze palen dragen het gewicht van het bouwwerk en zorgen zo voor een stabiele fundering. Paalfundering is vooral geschikt voor zachte of instabiele bodems, zoals veen- of kleigronden.

Er zijn verschillende soorten paalfundering, afhankelijk van de ondergrond en de belasting. Denk aan spuitpalen, boorgewapende palen en houten palen. De keuze voor een specifieke paalfunderingstechniek hangt af van factoren zoals de ondergrond, de belasting van het bouwwerk en de beschikbare technologieën.

Grondverbetering

Een andere optie is het toepassen van grondverbeteringstechnieken. Hierbij wordt de ondergrond versterkt om de draagkracht te vergroten en funderingsproblemen te voorkomen. Dit kan bijvoorbeeld worden gedaan door het injecteren van een bindmiddel in de grond of het compacteren van de grondlagen.

Grondverbetering is een kostenefficiënte manier om funderingsproblemen te voorkomen of te herstellen. Het is vooral geschikt voor situaties waarbij de ondergrond al gedeeltelijk is ingezakt, maar nog steeds draagkracht heeft.

Kortingen en kosten

Een fundering op staal is meestal goedkoper dan andere funderingstechnieken, zoals paalfundering of grondverbetering. Dit komt doordat er minder materiaal en minder arbeid nodig is bij de aanleg van een fundering op staal. De kosten van een fundering op staal hangen af van factoren zoals de grootte van het bouwwerk, de belasting en de ondergrond.

Paalfundering en grondverbetering zijn over het algemeen duurder, maar bieden meer stabiliteit in zachte of instabiele bodems. De keuze voor een specifieke funderingstechniek moet daarom altijd gebaseerd zijn op een grondonderzoek en een bouwkundige evaluatie.

Conclusie

Fundering op staal is een veelgebruikte bouwtechniek in Nederland, vooral bij woningen, schuren en garages. Het betekent dat het bouwwerk direct op de draagkrachtige ondergrond rust, zonder gebruik van palen of andere diepe funderingsmethoden. In kleigronden, zoals die vaak voorkomen in steden zoals Woerden, kan deze techniek echter risico’s met zich meebrengen door inklinking. Deze inklinking kan leiden tot verzakkingen, scheuren in muren en een verlies aan constructieve integriteit van het bouwwerk.

Om funderingsproblemen te voorkomen is het belangrijk om tijdens de bouw van een woning een grondonderzoek uit te voeren. In zachte of instabiele bodems kan paalfundering of grondverbetering een betere keuze zijn dan fundering op staal. Ook is het verstandig om bij aankoop van een woning een bouwkundige keuring en funderingsonderzoek uit te voeren, vooral in gebieden waar funderingsproblemen bekend zijn.

Bij het ontstaan van funderingsproblemen is funderingsherstel mogelijk, afhankelijk van de ernst van de schade. Modernere technieken, zoals real-time metingen, kunnen helpen bij het monitoren van funderingsbewegingen en het voorkomen van schade. Het is essentieel om de geschiktheid van de ondergrond voor een fundering op staal nauwkeurig te bepalen om de stabiliteit en de waarde van een bouwwerk te behouden.