Zakkende fundering: oorzaken, signalen en herstelmethoden

Published by Redactie on augustus 2, 2025 | Category fundering

Een stevige fundering is de basis van elk gebouw. Zonder een stabiel fundament kan het gewicht van een woning niet correct worden overgedragen op de ondergrond, wat kan leiden tot serieuze problemen. Een zakkende fundering is een van de ernstigste bouwkundige kwesties die huiseigenaren kunnen tegenkomen. Het kan gevolgen hebben voor de structuur, de functie en de veiligheid van het gebouw. In dit artikel bespreken we de oorzaken van funderingsproblemen, hoe je deze kunt herkennen en welke maatregelen je kunt nemen om de schade te beheersen of te herstellen.

Wat is een zakkende fundering?

Een zakkende fundering betekent dat het fundament van een gebouw is verzakt of verzwakt. Dit kan gebeuren door veranderingen in de ondergrond, verkeerd afvoeren van water, ongunstige klimatologische omstandigheden of verkeerd aangebrachte belastingen. De fundering is de ondersteuning van het gebouw. Als deze niet sterk genoeg is, kan het gehele constructievolume instabiel worden.

Er zijn twee hoofdsoorten funderingen die kwetsbaar zijn voor verzakking:

Ongezonde ondiepe funderingen: Deze bestaan meestal uit beton- of metselwerk en zijn minder diep dan diepe funderingen. Ze zijn gevoelig voor veranderingen in de bodemvochtigheid en krimp.
Houten palenfunderingen: Deze funderingen zijn typisch voor oudere gebouwen in Nederland. Houten palen moeten onder het grondwater blijven staan om niet te rotten. Bij droogte kan het grondwaterpeil zakken, waardoor de palen boven water komen en uiteindelijk verrotten.

Volgens het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) kan ongeveer een half miljoen gebouwen in Nederland funderingsproblemen krijgen of hebben. Dit aantal kan door klimaatverandering zelfs oplopen tot 687 duizend. De risico’s zijn sterk afhankelijk van de bodemgesteldheid en de bouwtechniek van het huis.

Oorzaken van een zakkende fundering

Een fundering kan verzakken door diverse factoren. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste oorzaken, gebaseerd op de bronnen:

1. Bodemgesteldheid en bodemdaling

De ondergrond waarop een gebouw staat speelt een cruciale rol in de stabiliteit van de fundering. Bodems met een hoge kleiverhouding kunnen krimpen of uitzetten bij veranderingen in de vochtigheid. Dit kan leiden tot ongelijke belastingen op de fundering en daardoor tot verzakkingen. Zandige of losse grond biedt minder stabiliteit en kan ook leiden tot funderingsproblemen.

2. Grondwaterpeil

Bij houten palenfunderingen is het grondwaterpeil van grote invloed. Als het peil daalt, kunnen de palen droog vallen en verrotten. Dit probleem is gevoelig voor droge periodes en wordt verergd door klimaatverandering. In droge omstandigheden is het risico op paalrot en daarmee op funderingsverzakkingen aanzienlijk groter.

3. Weersomstandigheden en klimaatverandering

Extreme weersomstandigheden, zoals langdurige droogtes of hevige regenval, kunnen het grondwaterpeil sterk beïnvloeden en zorgen voor ongelijke belastingen op de fundering. Klimaatverandering verergert deze effecten en leidt tot meer frequente en intensere droogteperioden, wat de risico’s op funderingsproblemen verder vergroot.

4. Verkeerd of onvoldoende afvoeren van water

Slechte afvoer van regenwater kan ervoor zorgen dat de fundering continu nat blijft of dat er zand- en kleiachtige materialen in de grond terechtkomen. Dit kan de sterkte van de ondergrond verlagen en tot verzakking leiden. Regelmatige inspectie en onderhoud van afvoersystemen zijn daarom cruciaal.

5. Toegevoegde belasting

De oorspronkelijke fundering van een gebouw is ontworpen voor een bepaalde belasting. Aanbouw, extra verdiepingen of zware materialen kunnen de fundering overbelasten, wat kan leiden tot instabiliteit. Ook trillingen vanwege nabijgelegen bouwwerkzaamheden kunnen de fundering belasten.

6. Trillingen en aardbevingen

Hoewel aardbevingen in Nederland zeldzaam zijn, kunnen trillingen vanwege bouwwerkzaamheden of transport toch invloed hebben op de stabiliteit van de fundering. Deze trillingen kunnen leiden tot microverzakkingen of scheuren in het fundament.

Herkennen van funderingsproblemen

Een zakkende fundering kan zich op verschillende manieren laten merken. Het herkennen van de eerste tekenen is van groot belang om schade te beperken of voorkomen. De volgende signalen kunnen wijzen op funderingsproblemen:

1. Zichtbare schade aan het gebouw

Diagonale of verticale scheuren in binnen- of buitenmuren
Scheve vloeren of verzakte delen van de vloer
Kieren tussen muren, plafonds en kozijnen
Ramen en deuren die moeilijk open- of dichtgaan

Zoals duidelijk uit de bronnen, zijn deze signalen vaak het gevolg van ongelijke belastingen op de fundering. Als de scheuren breder worden, is dat een teken dat de verzakking nog actief is.

2. Subtiele signalen

Niet alle funderingsproblemen zijn direct zichtbaar. Sommige signalen zijn subtieler, maar kunnen toch wijzen op een probleem:

Krakende geluiden in muren of vloeren
Een licht hellende vloer
Problemen met leidingen, zoals lekkages of verstoppingen
Plinten die loslaten

Deze signalen kunnen wijzen op beweging in de ondergrond of instabiliteit in de constructie.

3. Hoogteverschillen

Een ander duidelijk signaal van funderingsproblemen is het verschil in hoogte tussen het huis en de omliggende gebouwen of straatniveau. Als je huis duidelijk lager of hoger ligt dan de omgeving, kan dat wijzen op verzakking van de fundering.

Wat te doen bij funderingsproblemen?

Als je funderingsproblemen vermoed, is het verstandig om snel actie te ondernemen. Hieronder vind je een overzicht van de stappen die je kunt nemen:

1. Professionele inspectie

De eerste stap is om een professionele inspectie uit te voeren. Een geotechnisch ingenieur of funderingsdeskundige kan de schade beoordelen en de oorzaak achterhalen. Deze inspectie kan aan de hand van meetinstrumenten, zoals niveauminuten, geotechnische proeven en visuele inspecties.

2. Onderhoud en voorkomend maatregelen

Als de schade nog klein is of als de oorzaak kan worden voorkomen, zijn er preventieve maatregelen mogelijk. Denk aan het verbeteren van de afvoer van regenwater, het herstellen van kelders en het controleren van eventuele lekkages in de grond. Regelmatig onderhoud van de fundering is essentieel voor de langdurige stabiliteit van het gebouw.

3. Herstelmethoden

Als de schade al aanwezig is, zijn er diverse herstelmethoden beschikbaar. De keuze hangt af van de mate van schade, de bodemgesteldheid en het type fundering. De meest gebruikte methoden zijn:

a. Onderstempeling of funderingspalen

Bij deze methode worden stalen of betonnen palen onder het bestaande fundament geplaatst. Deze palen reiken diep in de ondergrond en zorgen voor extra steun. Dit is een bewezen en duurzame methode om funderingsproblemen aan te pakken.

b. Grouten

Grouten is een methode waarbij een vloeibare betonmengsel in de ondergrond wordt geïnjecteerd. Dit vult holtes en versterkt de bodem, waardoor de fundering beter ondersteund wordt.

c. Houtvervanging bij palenfunderingen

Bij houten palenfunderingen is het noodzakelijk om de verrotte palen te vervangen. Dit kan via boorgaten worden gedaan, zonder het gehele fundament te moeten sloopen.

d. Verhoging van het grondwaterpeil

Bij droogtegevoelige palenfunderingen kan het grondwaterpeil kunstmatig worden verhoogd. Dit zorgt ervoor dat de palen niet droog vallen en verrotten. De keuze voor deze maatregel hangt af van de omgevingsomstandigheden en de toegang tot water.

4. Duurzame aanpak

Omdat funderingsproblemen vaak verband houden met klimaatverandering, is een duurzame aanpak van groot belang. Dit betreft zowel individueel als collectief. Huiseigenaren kunnen bijvoorbeeld investeren in wateraanvullingsmethoden of betere afvoer. Op nationaal niveau pleiten organisaties zoals Vereniging Eigen Huis en het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) voor een nationaal plan waarin funderingsproblematiek serieus wordt aangepakt. Dit betreft onder andere transparantie bij kopen, steun voor huiseigenaren met funderingsproblemen en een eerlijke verdeling van kosten tussen de overheid en particulieren.

Preventieve maatregelen

Preventie is beter dan herstel. Hier zijn enkele maatregelen die huiseigenaren kunnen nemen om funderingsproblemen te voorkomen of te beperken:

Regelmatige inspectie: Regelmatig controleren op tekenen van funderingsproblemen kan schade vroegtijdig detecteren.
Waterbeheer verbeteren: Zorg voor een goede afvoer van regenwater en voorkom dat water bij de fundering blijft stilstaan.
Bodemversterking: In risicogebieden kan de bodem worden versterkt met grout of andere materialen.
Structuurversterking: Als het gehele gebouw ouder is of als de fundering zwakker is geworden, kan structuurversterking van de bovenliggende constructie voorkomen dat de schade zich verdiept.

Funderingsproblemen en klimaatverandering

Klimaatverandering is een belangrijke factor in het toenemende aantal funderingsproblemen. Door drogere winters en zomers dalen de grondwaterpeilen sneller, wat leidt tot meer paalrot en verzakkingen. Vereniging Eigen Huis benadrukt dat huiseigenaren niet alleen verantwoordelijk zijn voor funderingsproblemen. Het Rijk en lokale overheden moeten ook een rol spelen in het beheer van het grondwater en in het voorzien van hulp bij herstel.

Een nationaal plan is volgens deze organisatie noodzakelijk om funderingsproblemen eerlijk aan te pakken. Dit zou bijvoorbeeld inhouden:

Transparantie bij kopen: Kopers moeten beter geïnformeerd worden over funderingsrisico’s in een wijk.
Verzekeringen: Er moet een verzekering komen die funderingsherstelkosten dekt.
Hulp bij herstel: Huiseigenaren met funderingsproblemen moeten steun krijgen bij herstel, bijvoorbeeld via subsidies of leningen.

Conclusie

Een zakkende fundering is een ernstig probleem dat gevolgen kan hebben voor de stabiliteit en veiligheid van een gebouw. De oorzaken van funderingsproblemen zijn meestal te vinden in de bodemgesteldheid, veranderingen in het grondwaterpeil, klimaatverandering en verkeerd aangebrachte belastingen. Het herkennen van funderingsproblemen op tijd is essentieel om schade te beperken. Huiseigenaren kunnen profiteren van professionele inspecties, preventief onderhoud en herstelmethoden zoals onderstempeling of grouten.

Bij een zakkende fundering is het belangrijk om actie te ondernemen vooraleer schade zich verder verspreid. Door investeren in duurzame en preventieve maatregelen kan de stabiliteit van het gebouw behouden blijven. Bovendien is het noodzakelijk dat zowel particulieren als overheden serieus nadenken over een collectieve aanpak van funderingsproblemen, met aandacht voor transparantie, hulp en verdeling van verantwoordelijkheid.

Bronnen

zakkende