Historische Funderingen en Restauraties van Oude Gebouwen in Zeeland: Een Studie van Huis 'de Haene' in Zierikzee

Inleiding

In de regio Zeeland zijn talloze oude huizen en monumenten te vinden die getuigen van de rijke bouwkundige geschiedenis van het gebied. Een van de meest opvallende en historisch waardevolle panden is "Huis 'de Haene'" in Zierikzee. Dit pand, dat dateert uit de 14e eeuw, is het oudste woonhuis in de stad en heeft door de jaren heen tal van restauraties ondergaan om het in stand te houden. Deze artikelen ronden de kwestie van historische funderingen en restauraties in oude gebouwen aan op basis van feiten en documentatie over Huis 'de Haene'. In deze tekst wordt ingegaan op de bouwgeschiedenis, de fundering, de restauraties, en de huidige status van het pand, met een nadruk op de technische en historische aspecten.

Bouwgeschiedenis en Oudste Woonhuis in Zierikzee

"Huis 'de Haene'" is een van de oudste bewaard gebleven particuliere panden in Nederland. Het koopmanshuis uit de 14e eeuw is van groot historisch en cultureel belang. De voorgevel is gedeeltelijk van baksteen en is gebouwd in de zogenaamde 'Brugse trant', een bouwstijl die typisch is voor de periode. Op de gevel zijn nog flauw twee gebeeldhouwde hanen zichtbaar, wat een uniek kunsthistorisch element is.

Het pand ligt aan de Poststraat en reikt verder tot in de Meelstraat, wat suggereert dat het pand in het verleden is uitgebreid. De achterzijde van het huis was gebouwd op een kreekrug, omdat daar vroeger water van de Gouwe stroomde. In de inwendige ruimtes zijn in de kelder tal van oude tegeltjes aanwezig en zijn de houtskeletten op de verdiepingen nog goed te herkennen. Deze elementen duiden op het gebruik van traditionele bouwmaterialen en constructies, die belangrijk zijn voor de historische waarde van het pand.

Het pand is momenteel een monument van bijzondere cultuurhistorische waarde, wegens de hoge ouderdom, de aanwezigheid van historisch bouwmateriaal en toegepaste constructies, de ligging in een straat met een rijke historische achtergrond, en de kunsthistorische waarde van de gevel. De gevel, ondanks het verweerde karakter, is nog steeds in staat om passanten te overtuigen van de kracht en levendigheid van de vroeg 14e-eeuwse architectuur.

Schaalmodel en Oorspronkelijk Gebruik

Een schaalmodel van het pand is te bezichtigen in Madurodam in 's-Gravenhage. Het model is gemaakt in de schaal 1:25 en toont ook naburige gebouwen zoals het filiaal van winkelketen Zeeman (Poststraat 6), Reisbureau Van Oeveren (Dam 3), en andere panden zoals 's-Gravensteen. Dit model geeft een visuele voorstelling van de historische en architectonische betekenis van Huis 'de Haene'.

Het oorspronkelijke gebruik van het pand was als woon- en werkgelegenheid. In de 17e eeuw was het in tweeën bewoond en in de 18e eeuw verenigd. In 1622 was Rochus Danielsse eigenaar, die trouwde met Janneken Boenaerd. In de midden-17e eeuw was het in bezit van Anthony Smulders, organist van de Grote of Sint Lievensmonsterkerk. Later vestigde Abraham de Vos zich in het pand als loodgieter en breidde het pand uit met een pakhuis en later een smederij. De Vos bewoonde het pand tot 1811, waarna het overging in bezit van Johannes Jacobus Wansink, een koperslager. Zijn zoons voerden de zaak voort tot 1898, waarna het pand in de handen kwam van Ant. J. Wansink, die er het koperslagersvak tot 1938 uitoefende.

Restauraties en Fundering

De restauratiegeschiedenis van Huis 'de Haene' is lang en complex. In 1927 probeerde de Vereniging Hendrick de Keyser het pand in eigendom te verwerven, maar de eigenaar A.J. Wansink weigerde om het te verkopen. In 1939 probeerde J.B. Wansink, de zoon van A.J. Wansink, de gemeente om een bijdrage te krijgen voor de restauratie van de gevel. Hij verzocht om 25% bijdrage van de gemeente en 50% van het Rijk, terwijl hijzelf de overige 25% zou betalen. De Provincie Zeeland weigerde destijds een bijdrage.

In 1954 werd Huis 'de Haene' in handen van de gemeente Zierikzee. Het gemeentebestuur richtte zich op de Rijksdienst van Monumentenzorg met het verzoek om subsidie voor de aankoop en restauratie van de historische gevel. Bij nader onderzoek bleek de toestand van de gevel zeer slecht. De gevel stond slechts overeind op de natuurstenen buitenbekleding zonder verband met de zijmuren. De initieel benodigde restauratiekosten werden geschat op 100.000 gulden, maar na verdere inspectie steeg dit bedrag tot 250.000 gulden. Vanwege beperkte financiële middelen moesten de werkzaamheden beperkt blijven tot het herstel van het dak en het verstevigen van de muren, met een schatting van 120.000 gulden.

Eind 1954 werd de aanbesteding van de werkzaamheden gedaan. Onderdeel van de restauratie was het verbeteren van de fundering, waarna achter de gevel een betonskelet werd aangebracht. Deze verbeteringen waren noodzakelijk om de structuur van het pand te stabiliseren en de historische gevel te behouden.

Na 14 jaar onderhandelen werd het pand in 1954 verkocht aan de gemeente Zierikzee. De restauratiegeschiedenis van Huis 'de Haene' is dus niet alleen een kwestie van architectonische waarde, maar ook van technische en funderingsaspecten die essentieel zijn voor de langdurige bewaring van het pand.

Wederom Restauraties en Nieuwe Eigenaar

Na de aankoop door de gemeente Zierikzee volgden in de jaren 1980 en 1990 meerdere restauraties. In januari 1981 lag er een bouwput voor het pand in de Meelstraat om de fundamenten en onderste delen van het gebouw te restaureren. Op 21 oktober 1986 werd opnieuw melding gemaakt van restauratieplannen, en in 1990 was er een bedrag van f375.000,- beschikbaar voor deze werkzaamheden. In 2002 werd de laatste restauratie uitgevoerd.

Na bijna zeventig jaar in het bezit van de gemeente Zierikzee en later de gemeente Schouwen-Duiveland, is het pand in februari 2023 overgegaan naar stichting Burger Weeshuis. Deze stichting heeft ook het gelijknamige burgerweeshuis en bijbehorend koetshuis in Zierikzee in bezit en heeft beide gebouwen gerestaureerd. De gemeente verkoopt het eeuwenoude pand omdat ze zelf geen huurbaas meer wil zijn. De stichting is van plan om er appartementen en een winkel in te maken.

Huidige Status en Verder Verloop van de Restauratie

In november 2024 werd aangekondigd dat de verbouwing van Huis 'de Haene' kan verdergaan. De werkzaamheden waren lang stilgelegd vanwege bezwaren van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). De eigenaar, stichting Burger Weeshuis Zierikzee, heeft het plan aangepast zodat aan de buitenkant van het historische pand niets verandert. Dit besluit is een logische stap in de restauratiegeschiedenis van het pand, waarbij het behoud van de historische gevel en de fundering van cruciaal belang is.

Restauratieproblemen en Financiële Aspecten

De restauratiegeschiedenis van Huis 'de Haene' illustreert de complexiteit van het behoud van historische gebouwen. De financiële middelen en subsidies die beschikbaar zijn, spelen een belangrijke rol in de uitvoering van restauraties. In 1954 moesten de werkzaamheden zich beperken tot het herstel van het dak en het verstevigen van de muren, omdat de gemeente niet genoeg middelen had voor een volledige restauratie. De benodigde financiële bijdrage van de gemeente en het Rijk bleek een obstakel in de restauratieplannen.

In 2002 werd een laatste restauratie uitgevoerd, waarna het pand in 2023 in handen kwam van stichting Burger Weeshuis. Deze stichting is nu verantwoordelijk voor de verdere restauratie en verbouwing van het pand, met het doel om er appartementen en een winkel in te maken. De stichting heeft al ervaring met het restaureren van oude gebouwen, wat een positieve ontwikkeling is voor de toekomst van Huis 'de Haene'.

Conclusie

De restauratiegeschiedenis van Huis 'de Haene' in Zierikzee is een getuigenis van de complexiteit van het behoud van historische gebouwen. Het pand, dat dateert uit de 14e eeuw, heeft door de jaren heen meerdere restauraties ondergaan, met een nadruk op het herstel van de fundering en de gevel. De financiële aspecten van deze restauraties, zoals subsidies en bijdragen van de gemeente en het Rijk, hebben een belangrijke rol gespeeld in de uitvoering van de werkzaamheden. De huidige eigenaar, stichting Burger Weeshuis, is nu verantwoordelijk voor de verdere restauratie en verbouwing van het pand, met het doel om er appartementen en een winkel in te maken. Deze ontwikkeling is een logische stap in de geschiedenis van het pand, waarbij het behoud van de historische gevel en fundering van cruciaal belang is.

Bronnen

1. Huis 'de Haene'
2. Besluiten Provinciale Impuls Wonen