Zelf fundering maken: Uitleg, soorten en stappenplan voor eigenaren

Published by Redactie on augustus 2, 2025 | Category fundering

De fundering van een huis of gebouw is de basis die bepaalt of het gebouw stand kan houden. Voor eigenaren die overwegen om zelf te bouwen of aan hun woning te verbouwen, is het begrijpen van funderingstechnieken en -soorten essentieel. In dit artikel geven we een gedetailleerde uitleg over hoe een fundering gemaakt wordt, welke soorten er zijn, en wat de belangrijkste overwegingen zijn bij het zelf uitvoeren van een funderingsproject. We baseren ons uitsluitend op de beschikbare informatie uit betrouwbare bronnen.

Inleiding

Een goede fundering is de sleutel tot een stabiel en langdurig gebouw. Fundering is de technische term voor het ondersteunende deel van een bouwproject dat ervoor zorgt dat de belasting van het gebouw veilig wordt overgedragen op de draagkrachtige grond. In Nederland zijn funderingsproblemen al jarenlang een onderwerp van discussie, met name in regio’s waar de ondergrond niet ideaal is. In 2021 lanceerde Vereniging Eigen Huis, samen met partners, het 'Deltaplan funderingsschade', waarin wordt aangedrongen op een rol voor het Rijk bij het oplossen van funderingsproblemen. In 2024 volgde het advies 'Goed Gefundeerd' van de Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur, wat een basis vormt voor een nationale aanpak.

Bij het zelf bouwen of verbouwen is het belangrijk om te weten welke fundering het meest geschikt is voor de ondergrond en het type gebouw. Dit artikel helpt u bij het begrijpen van de verschillende funderingstechnieken, zoals fundering op staal, op palen of plaatfundering, en geeft richtlijnen voor het uitvoeren van een funderingsproject.

Wat is fundering en waarom is het belangrijk?

Fundering is de basisconstructie die ervoor zorgt dat het gewicht van een gebouw veilig wordt overgedragen op de grond. Volgens de definitie uit het boek Hogere Bouwkunde, is fundering een constructie die de belasting van het gebouw op de draagkrachtige grondlagen overbrengt, zodat er geen grotere zakkingen of zettingsverschillen optreden dan toelaatbaar zijn. Er zijn drie soorten zettingen te onderscheiden:

Het gebouw kan in zijn geheel zakken.
Het gebouw kan scheef zakken.
Bepaalde onderdelen kunnen meer zakken dan andere.

De vorm van een gebouw heeft ook invloed op de keuze van fundering. Bijvoorbeeld bij een homogene bouwmassa is er vaak sprake van een zich steeds repeterend funderingsysteem. Daarentegen vereisen complexe of asymmetrische gebouwen vaak een afgestemde funderingsoplossing.

De fundering moet aan een aantal eisen voldoen:

Sterk – Het moet het gebouw kunnen dragen.
Stevig en stabiel – Mag niet zakken, buigen of breken.
Bestand tegen omgevingsinvloeden – Zoals grondwater, vorst, hitte, schimmels en insecten.

Gewapend beton voldoet in de meeste gevallen aan deze eisen. Het is daarom de meest gebruikte materialencombinatie in funderingsprojecten.

Soorten funderingen en hun toepassing

Fundering op staal

Fundering op staal is de meest gebruikte methode in Nederland, vooral in regio's waar de draagkrachtige laag niet te diep onder het maaiveld ligt (bijvoorbeeld 80 tot 100 cm). Hierbij wordt de slechte bovengrond verwijderd en eventueel vervangen door een zandkoffer of verbeterd door verdichting of groutinjectie.

De fundering bestaat uit een verbrede zone (strook) van gewapend beton onder de dragende muren. Dit type fundering is vaak goedkoper en eenvoudiger uit te voeren dan andere methoden, maar kan niet overal worden toegepast. Het vereist een draagkrachtige zandlaag. In regio's zoals het midden, zuiden en oosten van het land is de grond vaak geschikt voor een dergelijke fundering. Ook langs de kust, op duingrond, kan op sommige plaatsen fundering op staal worden gebruikt.

In de Randstad daarentegen is de ondergrond vaak uit klei of veen, wat betekent dat een andere funderingstechniek moet worden gekozen.

Poerenfundering

Bij een poerenfundering wordt een bredere zone van gewapend beton gemaakt onder de dragende muren, vooral wanneer deze relatief dik zijn. Dit type fundering is vergelijkbaar met strokenfundering, maar is iets ingewikkelder vanwege de afmetingen. Het is ideaal voor gebouwen met zware muren of bij complexe bouwvormen.

Plaatfundering

Plaatfundering wordt toegepast wanneer de draagkrachtige grond te diep zit, bijvoorbeeld bij moeras-, klei- of veengrond, of bij aangevulde grond. Hierbij wordt er één dikke plaat van gewapend beton gelegd op de draagkrachtige grond. Deze methode is robuust, maar ook kostbaar en complexer in uitvoering. Het wordt vaak gebruikt in regio's met problematische grond.

Fundering op palen

Wanneer de draagkrachtige laag te diep zit of de bovengrond niet voldoende draagkracht heeft, wordt er gekozen voor fundering op palen. Hierbij worden betonnen of stalen palen in de grond geboord tot de draagkrachtige laag bereikt is. De fundering rust vervolgens op deze palen. Deze methode is technisch complex, maar noodzakelijk in regio's met zwakke grond, zoals veen- of moerassgrond.

Stappenplan voor het zelf uitvoeren van een funderingsproject

1. Planvorming en voorbereiding

Voordat u begint met het uitvoeren van een funderingsproject, is het belangrijk om een goed plan op te stellen. Bespreek uw wensen met bijvoorbeeld uw partner en schrijf ze op. Dit helpt om duidelijkheid te bewaren. Daarnaast is het verstandig om een verbouwbudget, financieringsplan en verbouwplanning op te stellen. Dit geeft een overzicht van de kosten en de benodigde tijd.

Het is ook belangrijk om uw plannen met uw buren te bespreken. Zij kunnen beïnvloed worden door uw werk, en een goede communicatie voorkomt eventuele conflicten.

2. Funderingsonderzoek uitvoeren

Als u vermoedt dat er funderingsschade is of dat de grond niet geschikt is voor fundering op staal, is het verstandig om een uitgebreid funderingsonderzoek te laten uitvoeren. Dit onderzoek moet volgens de laatste F3O-richtlijnen voor funderingsonderzoek worden uitgevoerd, om ervoor te zorgen dat het onderzoek objectief en consistente resultaten oplevert.

Het onderzoek bestaat uit het nagemeten van de lintvoeg in het metselwerk en enkele vloervelden met een waterpas, om eventuele verzakkingen in kaart te brengen. Daarnaast worden op een aantal plaatsen de fundering blootgelegd, ingemeten en in kaart gebracht. Bij houten funderingen worden monsters genomen om te bepalen of er schimmel of bacteriële aantasting aanwezig is.

3. Kiezen voor de juiste fundering

Op basis van het onderzoek en de bodemkenmerken kiest u voor de meest geschikte fundering. In Nederland zijn fundering op staal, plaatfundering en fundering op palen de meest gebruikte methoden. De keuze hangt af van de draagkracht van de ondergrond, de belasting die het gebouw zal uitoefenen, en de bouwvorm.

Wanneer u bijvoorbeeld in een regio woont waar de ondergrond uit klei of veen bestaat, is fundering op staal niet geschikt. In dergelijke gevallen wordt vaak gekozen voor fundering op palen of plaatfundering.

4. Constructieberekening en vergunning

Voor het uitvoeren van een funderingsproject is het verplicht om een constructieberekening op te stellen. Deze berekening geeft aan hoe de belasting van het gebouw op de fundering en grond wordt overgedragen. Het is verstandig om deze berekening uit te laten voeren door een erkende constructeur of ingenieur.

Daarnaast moet u een omgevingsvergunning aanvragen. De eisen voor deze vergunning variëren per gemeente, maar het is verplicht om aan te tonen dat de fundering aan de technische eisen voldoet.

5. Uitvoering van de fundering

De uitvoering van de fundering begint met het graven van de funderingsput. Hierbij is het belangrijk om zorgvuldig te werk te gaan om schade aan bestaande leidingen of structuur te voorkomen. Vervolgens wordt de fundering gemonteerd, meestal met beton, en wordt het werk voltooid met het aanbrengen van een waterdicht laag of een afwerking.

Het is aan te raden om dit werk uit te laten voeren door een ervaren aannemer, vooral bij complexe funderingstechnieken zoals fundering op palen of plaatfundering.

Funderingsherstel en nationale aanpak

Funderingsproblemen zijn een nationaal probleem, vooral in regio’s met zwakke ondergrond. In 2023 is in de Tweede Kamer een motie aangenomen om de kosten eerlijker te verdelen, waarbij Vereniging Eigen Huis een actieve rol heeft gespeeld. In 2024 volgde het advies 'Goed Gefundeerd' van de Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur, wat een basis vormt voor een nationale aanpak.

Bij funderingsherstel is het belangrijk om eerst een uitgebreid onderzoek te laten uitvoeren. Als de funderingsschade inderdaad aanwezig is, kan er een herstelplan worden opgesteld. Dit plan bevat maatregelen zoals het verwijderen van de beschadigde fundering, het herstellen van de draagkracht en het aanbrengen van een nieuwe fundering. Bij houten funderingen kan er bijvoorbeeld gebruik worden gemaakt van chemische behandelingen om schimmel of bacteriële aantasting tegen te gaan.

Kostenverdeling en financiële steun

Het financiële aspect van funderingsherstel is ook belangrijk. In de nationale aanpak wordt aangedrongen op een eerlijke verdeling van de kosten. In woningbouwprojecten, zoals rijtjeswoningen of appartementencomplexen, is het verstandig om vooraf af te spreken hoe de kosten verdeeld zullen worden. Dit kan op basis van de grootte van de huizen of volgens de regels van de Vereniging van Eigenaren (VvE).

In sommige gevallen kan er ook sprake zijn van financiële steun vanuit de overheid of de verzekering. Het is daarom belangrijk om een uitgebreid funderingsonderzoek te laten uitvoeren en eventuele schade te documenteren.

Conclusie

Het zelf maken van een fundering is een complex proces dat aandacht voor technische details, bouwmethoden en bodemkenmerken vereist. Fundering is de basis van elk gebouw en bepaalt het wel of niet stand kan houden. In Nederland zijn er verschillende funderingstechnieken beschikbaar, waaronder fundering op staal, plaatfundering en fundering op palen. De keuze van de juiste fundering hangt af van de ondergrond, de belasting en de bouwvorm.

Bij het uitvoeren van een funderingsproject is het belangrijk om een uitgebreid funderingsonderzoek te laten uitvoeren, een constructieberekening op te stellen en een omgevingsvergunning aan te vragen. Het is ook aan te raden om dit werk uit te laten voeren door een ervaren aannemer, vooral bij complexe funderingstechnieken.

Funderingsproblemen zijn in Nederland een nationaal vraagstuk. De nationale aanpak, zoals uitgelegd in het advies 'Goed Gefundeerd', biedt een basis voor het oplossen van funderingsproblemen en de eerlijke verdeling van kosten. Het is verstandig om vooraf afspraken te maken over de financiering van eventueel funderingsherstel, zeker in woningbouwprojecten met meerdere eigenaren.