Funderingsproblematiek in Nederlands wonen: oorzaken, risico’s en oplossingsstrategieën

Published by Redactie on augustus 2, 2025 | Category fundering

Inleiding

Funderingsproblematiek is een onderwerp dat steeds vaker voor de hand ligt bij woningeigenaren, woningbouwers en gemeenten in Nederland. Tegen de achtergrond van verouderde bouwtechnieken, bodemdaling en klimaatverandering, is de staat van funderingen in honderdduizenden woningen een groeiend probleem. Deze situatie heeft zowel financiële als emotionele gevolgen voor bewoners en brengt een urgente behoefte met zich mee aan onderzoek, herstel en preventie.

Op basis van de gegevens uit de beschikbare bronnen wordt in dit artikel ingegaan op de oorzaken van funderingsproblemen, de gebieden met verhoogd risico, de technische aspecten van funderingen, en de huidige maatregelen die worden genomen op landelijk en lokaal niveau om de situatie in de hand te houden. Ook wordt een overzicht gegeven van de beschikbare financieringsmogelijkheden en aanpakstrategieën voor woningeigenaren die met funderingsproblemen worden geconfronteerd.

Funderingsproblemen: oorzaken en risicogebieden

1. Bodemdaling en inklinken

Bodemdaling is een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblemen in Nederland. Vooral in veen- en kleigebieden daalt de bodem langzaam, waardoor gebouwen steeds verder zakken. Dit wordt ook wel inklinken genoemd. De impact hiervan is vooral merkbaar in gebieden met houten funderingspalen. Zodra deze palen boven water komen te staan, begint het rottingsproces, wat op de lange termijn kan leiden tot zware schade.

Bij woningen die zijn gebouwd op een zogenaamde ondiepe (gemetselde) fundering — officieel fundering op staal genoemd — kan bodemdaling eveneens leiden tot verzakkingen. Deze constructie is vooral gebruikt in stedelijke en landelijke gebieden tot ongeveer 1970. Deze funderingtype is kwetsbaar bij bodemdaling, omdat de constructie minder stevig is dan moderne funderingen op beton of diepe palen.

2. Grondwaterproblemen

Een te lage of te hoge grondwaterstand heeft een directe impact op de duurzaamheid van houten funderingspalen. Houten palen moeten onder water staan om te voorkomen dat ze rotten. Bij een te lage grondwaterstand (droogstand) wordt de onderwaterstand verstoord, wat leidt tot rotting. Wanneer de palen weer onder water komen, kan het rottingsproces tijdelijk stoppen, maar de schade is vaak al aangegroeid.

Een te hoge grondwaterstand daarentegen kan zorgen voor verzadiging van de grond, wat leidt tot instabiliteit en kan funderingen onder druk zetten. Dit kan resulteren in scheuren in muren of vloeren, of zelfs in volledige ondergrondsinstabiliteit.

3. Verouderde funderingen

In de jaren vóór 1970 werden vaker houten funderingspalen gebruikt. Deze palen zijn kwetsbaar, omdat de levensduur beperkt is. Houten palen zijn niet bestand tegen droogstand of schimmelvorming. In tegenstelling hiermee zijn betonnen funderingspalen vrijwel onverwoestbaar en zijn daarom een betere keuze voor lange termijnstabiliteit.

Naast houten palen zijn ook funderingen op staal (diepe gemetselde funderingen) verouderd. Deze worden vooral gebruikt op zandgronden. Ondanks dat ze robuust zijn, zijn ze niet immune voor schade bij bodemdaling. Bij een verhoogde bodemdaling kan een woning met een fundering op staal scheef wegzakken.

Gebieden met verhoogd funderingsrisico

Funderingsproblemen zijn niet overal in Nederland gelijk. Sommige regio’s zijn kwetsbaarder dan andere vanwege de aard van de bodem. De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) heeft in het rapport “Goed Gefundeerd” van februari 2024 onderzocht waar de grootste risico’s zich voordoen.

1. Veengebieden en kleigebieden

In veen- en kleigebieden is de bodem minder draagkrachtig en neigt het naar inklinken. Deze regio’s zijn vooral kwetsbaar voor funderingsproblemen. Veel steden in West- en Noord-Nederland liggen in dergelijke gebieden. De combinatie van klimaatverandering en verouderde funderingstechnieken zorgt voor verhoogde schaderisico’s.

2. Rivierengebieden en getijdengebieden

In de regio’s die in het verleden zijn afgesloten van het open water — zoals kunstmatige wateren zoals het Haringvliet en Grevelingenmeer — is de bodem vaak zeer kwetsbaar. Hier is de kans op bodemdaling en instabiliteit hoog. Deze gebieden zijn ook kwetsbaar voor grondwaterproblemen.

3. Stedelijke gebieden

In stedelijke gebieden zijn veel woningen gebouwd met oude funderingstechnieken. In combinatie met bodemdaling en veroudering is het risico op funderingsproblemen hier vaak groter dan in landelijke gebieden.

Soorten funderingen en hun kenmerken

Het type fundering dat is gebruikt voor een woning bepaalt in grote mate de kans op problemen. In het kader van het funderingsonderzoek is het belangrijk om te weten welk type fundering gebruikt is. Hieronder volgt een overzicht van de meest voorkomende funderingsvormen.

Funderingstype	Kenmerken	Kwetsbaarheid
Houten paalfundering	Paal van hout, diep in de grond geslagen	Hoog, bij droogstand en rotting
Betonnen paalfundering	Robuuste, moderne paaltechniek	Laag
Fundering op staal (ondiep)	Gemetselde fundering onder muren	Middel, bij bodemdaling
Plaatfundering	Volledige betonnen vloer onder het gebouw	Laag, bij zachte ondergrond
Kelderfundering	Betonnen onderbouw voor woning met kelder	Laag
Strokenfundering	Betonnen stroken onder dragende muren	Middel

De huidige funderingsproblematiek: aantallen en schade

In februari 2024 stelde de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in het rapport “Goed Gefundeerd” dat er in Nederland 424.000 woningen zijn met funderingsproblemen. Deze getallen zijn gebaseerd op meldingen en onderzoeken in verschillende gemeenten. Het gaat hierbij niet alleen om stedelijke gebieden, maar ook om landelijke regio’s en gebieden met oude arbeiderswoningen.

De totale schade die is aangericht of die er op lange termijn zal ontstaan, wordt geschat op 54 miljard euro. Deze schade bevat zowel directe kosten voor herstel als indirecte kosten voor verkoopbelemmeringen, woningnood en financiële druk op woningeigenaren.

De financiële en emotionele impact op de 900.000 bewoners is fors. Veel woningeigenaren kunnen de kosten niet opbrengen of zijn in de woning vastgezet door de huidige woningnood. Dit zorgt ervoor dat funderingsproblemen vaak worden genegeerd of uitgesteld.

Aanpak en ondersteuning van de overheid

De VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) pleit voor een nationale aanpak van funderingsproblematiek. Volgens de VNG is dit een gezamenlijke opgave die betreft zowel de eigenaren van de woningen als de overheden, bouwsector en financiële sector. De VNG benadrukt de noodzaak van transparantie, ondersteuning en een systematische aanpak.

1. Funderingsaspecten in transacties en financiering

De VNG benadrukt dat funderingsaspecten moeten worden meegewogen bij transacties of financiering van gebouwen. Dit houdt in dat bij de aankoop of verkoop van een woning, de staat van de fundering een rol moet spelen in de beslissing. Daarnaast moet er eenduidige registratie komen van funderingsonderzoeken en herstelmogelijkheden.

2. Regie en financiële ondersteuning

De VNG pleit voor regie van het rijk en een uitgebreidere rol voor decentrale overheden. Dit betreft niet alleen de ondersteuning van woningeigenaren, maar ook het verbeteren van het systeem waarmee funderingsproblemen worden aangepakt. Er moet een centraal overzicht komen van funderingsherstel en -onderzoek, en eigenaren moeten ondersteuning krijgen bij het oplossen van problemen.

3. Nieuwe financieringsmogelijkheden

Een concrete maatregel op dit gebied is het Fonds Duurzaam Funderingsherstel (FDF). Dit fonds is opgericht voor woningeigenaren die geen lening kunnen krijgen voor funderingsherstel via de reguliere hypotheekmarkt. Het FDF biedt een hypothecaire lening met aangepaste voorwaarden, zoals betalen naar draagkracht, om het financieel mogelijk te maken de fundering te herstellen.

Momenteel is het fonds beschikbaar in zeven gemeenten, maar het doel is om het in 2025 landelijk beschikbaar te maken. Het fonds werkt in samenwerking met gemeenten, banken en verzekeraars.

Funderingsonderzoek: hoe werkt dat?

Voor woningeigenaren die vermoeden dat er funderingsproblemen zijn, is een funderingsonderzoek van groot belang. Dit onderzoek moet uitgevoerd worden door een erkende bouwkundig deskundige. Het doel is om de oorzaak van de problemen vast te stellen en mogelijke herstelmaatregelen voor te stellen.

De onderzoeksmethoden kunnen variëren, afhankelijk van de situatie. Hieronder volgen enkele veelvoorkomende onderzoekstechnieken:

Visuele inspectie: Inspectie van muren, vloeren en plafonds op scheuren, hobbels of andere tekens van verzakking.
Boringen en proeven: Boringen worden gedaan in de ondergrond om de aard van de bodem en de staat van de fundering te bepalen.
Geotechnische metingen: Metingen aan de druk, stabiliteit en waterstand in de ondergrond.
Paaltesten: Indien houten palen betrokken zijn, kunnen testen worden uitgevoerd om de rottingsgraad te bepalen.

Het onderzoek leidt tot een rapport met conclusies en aanbevelingen. Op basis hiervan kan worden bepaald of herstelmaatregelen nodig zijn en welk type herstel het beste is.

Herstelmaatregelen en kosten

De keuze voor herstelmaatregelen hangt af van het type fundering en de mate van schade. Hieronder volgt een overzicht van de meest voorkomende herstelopties.

1. Herstel houten paalfundering

Bij houten paalfunderingen die zijn aangetast door rotting of droogstand, is het vaak noodzakelijk om de palen te vervangen of aan te vullen met betonnen palen. Deze herstelmaatregel kan behoorlijk kostbaar zijn, aangezien het meestal een ingrijpende ingreep is met grondwerken.

2. Herstel fundering op staal

Bij fundering op staal is het vaak mogelijk om de fundering te versterken of te stabiliseren. Dit kan bijvoorbeeld door het toevoegen van extra steunpunten of het herstellen van de horizontale constructie.

3. Versterken van de ondergrond

Bij problemen met de bodem, zoals bodemdaling of grondwaterproblemen, kan het nodig zijn om de ondergrond te versterken. Dit kan bijvoorbeeld door het aanbrengen van stabilisatie of het herstellen van het grondwaterpeil.

4. Herstel van muren en vloeren

Scheuren in muren of vloeren kunnen worden hersteld door het aanbrengen van nieuwe constructie of het versterken van de bestaande muren. Dit is vaak een voorlopige oplossing, maar het kan helpen om verder schade te voorkomen.

De kosten van funderingsherstel kunnen sterk variëren, afhankelijk van de mate van schade en de benodigde maatregelen. In sommige gevallen zijn de kosten zo hoog dat woningeigenaren geen reguliere financiering kunnen krijgen, wat het gebruik van het Fonds Duurzaam Funderingsherstel noodzakelijk maakt.

De rol van de bouwsector

De bouwsector speelt een cruciale rol bij het oplossen van funderingsproblemen. Bouwbedrijven, ingenieurs en bouwkundige deskundigen zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van funderingsonderzoek, herstelmaatregelen en de implementatie van moderne bouwtechnieken.

Daarnaast is het belangrijk dat de bouwsector zich bewust is van de verouderde funderingstechnieken en de risico’s die daarbij horen. Door innovatie en duurzame bouwmethoden te ontwikkelen, kan de bouwsector een belangrijke bijdrage leveren aan een langdurige oplossing van funderingsproblematiek.

De rol van de woningbouwsector en woningeigenaren

Woningeigenaren zijn verantwoordelijk voor het detecteren van funderingsproblemen en het nemen van actie. Het is belangrijk om vroegtijdig te handelen bij het merken van tekens van schade, zoals scheuren in muren of vloeren.

Woningbouwmaatschappijen, verenigingen en woningcorporaties spelen een rol bij het begeleiden van woningeigenaren en het faciliteren van herstelmaatregelen. Daarnaast is het belangrijk dat deze partijen zich bewust zijn van de risico’s en ondersteuning bieden bij het oplossen van problemen.

Conclusie

Funderingsproblematiek is een groeiend probleem in Nederland, veroorzaakt door verouderde bouwtechnieken, bodemdaling en klimaatverandering. De schade die hieruit voortkomt is aanzienlijk en heeft zowel financiële als emotionele gevolgen voor woningeigenaren. Het is daarom van belang om vroegtijdig te handelen bij het detecteren van funderingsproblemen en te zorgen voor een systematische aanpak.

De overheid, de bouwsector en woningeigenaren spelen allemaal een rol bij het oplossen van funderingsproblemen. Door onderzoek, herstelmaatregelen en financieringsmogelijkheden te combineren, is het mogelijk om de schade te beperken en de levensduur van woningen te verlengen.