Afwerking van spaanplaat: Technieken, materialen en tips voor een duurzame toepassing

Published by Redactie on augustus 6, 2025 | Category afwerken

Spaanplaat is een veelgebruikt bouwmateriaal in de binnen- en buitenconstructie, dankzij zijn lage prijs, relatieve lichtgewicht en eenvoudige bewerkbaarheid. Toch is een goede afwerking van spaanplaat van groot belang om de levensduur, de esthetiek en de functionele eigenschappen van het materiaal te waarborgen. In dit artikel bespreken we de belangrijkste afwerkingstechnieken, materialen en toepassingen voor spaanplaat, met een focus op zowel binnenshuis als binnenshuis-afwerking. Daarnaast geven we aandacht aan eventuele problemen zoals scheuren en het afwerken van zolderconstructies.

Wat is spaanplaat en waar wordt het toegepast?

Spaanplaat, ook wel bekend als chipboard, is een plaatmateriaal dat wordt gemaakt door kleine houtdeeltjes (gewoonlijk uit zachthout) met hars te behandelen, op een vlakke plaat uit te spreiden en onder druk en hitte tot platen te persen. De vezels van de houtdeeltjes liggen in alle richtingen door elkaar, wat resulteert in een homogene plaat met goede zijdelingse sterkte, maar met een verticale gelaagde structuur. De dikte van spaanplaat varieert van 4 mm tot 40 mm, met gebruikelijke maatsoorten van 8, 10, 12, 16, 22 en 25 mm. De standaardafmeting is 122 x 124 cm, maar ook grotere platen tot 183 x 410 cm zijn beschikbaar.

In Nederland wordt spaanplaat zowel gemaakt als geïmporteerd, en het is verkrijgbaar in verschillende hardheidsgraden. De meeste spaanplaten zijn in drie of meer lagen gemaakt van afwisselend fijne en ruwe deeltjes, waarbij de fijne deeltjes aan de oppervlakte liggen. Er zijn ook eénlaagse platen in de handel, die vaak een ruwere afwerking hebben door de grotere spaanders.

Toepassingen van spaanplaat

Spaanplaat wordt veel gebruikt in binnenshuisprojecten, zoals het maken van meubels, kasten en interieurafwerkingen. Omdat het licht is en goed te bewerken, is het een populaire keuze voor DIY-projecten en interieurontwerp. In nieuwbouw wordt spaanplaat ook vaak gebruikt voor zolderconstructies, waar het wordt toegepast als onderdeel van een prefab sandwich-dakdeel. Hierbij wordt de plaat gebruikt om schuine dakdelen aan de binnenzijde van de zolder af te werken. Het is een goedkope, makkelijk te verwerken en relatief vochtbestendige keuze, waardoor het een favoriet materiaal is bij aannemers in de nieuwbouwsector.

Belang van een goede afwerking

Hoewel spaanplaat in veel gevallen eenvoudig te bewerken is, vraagt het wel een goede afwerking om vochtopname en andere schade te voorkomen. Omdat de randen van spaanplaat zeer porus zijn, is het belangrijk om deze te behandelen met afwerkmateriaal. Dit geldt zowel voor zichtbare als niet-zichtbare randen. Voor zichtbare randen kunnen materialen zoals houten lijsten, kunststof band of fineerband gebruikt worden. Niet-zichtbare randen kunnen worden behandeld met lijmsoorten die een hardere afwerking bieden.

Een goede afwerking zorgt niet alleen voor een betere esthetiek, maar ook voor een langere levensduur van het materiaal. Vooral in vochtige omstandigheden is het belangrijk om de plaat goed te isoleren, zodat schimmelvorming en vochtbeschadigingen worden voorkomen.

Afwerking voor zolderconstructies

Op zolderconstructies is het gebruik van spaanplaat een veelgebruikte methode. Aannemers in de nieuwbouw maken vaak gebruik van vochtbestendige groene platen, zoals Spano, die geschikt zijn voor het afwerken van schuine dakdelen. Deze platen zijn goedkoper dan alternatieven en vormen een makkelijk verwerkbaar product. In combinatie met een prefab sandwich-dakdeel wordt de woning in één handeling voorzien van een dak. Na afwerking worden de platen aan de buitenzijde voorzien van dakpannen, en aan de binnenzijde worden kieren afgetimmerd met afdeklatten van Spano of MDF. Na oplevering kan direct met de afwerking worden begonnen.

Op zolderconstructies is echter wel een specifiek probleem: scheuren tussen de platen. Aangezien de platen zelf en de dakconstructie zich kunnen uitrekken onder invloed van weersinvloeden, kan het voorkomen dat er haarscheurtjes ontstaan tussen de platen. Deze scheuren lopen vaak in rechte lijnen over het dakbeschot. Omdat de platen zelf hout zijn en niet bestand zijn tegen scheuroverbrugging, is het belangrijk om dit probleem tijdig te herkennen en eventueel te repareren.

Afwerkingstechnieken voor spaanplaat

Er zijn verschillende manieren om spaanplaat af te werken, afhankelijk van de toepassing en de gewenste esthetiek. De meest voorkomende technieken zijn het schilderen, stucwerk, lamineren en het aanbrengen van een high pressure laminate (HPL).

1. Schilderen van spaanplaat

Schilderen is een veelgebruikde methode voor het afwerken van spaanplaat, zowel in binnen- als buitenruimtes. Bij zolderconstructies is het bijvoorbeeld mogelijk om spaanplaat direct na de afwerking te verven. Dit biedt een eenvoudige en goedkope oplossing voor een esthetische afwerking. Voor het schilderen is het belangrijk om eerst een primer aan te brengen, om de plaat goed voor te bereiden en vochtopname te voorkomen. Vervolgens kan een laag verf worden aangebracht, waarbij de keuze van verf afhankelijk is van de gewenste functie (bijvoorbeeld waterbestendigheid of slijtvastheid).

2. Stucwerk op spaanplaat

Stucwerk is een andere mogelijkheid, hoewel dit techniek niet geschikt is voor alle soorten spaanplaat. Aangezien spaanplaat van nature geen scheuroverbruggende functie heeft, is het belangrijk om antischuurtechnieken zoals wapeningsgaas te vermijden, omdat deze bij wanden en plafonds vaak worden toegepast. Bij zolderconstructies kan het stucwerk een aantrekkelijke afwerking bieden, maar het is niet geschikt voor het voorkomen van scheuren tussen de platen.

3. Lamineren van spaanplaat

Lamineren is een techniek waarbij een decoratieve of beschermende laag op de spaanplaat wordt aangebracht. Tijdens het lamineren wordt een kleeflaag op de plaat aangebracht, waarna massieve papier-harsachtige films worden geplakt. Deze films kunnen een decoratief of functioneel karakter hebben, bijvoorbeeld in de vorm van een houtpatroon of een krasbestendige laag. Laminering wordt vaak gebruikt in de productie van goedkope meubels en voor achterwanden van kasten. Het nadeel van laminering is echter dat het oppervlak niet erg bestand is tegen mechanische stress en vocht. Het is gemakkelijk te bekrassen of te zwellen, wat het minder geschikt maakt voor gebruik in vochtige ruimtes.

4. High Pressure Laminate (HPL)

High Pressure Laminate, of HPL, is een duurzamer alternatief voor gewoon lamineren. HPL bestaat uit verschillende lagen die onder extreem hoge druk en hoge temperatuur worden samengeperst. Tijdens dit proces komt de hars vrij die de lagen aan elkaar verbindt. Het eindresultaat is een slijtvaste decorplaat met een harde, krasbestendige, gesloten toplaag. HPL is daarom een populaire keuze in interieurontwerp en meubelproductie, vooral in ruimtes waar hygiëne en slijtvastheid belangrijk zijn, zoals ziekenhuizen, scholen of tandartspraktijken.

HPL is niet alleen krasbestendig, maar ook onderhoudsvriendelijk en in veel gevallen antibacterieel. Het is geschikt voor horizontale toepassingen zoals werkbladen en buffetten. Een extra overlaylaag verhoogt de slijtvastheid nog verder, maar kan ook leiden tot een kleurverschil tussen HPL en decorspaanplaat. Het is daarom aan te raden om een staal aan te vragen voordat men kiest voor deze afwerking.

5. Plaatmateriaal verlijmd met isolatieplaten

Een andere optie is het gebruik van plaatmateriaal dat verlijmd is met isolatieplaten. Deze combinatie biedt zowel structuur als thermische en akoestische isolatie. Het is ideaal voor toepassingen waar zowel stevigheid als isolatie belangrijk zijn. De voordelen van dit type afwerking zijn:

Eenvoudige installatie: Bespaar tijd door isolatie en plaatmateriaal in één stap te installeren.
Verbeterde isolatie: Verhoog de thermische efficiëntie van je constructie.
Geluiddemping: Verminder geluidsoverdracht tussen ruimtes.

Problemen met spaanplaat en oplossingen

Ondanks de voordelen van spaanplaat kan het materiaal ook problemen opleveren. Enkele van de bekende problemen zijn:

1. Voortschrijdende vochtbeschadiging

Spaanplaat is niet bestand tegen vochtige omstandigheden en kan gemakkelijk schimmelvorming vertonen. Om dit te voorkomen, is het belangrijk om een goede afwerking toe te passen, zoals het aanbrengen van een primer en verf of het gebruik van een vochtbestendige plaatsoort zoals vochtbestendige groene platen.

2. Scheuren tussen de platen

Scheuren tussen spaanplaten op zolderconstructies zijn een bekend probleem. Omdat de platen zelf geen scheuroverbruggende functie hebben, is het belangrijk om de constructie zorgvuldig te ontwerpen en af te werken. Het is raadzaam om de randen goed te behandelen en eventuele kieren met afdeklatten te herstellen. In sommige gevallen kan het aanbrengen van een rubberachtige flexibele tape helpen om eventuele scheuren te voorkomen.

3. Hars- en stofvorming bij bewerking

Bij het zagen of schaven van spaanplaat kan er hars vrijkomen die aan het oppervlak zit. Dit kan problemen veroorzaken bij het verlijmen of verfwerken van het materiaal. Het is daarom belangrijk om machines goed te onderhouden en eventuele harsresten te verwijderen. Bij het gebruik van schaafmachines is het belangrijk om deze zoet en scherp te houden om scheurtjes te voorkomen.

Samenvatting

Spaanplaat is een veelzijdig en goedkope materiaal dat in veel toepassingen wordt gebruikt, van meubels tot zolderconstructies. Echter, om de levensduur en de functionele eigenschappen van spaanplaat te waarborgen, is een goede afwerking van groot belang. Afhankelijk van de toepassing en de gewenste esthetiek, zijn verschillende afwerkingstechnieken beschikbaar, zoals schilderen, stucwerk, lamineren en het gebruik van HPL. Het is belangrijk om rekening te houden met de beperkingen van spaanplaat, zoals vochtgevoeligheid en het ontstaan van scheuren, en deze voor te zien bij het ontwerp en de uitvoering van het project.

Een goed uitgevoerde afwerking zorgt niet alleen voor een betere esthetiek, maar ook voor een betere functionele prestatie van het materiaal. Door de juiste technieken en materialen te kiezen, kan spaanplaat een waardevolle bijdrage leveren aan een duurzame en esthetische bouwoplossing.

Bronnen

spaanplaat