Afmeting oude sponning bij stopverf afwerking: richtlijnen en uitvoeringseisen

Published by Redactie on augustus 10, 2025 | Category afwerken

Inleiding

Bij de renovatie van historische gebouwen is het van groot belang om aandacht te besteden aan de oorspronkelijke structuur, materialen en afwerkingen. Een typische uitdaging bij deze processen is de afwerking van oude sponning bij stopverf. Deze afwerking speelt een cruciale rol in de behoud van de historische waarde van het gebouw, maar ook in de duurzaamheid en het comfort van de woning.

De afmetingen van de sponning, de keuze van het afwerkingmateriaal, en de uitvoeringseisen zijn essentieel om te begrijpen. De bronnen die voor deze studie zijn gebruikt, geven een duidelijke richtlijn over de benodigde maatregelen en verboden materialen. Deze richtlijnen zijn niet alleen gericht op esthetiek, maar ook op het behoud van de thermische en hygroscopische eigenschappen van de oude houtconstructies.

In dit artikel worden de relevante richtlijnen en aanbevelingen uit de bronnen beschreven. We ronden het af met een samenvatting van de belangrijkste conclusies. Het doel is om een duidelijk overzicht te geven van de aanbevolen methoden voor het aanbrengen van stopverf op oude sponning, in het kader van monumentale renovatie.

Uitvoeringseisen voor houten constructies

Bij renovatiewerkzaamheden aan historische houten constructies gelden strikte uitvoeringseisen om de originele staat van het hout en de structuur te behouden. Deze richtlijnen zijn van toepassing op zowel kappen als balklagen. Bij het aanbrengen van stopverf op oude sponning moet rekening worden gehouden met de oorspronkelijke afmetingen en structuur van de constructie.

Vervanging en herstel van houten onderdelen

Een kernrichtlijn is dat slechte onderdelen niet volledig moeten worden vervangen, tenzij meer dan 40% van het onderdeel is aangetast door insecten of schimmels. In dat geval is volledige vervanging toegestaan. Voor minder ernstige schade geldt dat het aangetaste hout moet worden afgezaagd tot voorbij het gezonde hout en aangelast met een schuine lip- of haaklas. De las moet worden uitgevoerd in dezelfde houtsoort en met hetzelfde formaat als het oorspronkelijke onderdeel.

De gebruikte liplas moet voldoen aan een bepaalde hoogte: 2-2,5 maal de houtzwaarte. Dit is belangrijk om het draagvermogen van de constructie te behouden. Bovendien is het gebruik van stalen hulpconstructies verboden, omdat het uitzettingsverschillen tussen hout en staal kunnen leiden tot spanningen en daarmee mogelijke schade aan de oorspronkelijke constructie.

Vervanging van balkkoppen

In gevallen waarin balkkoppen vervangen worden, is het gebruik van epoxyharsen toegestaan tot een bepaalde mate. De toegestane afstand is maximaal 1/5e van de overspanning, en dit mag tot een maximum van 1,20 meter. Echter, het is verplicht om rekentechnisch aan te tonen of de gerepareerde balk voldoende draagvermogen heeft. Dit dient als een veiligheidsmaatregel om te voorkomen dat de structuur instabiliteit vertoont.

Staalconstructies en verstijvingen

Staalconstructies of stalen hulpconstructies mogen niet worden toegepast. Omdat staal een andere uitzettingscoëfficiënt heeft dan hout, kunnen spanningen ontstaan die schade veroorzaken. Daarnaast is de toepassing van stalen onderdelen een aantasting van de oorspronkelijke constructiemethode. Verstijvingen zijn echter toegestaan in overleg met de gemeente en een constructeur. Dit dient om het historische karakter van het gebouw te behouden, terwijl de structuur veilig en duurzaam wordt.

Aanwijzingen voor bestrijding en onderhoud

De aanwezigheid van insecten of schimmels maakt niet automatisch dat het aangetaste hout moet worden vervangen. Bij beperkte aantasting kan het voldoen om het vochtgehalte in het hout te verlagen en eventueel een bestrijdingsmiddel toe te passen. Dit is een minder invasieve methode en helpt om de oorspronkelijke structuur en afmetingen van de sponning te behouden.

Stopverf en damp-open afwerking

Bij het aanbrengen van stopverf op oude houtconstructies, zoals sponningen, is het van belang om damp-open verfsystemen te gebruiken. Dit is vanwege de hygroscopische aard van oude houtconstructies, die vaak meer vochtbelast zijn dan moderne constructies. De gebruikte verfsystemen moeten een Sd-waarde hebben kleiner dan 30 cm, waarbij een Sd-waarde van 15 cm als damp-open wordt beschouwd.

Het gebruik van damp-open verfsystemen zorgt ervoor dat vocht niet wordt geblokkeerd, waardoor de constructie kan uittreden. Dit is essentieel voor het voorkomen van vochtopstap in de houtconstructie en daarmee de voorkoming van schimmelvorming en structuurverlies.

Verboden materialen bij stopverf afwerking

Het is niet toegestaan om openingen tussen kozijn en muur af te dichten met kit. Kit kan namelijk de uittreding van vocht blokkeren, wat negatieve gevolgen heeft voor de duurzaamheid van het hout. In plaats daarvan moeten de naden tussen kozijn en gevel met een damp-open voeg van kalkspecie worden afgedicht. Dit zorgt voor een goede ventilatie en vochtuitdroging.

Kleurkeuze en specifieke richtlijnen

Binnen bepaalde gebieden, zoals de Vesting, zijn er specifieke kleurrichtlijnen voor het schilderwerk. De toegestane kleurnummers zijn: donker groen (Sikkens NO.15.10 of QO.05.10), crème (Sikkens GO.08.84), en normaal wit. Deze kleurrichtlijnen zijn bedoeld om het historische karakter van het gebouw te behouden en het visuele harmonie te creëren binnen het wijkbeeld.

Aanbrengen van doorvalbeveiliging

Het aanbrengen van een doorvalbeveiliging wordt gezien als een wijziging van het monument. Omdat dit een verandering betreft in de oorspronkelijke constructie, is het vergunningsplichtig. Dit betekent dat dergelijke maatregelen enkel mogen worden uitgevoerd na overleg en goedkeuring door de gemeente of de monumentenzorg.

Uitvoeringseisen voor metselwerk en voegen

Nadat de sponning en stopverf zijn behandeld, is het ook van belang om aandacht te besteden aan de naden en voegen tussen het kozijn en de muur. Deze moeten zorgvuldig worden afgewerkt volgens de richtlijnen voor historisch metselwerk. Het verwijderen van voegen dient te geschieden zonder schade aan het metselwerk.

Verwijdering en herstel van voegen

De voeg moet worden verwijderd met gereedschap dat geen schade toebrengt aan het historisch metselwerk. Bij lintvoegen moet eerst een ingezagd worden met een diamantzaag voordat het handmatig kan worden verwijderd. Het gebruik van een slijptol is verboden. De voegmortel moet qua samenstelling aangepast worden aan het bestaande metselwerk, en eventueel moet schelpkalk worden toegepast, conform NEN 9031.

De afwerking van de voegen moet identiek zijn aan de oorspronkelijke situatie. Dit houdt in dat het visuele aspect van het metselwerk wordt behouden, wat essentieel is voor het behoud van de historische waarde van het gebouw.

Aanwijzingen voor pleisterwerk en vochtoverlast

Het aanbrengen van pleisterwerk is een vak dat goed moet worden uitgevoerd. Veel problemen ontstaan als het pleisterwerk niet volgens de voorschriften wordt aangebracht, of als het nadien verkeerd wordt afgewerkt. Het is belangrijk om de oorzaken van vochtoverlast eerst op te lossen voordat nieuw pleisterwerk wordt aangebracht. De muur moet voldoende droog zijn, en het is raadzaam om twee à drie jaar te wachten voordat het opnieuw pleisteren wordt uitgevoerd.

Bij pleisterwerk dat loslaat, is het aan te raden om de losse delen te verwijderen. Als meer dan 40% loszit, is het meestal beter om alles te verwijderen en opnieuw te beginnen. Nieuw pleisterwerk moet in afgeronde delen worden aangebracht, vooral bij inwendige hoeken, om problemen bij overgangen te voorkomen.

Sterk door vocht en zout belaste muren krijgen een zo dun mogelijk pleisterlaag, maximaal acht à tien millimeter. In kelders is een dun vertinlaagje aan te raden.

Het aanbrengen van lambriseringen, regelwerken of tegels op vochtige muren is sterk af te raden. Deze materialen verergen de problemen met vocht en zorgen ervoor dat het vocht verder moet optrekken voordat het kan uittreden.

Aanpassingen aan schoorstenen en rookkanalen

In de context van renovatieprojecten is het ook belangrijk om aandacht te besteden aan schoorstenen en rookkanalen. Het behoud van de buitendakse schoorsteen is vaak verplicht, aangezien het slopen ervan meestal leidt tot het aanbrengen van een oneigenlijke ondersteuningsconstructie. Oude rookkanalen en schoorstenen zijn vaak geschikt om opnieuw te gebruiken voor moderne rookgasafvoeren of beluchtingskanalen.

Het aanbrengen van nieuwe openingen moet zorgvuldig worden overwogen, vooral in historische gebouwen. De vorm en grootte van de openingen moeten aansluiten bij de architectuur van de aangrenzende gevel. Bij dakramen is de voorkeur vaak voor staande ramen, waarvan de hoogtemaat groter is dan de breedtemaat. Het plaatsen van openingen boven elkaar wordt niet aanbevolen.

Conclusie

De renovatie van historische gebouwen vereist niet alleen technisch inzicht, maar ook een diepe respect voor de oorspronkelijke constructie en afwerkingen. Het aanbrengen van stopverf op oude sponning is een kritieke fase in dit proces, waarbij aandacht moet worden besteed aan de afmetingen van de sponning, de keuze van damp-open verfsystemen, en het vermeden van materialen die de uittreding van vocht blokkeren.

De richtlijnen die uit de bronnen zijn afgeleid, benadrukken het belang van het behoud van historische waarde, de duurzaamheid van de constructie, en het vermijden van materialen en methoden die schade kunnen veroorzaken. Het is verder belangrijk om te overleggen met de gemeente en eventueel met een constructeur, vooral bij ingrijpende maatregelen zoals het aanbrengen van doorvalbeveiligingen of de herstructurering van voegen.

Zowel houten constructies als metselwerk moeten worden behandeld met zorg en in overeenstemming met de historische context. De uitvoeringseisen zijn niet alleen gericht op esthetiek, maar ook op de thermische en hygroscopische eigenschappen van het gebouw. Het behoud van de oorspronkelijke structuur, afmetingen en afwerkingen is essentieel voor het behoud van het monumentale karakter van het gebouw.