Afwerking van liftschachten: Richtlijnen, maatwerk en moderne oplossingen

Published by Redactie on augustus 11, 2025 | Category afwerken

De afwerking van liftschachten is een kritiek onderdeel van het ontwerp, uitvoering en onderhoud van liften in zowel woningen als commerciële gebouwen. Het betreft een complexe combinatie van bouwtechnische, esthetische en veiligheidsaspecten, waarbij het behoud van historische waarden en de toepassing van moderne technologieën vaak evenwichtig moeten worden afgewogen. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de richtlijnen en praktijkvoorbeelden voor de afwerking van liftschachten, met aandacht voor maatwerk, veiligheid, en alternatieven zoals schachtloze liften. De nadruk ligt op feiten en aanbevelingen die zijn afgeleid uit betrouwbare bronnen, waaronder beleidsdocumenten, liftinstallateurs en technische specificaties.

Inleiding

Een liftschacht is niet alleen een technische noodzaak, maar ook een visueel onderdeel van het gebouw. In historische woningen en monumentale gebouwen is de afwerking van een liftschacht bovendien een gevoelige aangelegenheid. De bouw- en renovatiewetgeving stelt duidelijke eisen aan de integratie van liften in bestaande constructies. Bovendien worden maatwerk, veiligheid en energie-efficiëntie steeds belangrijker in de keuze voor een liftinstallatie. In dit artikel worden de belangrijkste aspecten van de afwerking van liftschachten besproken, inclusief richtlijnen, praktische toepassingen en moderne technologieën.

Richtlijnen voor afwerking van liftschachten

Behoud van historische elementen

In monumentale gebouwen en historisch waardevolle woningen is het behoud van de originele verkeersstructuur en afwerking essentieel. Dit geldt zowel voor interieur- als exterieure elementen, zoals houten of terrazzo vloeren, pleisterwerk, schoorsteenmantels en houtconstructies. De uitgangspunten die worden genoemd in beleidsdocumenten en richtlijnen voor restauratie benadrukken dat historisch waardevolle interieurs en afwerkingen zoveel mogelijk behouden moeten worden.

Historische kleurafwerkingen en gelaagdheid: Bij restauratie en onderhoud dient de historische gelaagdheid van het interieur zoveel mogelijk behouden te blijven. Aanpassingen moeten reversibel zijn en niet schade veroorzaken aan oude onderdelen.
Structuuraantastingen: Een nieuwe liftschacht is per definitie een structuuraantasting. Dit betekent dat extra ingrepen vaak nodig zijn, bijvoorbeeld bij het aanbrengen van een nieuw stijgpunt naast een bestaande verkeersstructuur. Liften zijn in beginsel niet toegestaan in gebouwen met monumentale waarden, tenzij de ingreep geen monumentale onderdelen doorsnijdt.
Afzonderlijke trappenhuizen: Bij samenvoeging van meerdere monumentale panden dient de afzonderlijke verkeersstructuur, zoals trappenhuizen, zoveel mogelijk behouden te blijven. Dit geldt ook voor de historische vorm en afwerking van de trap zelf.

Technische eisen voor veiligheid en onderhoud

Naast esthetische aspecten zijn er ook technische en veiligheidsvoorschriften die van belang zijn bij de afwerking van een liftschacht. Deze voorschriften zijn vaak afhankelijk van de functie van de lift, het type bouwwerk en de toepassing van moderne technologieën.

Vrije ruimte in liftschachten: Elke lift moet voorzien zijn van vrije ruimte in de schacht om beknellingen te voorkomen. Liften die zijn uitgerust met een TSD (Temporary Safety Device) garanderen een minimale vrije sta-hoogte van 1,8 meter boven en onder het kooidak, wat essentieel is voor onderhouds- en inspectiewerkzaamheden. De TSD is een CE-gecertificeerde oplossing die niet alleen veiliger is, maar ook de integratie van de lift in het bouwwerk optimaliseert.
Onderhoud en inspectie: Bij het betreden van het kooidak moet de lift automatisch in onderhoudsmodus schakelen. De servicemonteur activeert de TSD om veilig te werken, waarna de lift pas weer in bedrijf genomen kan worden na het afsluiten van de werkzaamheden.

Maatwerk en toepassing in specifieke situaties

Individuele behoeften en projecteisen

Liften zijn vaak maatwerkproducten die afgestemd moeten worden op de specifieke situatie van het bouwwerk en de wensen van de gebruiker. Dit geldt vooral voor zowel woningen als commerciële gebouwen waarbij de hoogte, afmetingen, gebruik en intensiteit van de lift bepalend zijn voor de uitvoering.

Maatwerk en integratie: Liften worden vaak volledig op maat ontworpen, zoals het geval is bij Lohr Liften, die al bijna vijftig jaar maatwerk leveren. In sommige gevallen is het zelfs mogelijk om de lift compleet met schacht vervaardigd te transporteren naar de locatie, zoals bij een project in ‘s-Heerenberg waarbij een leegstaande verdieping met liftoptie geschikt werd voor opslag van containers.
Afwerking en esthetiek: Bij maatwerkprojecten wordt ook aandacht besteed aan de afwerking van de liftschacht. Bijvoorbeeld, in een van de gevallen kreeg de lift een afwerking in roestvrij staal, wat niet alleen esthetisch aantrekkelijk was, maar ook technisch functioneel.

Maatwerk in woningen

In woningen waar een lift geïnstalleerd wordt, speelt ook de wens van de gebruiker een rol in de afwerking. De keuze voor de afwerking van een liftschacht kan invloed hebben op de inrichting van het interieur en de toegankelijkheid voor personen met beperkingen.

Toegankelijkheid en gebruiksgemak: Liften zoals die van Schindler bieden bijvoorbeeld een Easy Access pakket dat toegankelijkheid verbetert voor alle gebruikers. Met technologie zoals CleanCall, waarbij huurders hun bestemming selecteren via een eenvoudige handbeweging, wordt gebruiksgemak en hygiëne verbeterd.
Esthetische integratie: De interieuropties van moderne liften zijn zorgvuldig samengesteld om zowel technologisch als esthetisch up-to-date te zijn. Dit maakt dat liften niet alleen functioneel zijn, maar ook goed passen in het interieur van een woning of gebouw.

Alternatieve oplossingen: Liften zonder schacht

Technologieën voor schachtloze liften

Niet in alle situaties is het wenselijk of mogelijk om een liftschacht te bouwen. In historische woningen of bij renovaties waar ruimte beperkt is, zijn schachtloze liften een aantrekkelijke optie.

Beveiligde cabine en geleiderails: Een schachtloze huislift werkt met een volledig beveiligde liftcabine die langs twee geleiderails beweegt. Dit maakt het mogelijk om een lift te installeren zonder dat er schachtwanden nodig zijn, waardoor kostbare bouwruimte behouden blijft.
Toepassing in 1-persoonslifts: De kleinste modellen van schachtloze huislifts zijn ideaal als 1-persoonslift. Deze liften zijn bijvoorbeeld geschikt voor het verplaatsen van een persoon tussen de woonkamer en de slaapkamer. Ze kunnen overdag op een hoger niveau worden gepositioneerd om ruimte te besparen.
Brandwerendheid: De bodemplaat van schachtloze liften is vaak voorzien van een brandwerende afwerking van 60 minuten, wat een extra veiligheidsmaatregel is. Ook het gebruik van een overnamebesturing maakt het gebruik eenvoudiger, omdat de gebruiker de knop slechts één keer hoeft in te drukken om de lift in werking te zetten.

Voordelen van schachtloze liften

Schachtloze liften bieden meerdere voordelen, vooral in woningen waar het behoud van historische afwerkingen belangrijk is of waar ruimte beperkt is.

Minimale bouwimpact: Aangezien geen schacht wordt gemaakt, is er minder impact op de structuur van het gebouw. Dit is vooral gunstig in historische woningen of bij renovaties waarbij de oorspronkelijke verkeersstructuur moet worden behouden.
Snelle installatie: De installatie van schachtloze liften is vaak sneller en vereist minder bouwwerkzaamheden vergeleken met traditionele liften. Dit verkort de uitvaltijd van het gebouw en vermindert de belasting voor de bewoners of gebruikers.
Toegankelijkheid: Deze liften zijn ideaal voor personen met beperkingen, omdat ze toegang bieden tot verschillende verdiepingen zonder dat een trap hoeft te worden genomen. Ze zijn dus een waardevolle optie in woningen waar verticale mobiliteit beperkt is.

Veiligheid en onderhoud

Technische veiligheidsmaatregelen

De veiligheid van liften, en met name van de schacht, is een kernaspect dat niet onderbelicht mag worden. De afwerking van een liftschacht moet daarom voldoen aan de wettelijke eisen en technische standaarden.

TSD-systeem: Het TSD-systeem (Temporary Safety Device) is een technisch betrouwbare oplossing die de veiligheid van de lift vergroot. Het zorgt voor een vrije ruimte van 1,8 meter op het kooidakplatform, wat essentieel is voor inspecties en onderhoud.
Automatische bedrijfsmodus: Bij het betreden van het kooidak wordt de lift automatisch in onderhoudsmodus gebracht. Dit zorgt ervoor dat de servicemonteur veilig kan werken. Na afronding van de werkzaamheden wordt de lift weer in bedrijf genomen.

Onderhoud en inspectie

Een goed onderhouden lift is een veilige lift. De afwerking van een liftschacht moet daarom ook rekening houden met de toegankelijkheid voor inspecties en onderhoud.

Toegang tot de schacht: De schacht moet voorzien zijn van toegangspoorten of deuren die gemakkelijk te openen zijn voor onderhouds- en inspectiewerkzaamheden. Dit is vooral belangrijk bij liften die zijn uitgerust met TSD-systemen, waarbij de automatische modus veiliger werkt.
Regelmatig onderhoud: Liften moeten regelmatig geïnspecteerd en onderhouden worden volgens de wettelijke eisen. Dit geldt zowel voor traditionele als voor schachtloze liften. Bij schachtloze modellen is de toegang vaak minder complex, wat onderhouds- en inspectietijd kan verkorten.

Conclusie

De afwerking van liftschachten is een multidimensionaal proces dat technische, esthetische en functionele aspecten omvat. In historische gebouwen is het behoud van de oorspronkelijke verkeersstructuur en afwerking essentieel, terwijl in moderne constructies aandacht moet worden besteed aan veiligheid, onderhoud en toegankelijkheid. Maatwerk, zoals geleverd door bedrijven als Lohr Liften en Schindler, maakt het mogelijk om liften te integreren in complexe situaties, terwijl schachtloze liften een alternatieve oplossing bieden voor woningen waar ruimte en historische waarde bepalend zijn. Door gebruik te maken van moderne technologieën zoals TSD-systemen en overnamebesturingen, wordt de veiligheid en gebruiksgemak van liften verder verbeterd. De keuze van de juiste afwerking is daarom een belangrijk onderdeel van elke liftinstallatie, of het nu gaat om een woning of een commercieel gebouw.

Bronnen

liftschacht