Afwerking en installatie van een warmtepomp: technische tips en praktische richtlijnen

Published by Redactie on augustus 12, 2025 | Category afwerken

De installatie van een warmtepomp is een belangrijk onderdeel van een duurzame renovatie of nieuwbouwproject. Het vereist niet alleen technische kennis en ervaring, maar ook een zorgvuldige afwerking om het systeem optimaal te laten functioneren. In dit artikel worden de belangrijkste technische aspecten van de afwerking van een warmtepomp besproken. De nadruk ligt op het correcte gebruik van componenten zoals ontluchters, terugslagkleppen, open verdelers en het beheren van flow en druk in het systeem. De informatie is gebaseerd op praktische ervaringen en technische instructies uit betrouwbare bronnen in de branche.

Inleiding

Een warmtepomp is een duurzame oplossing voor verwarming, koeling en het aanmaken van warm water. Het systeem onttrekt warmte uit de omgeving (lucht, grond of water) en brengt deze over op het verwarmingscircuit. De efficiëntie van een warmtepomp hangt af van meerdere factoren, waaronder de kwaliteit van de installatie en de juiste afwerking. Fouten tijdens de installatie kunnen leiden tot storingen, energieverlies of zelfs schade aan het apparaat.

In dit artikel worden de belangrijkste technische richtlijnen voor de afwerking van een warmtepomp besproken, met een nadruk op:

Het gebruik van ontluchters en het vermijden van luchtbelvorming.
De rol van terugslagkleppen in het voorkomen van temperatuurbeïnvloeding.
Hybride installaties met een openverdeler voor hydraulische scheiding.
Het beheren van flow en druk in het systeem.
De installatie van een warmtepomp in combinatie met een HR-ketel.
Het opstarten en testen van een warmtepomp.

Alle informatie is afgeleid van praktische installatiebevelen en technische instructies die door professionele installateurs en fabrikanten worden aanbevolen. In de conclusie worden de belangrijkste aandachtspunten samengevat.

Onluchten: essentieel voor een vlotte werking

Een correct ontluchte warmtepompinstallatie is essentieel voor een vlotte en efficiënte werking. Lucht in de installatie kan leiden tot onvoldoende warmteoverdracht, verhoogde drukverschillen en eventueel zelfs schade aan het apparaat.

Bij nieuwe installaties is het aan te raden om de bronpomp gedurende 2 tot 5 dagen continu draaiend te houden voordat de warmtepomp voor het eerst wordt ingeschakeld. Hierdoor wordt het glycol (antivriesmiddel) beter gemengd met het water en kan lucht zich verzamelen in het hoogste punt van het systeem, waar een ontluchter is gemonteerd.

Het gebruik van automatische ontluchters in het afgiftesysteem wordt sterk aanbevolen. Dit helpt om luchtbelvorming te voorkomen en zorgt voor een vlotte warmteoverdracht. Echter, het gebruik van automatische ontluchters in de bron is af te raden, omdat glycol bij lage druk een neiging heeft tot kristalvorming, met name in de naaldafsluiters van automatische ontluchters. Dit kan leiden tot verstoppingen en technische problemen.

Stappen bij het ontluchten

Controleer de montage van de ontluchters in het afgiftesysteem en zorg dat deze goed toegankelijk zijn.
Laat de bronpomp gedurende enkele dagen draaien om eventuele lucht in het systeem te verwijderen.
Controleer de mengverhouding van glycol en water om de temperatuurcorrectie te optimaliseren.
Ontlucht het systeem grondig voordat de warmtepomp voor het eerst wordt ingeschakeld.
Controleer de zuiggastemperatuur bij de eerste opstart en zorg dat deze niet onder de 3 °C komt.

Door deze stappen te volgen, wordt het risico op storingen en inefficiëntie verkleind.

Terugslagkleppen: preventie tegen temperatuurbeïnvloeding

Terugslagkleppen spelen een belangrijke rol in het voorkomen van temperatuurbeïnvloeding in hybride installaties of in systemen waar meerdere warmtebronnen aanwezig zijn. Bij een warmtepomp die naast verwarming en tapwater ook passief koelt, is het soms nodig om een terugslagklep op te nemen.

In een systeem met een externe koelmodule loopt de 'koelkring' aan de afgiftezijde via een installatiepomp over de koelmodule. Het CV-water tussen de koelmodule en de warmtepomp staat stil. In de praktijk kan het gebeuren dat de driewegklep niet 100% afdicht, wat leidt tot een mengeling van warme en koude circuits. Dit kan worden voorkomen door het gebruik van een terugslagklep, die ervoor zorgt dat het water in het koude circuit niet in het warme circuit terechtkomt.

Daarnaast kan temperatuurbeïnvloeding optreden wanneer leidingen dicht bij elkaar lopen, zelfs als de driewegklep 100% afdicht is. In dergelijke gevallen is het aan te raden om een terugslagklep op te nemen om eventuele warmteoverdracht te voorkomen.

Waar plaatsen?

De terugslagklep moet worden gemonteerd op de afgiftezijde van het systeem, bij voorkeur op de plek waar de koelmodule aansluit op het hoofdcircuit. De juiste plaatsing wordt vaak aangegeven in de schema’s van de fabrikant.

Hybride installaties: openverdeler en hydraulische scheiding

Bij hybride installaties, waar een warmtepomp wordt gebruikt in combinatie met een HR-ketel, is het aan te raden om gebruik te maken van een openverdeler. Deze toepassing helpt bij het voorkomen van flowproblemen en het bereiken van een hydraulische scheiding tussen de verschillende circuits.

In een hybride opstelling worden de circulatiepompen van de CV-ketel en de warmtepomp vaak onafhankelijk van elkaar gestuurd. De ketelpomp wordt beheerd door de ketel, terwijl de warmtepomppomp wordt beheerd door de warmtepompregeling. Hierdoor kunnen de pompen elkaar beïnvloeden, wat leidt tot storingen of inefficiëntie.

De openverdeler fungeert als een buffer tussen de twee circuits en zorgt ervoor dat warmte kan worden overgedragen zonder dat de waterstromen elkaar direct beïnvloeden. Dit wordt ook wel een evenwichtsfles genoemd. De openverdeler voorkomt nare flowproblemen en zorgt voor een stabielere werking van het systeem.

Werking van een openverdeler

In een hybride opstelling met een openverdeler werkt de warmtepomp normaal gesproken het vloerverwarmingcircuit af. Als er extra warmte nodig is, sturen de regelingen de CV-ketel aan en wordt een mengklep geleid om warm water uit de ketel te laten stromen naar de warmtepomp. De openverdeler zorgt ervoor dat het warme water uit de ketel en het koude water uit de warmtepomp elkaar niet beïnvloeden.

Bij extreme situaties kan de warmtepomp zelfs worden uitgeschakeld, terwijl de circulatiepomp blijft draaien. De CV-ketel kan dan beide circuits verwarmen via de mengklepsturing. Deze flexibiliteit maakt een hybride installatie met openverdeler ideaal voor woningen waarbij zowel efficiëntie als comfort belangrijk zijn.

Beheren van flow en druk

Het beheren van flow en druk is essentieel voor een efficiënte werking van een warmtepompinstallatie. Flow en druk bepalen de hoeveelheid warmte die kan worden overgedragen en de stabiliteit van het systeem.

Bij de eerste opstart van een water/water of brinewater/water warmtepomp kan de zgn. zuiggastemperatuur worden gecontroleerd. Deze temperatuur dient tussen de 4 en 12 graden te liggen. Als de temperatuur onder 0 °C komt, dient de warmtepomp uitgeschakeld te worden om te voorkomen dat de verdamper invriest.

Tijdens de compressorbedrijf kan worden gecontroleerd of de bron in/uit een goede delta T heeft, wat tussen 4 en 5 °C verschil moet zijn. De heetgastemperatuur moet tenminste 25 K hoger liggen dan de aanvoertemperatuur, normaal tussen de 70 en 125 °C. De vloeistoftemperatuur dient ongeveer gelijk te zijn aan de retourtemperatuur.

De zuiggastemperatuur ligt tussen de bron in en bron uit temperatuur. De oververhitting is de temperatuur tussen de zuiggas- en verdampertemperatuur en ligt tussen 2 en 8 °C. Als deze parameters binnen de normale waarden vallen, is de warmtepomp goed afgesteld en kan het menu worden doorgestapt om eventuele parameters aan te passen of accessoires aan te melden.

Warmtepomp in combinatie met een HR-ketel

Een hybride warmtepompinstallatie, waarbij een warmtepomp wordt gebruikt in combinatie met een HR-ketel, biedt een efficiënte en duurzame oplossing voor verwarming en warmwateraanmaak. De warmtepomp onttrekt warmte uit de omgeving en brengt deze over op het CV-water, dat vervolgens in de HR-ketel terecht komt. De HR-ketel wordt alleen ingezet bij extreme koudweersituaties.

De voordelen van een hybride opstelling zijn:

Gasverbruik verminderen tot wel 80%.
Duurzame verwarming met een lage CO2-uitstoot.
Flexibiliteit in de keuze van warmtebronnen.
Lage onderhoudskosten ten opzichte van een volledig elektrische warmtepomp.

Een volledig elektrische warmtepomp heeft een hoger rendement, maar vereist een goed geïsoleerde woning om de warmte binnen te houden. Dit maakt het ideaal voor nieuwbouwwoningen of goed gerestaureerde huizen. Een hybride opstelling is daarentegen geschikt voor een bredere groep woningen, inclusief semi-nieuwe en oudere woningen.

Opstarten en testen van een warmtepomp

Het correcte opstarten en testen van een warmtepomp is essentieel voor een vlotte werking. Bij de eerste opstart kan het aan te raden zijn om de zuiggastemperatuur in de gaten te houden. Deze temperatuur dient niet onder de 3 °C te komen. Als dit wel het geval is, dient de warmtepomp uitgeschakeld te worden en het systeem grondig ontlucht te worden.

Tijdens de testfase kunnen ook andere parameters worden gecontroleerd, zoals:

Delta T tussen bron in en bron uit (4–5 °C).
Heetgastemperatuur (70–125 °C).
Vloeistoftemperatuur (ongeveer gelijk aan de retourtemperatuur).
Zuiggastemperatuur (tussen bron in en bron uit).
Oververhitting (2–8 °C).

Als deze parameters binnen de normale waarden vallen, is de warmtepomp goed afgesteld en kan het menu worden doorgestapt om eventuele parameters aan te passen of accessoires aan te melden.

Conclusie

De afwerking en installatie van een warmtepomp vereist technische kennis en zorgvuldig toezicht op verschillende aspecten van het systeem. Het correcte gebruik van ontluchters, terugslagkleppen en open verdelers is essentieel voor een vlotte en efficiënte werking. De keuze voor een hybride installatie met een HR-ketel biedt een flexibele en duurzame oplossing voor woningen die niet volledig geïsoleerd zijn.

Het beheren van flow en druk, evenals het testen van de warmtepomp bij de eerste opstart, helpt om eventuele problemen op te sporen en te voorkomen. Door de installatie te volgen van de technische richtlijnen die door professionele installateurs en fabrikanten worden aanbevolen, kan een warmtepompinstallatie optimaal functioneren en jarenlang efficiënt warmte leveren.

Bronnen

warmtepomp