Actief afwerken van leerprocessen in onderwijs en de rol van praktijkgerichte aanpakken

Inleiding

In het huidige onderwijssysteem is het actief afwerken van leerprocessen een essentieel thema. Het gaat niet alleen om het behalen van kennis en vaardigheden, maar ook om het ontwikkelen van zelfstandigheid, motivatie en toekomstgerichtheid. Uit de beschikbare informatie blijkt dat praktijkgerichte en projectmatige aanpakken een centrale rol spelen in het versterken van deze leerprocessen. De nadruk ligt op het verankeren van loopbaanontwikkeling in het onderwijs, het stimuleren van intrinsieke motivatie en het gebruik van innovatieve methoden om leerlingen en medewerkers actief te betrekken in hun eigen groei.

In dit artikel worden verschillende praktijkvoorbeelden en beleidsgerichte aanpakken besproken die gericht zijn op het actief afwerken van leerprocessen. Aan de hand van deze voorbeelden wordt ingegaan op hoe onderwijsinstituten, samen met partners zoals bedrijven en studenten zelf, ervoor zorgen dat leerlingen en medewerkers niet alleen onderwijs ontvangen, maar ook actief betrokken worden bij hun eigen ontwikkeling. Daarnaast wordt ingegaan op de rol van loopbaancoaching, het gebruik van digitale tools en de invloed van praktijkgericht onderwijs op de overgang van mbo naar hbo.

Praktijkgerichte aanpakken en projectmatig onderwijs

Een kernconcept in het actief afwerken van leerprocessen is de overgang van een passieve naar een actieve leerrol. In het huidige onderwijssysteem is het doel om leerlingen te betrekken in hun eigen leertraject, waarbij de nadruk ligt op zelfregie, reflectie en het ontdekken van eigen talenten. Dit is bijvoorbeeld te zien in het programma dat gericht is op vmbo-leerlingen, waarin leerlingen leren werken met een agenda en een werkboek om hun eigen passies en drijfveren te ontdekken. Dit programma maakt gebruik van het Ikigai-model, een Japanse methode die leerlingen helpt om hun eigen motivatie en doelgerichtheid te versterken.

Een belangrijk aspect van deze aanpak is dat leerlingen niet alleen hun eigen talenten leren herkennen, maar ook leren hoe ze deze kunnen gebruiken in een praktische context. Aan het einde van het programma maken leerlingen bijvoorbeeld een vlog die niet alleen beoordeeld wordt door hun eigen docent, maar ook door een docent van het mbo. Hierdoor leren leerlingen hoe beoordelingen op hoger onderwijsniveau werken en wordt het bewust gemaakt dat er verschil is tussen extrinsieke en intrinsieke motivatie.

Praktijkgericht onderwijs speelt een grote rol in het houden van leerlingen betrokken. Dit is ook te zien in het voorbeeld van de praktijkhavo, waarin leerlingen met een E&M profiel een eigen onderneming oprichten. Hierbij werken ze samen met de Stichting Jong Ondernemen om een ondernemingsplan op te stellen, aandelen te verkopen, producten in te kopen en een marketingplan te ontwikkelen. Deze aanpak verbindt theorie en praktijk en maakt het leerproces actief en relevant.

In deze context speelt ook het vak Nederlands een belangrijke rol. Leerlingen leren pitchen voor potentiële aandeelhouders, solliciteren, zakelijk correleren en schrijven nieuwsbrieven. Bij Engels maken ze vlogs om hun onderneming te promoveren, en bij CKV ontwerpen ze creatieve elementen zoals logodesign en huisstijl. Dit alles bij elkaar maakt de leerling tot een meer geïntegreerde en zelfstandige leerder, die niet alleen kennis opdoet, maar ook leren leren.

Loopbaanontwikkeling als kern van het onderwijspoduct

Een andere manier waarop het actief afwerken van leerprocessen wordt bevorderd, is door loopbaanontwikkeling verankerd te houden in het brede employabilitybeleid van onderwijsinstituten. Een voorbeeld hiervan is Scalda, waar loopbaanontwikkeling gecombineerd wordt met het concept van zelfregie. Medewerkers worden gestimuleerd om zelf richting te geven aan hun loopbaan en ontwikkeling. Dit is gedaan via een beleidsdocument dat duidelijke uitgangspunten en verantwoordelijkheden bevat.

Drie kernuitgangspunten zijn hierin van groot belang:

1. Onderdeel van employabilitybeleid: Loopbaanontwikkeling is verankerd in het bredere employabilitybeleid en richt zich op de pijler Loopbaan en Mobiliteit. Het doel is medewerkers te stimuleren in hun doorgroei om zo bij te dragen aan innovatie en kwaliteit in het onderwijs.
2. Verbinding met student-LOB: De loopbaancompetenties die voor studenten gelden, zijn ook van toepassing op medewerkers. Dit creëert een krachtig en geloofwaardig voorbeeld.
3. Focus op talent en kracht: Door te kijken naar wat medewerkers kunnen en waar hun talenten liggen, groeit het zelfvertrouwen en de motivatie, wat leidt tot betere prestaties en sluit aan bij de missie van Scalda: "We helpen je het beste uit jezelf te halen."

Om deze aanpak concreet vorm te geven, maakt Scalda gebruik van intern loopbaancoaching. Hierbij worden medewerkers ondersteund bij het stellen van doelen en het ontwikkelen van eigen loopbaanstrategieën. Deze aanpak helpt om het leer- en ontwikkelingsproces actief en persoonlijk te maken.

Innovatieve projecten en domeinoverschrijdend gedrag

Een van de meest innovatieve manieren om leerprocessen actief af te werken is het gebruik van domeinoverschrijdende projecten, zoals het Studie Werk Leerorkest dat is opgezet door Nono Poels. Het orkest brengt mensen uit verschillende domeinen (onderwijs, bedrijfsleven en overheid) en leeftijdsgroepen samen. Het doel is om via het muziekmaken te werken aan persoonlijke ontwikkelingsvraagstukken op het gebied van studie of loopbaan.

Het orkest is een voorbeeld van out-of-the-box-denken, waarbij de nadruk ligt op het samenwerken en het oplossen van problemen. Omdat iedereen van nulniveau begint, is er binnen het orkest geen sprake van hierarchie of expertise. In plaats daarvan is het de wil en het doorzettingsvermogen van de deelnemers wat telt. Er zijn zelfs zeven professionele musici betrokken bij het orkest, maar zij stellen zich ook lerend op en begrijpen dat interactie binnen de groep voorrang heeft op technische kennis.

Dit type project benadrukt hoe belangrijk het is om leerprocessen te activeren via activiteiten die niet alleen gericht zijn op kennisoverdracht, maar ook op persoonlijke groei en samenwerking. Het orkest toont aan dat leerprocessen actief afgewerkt kunnen worden wanneer de leerling of de medewerker in staat wordt gesteld om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor zijn ontwikkeling.

Digitale tools en het voorspellen van studiesucces

Ook digitale tools spelen een steeds grotere rol in het actief afwerken van leerprocessen. Een voorbeeld hiervan is de Startthermometer, een instrument dat gebruikt wordt om de motivatie en de integratie van studenten in het hbo te bepalen. Uit onderzoek blijkt dat vier van de twaalf factoren die worden gemeten via de Startthermometer een voorspellende waarde hebben op studiesucces. Deze factoren zijn:

• Motivatie
• Sociale integratie
• Academische integratie
• Tevredenheid met de studiekeuze

Vooral tevredenheid over de studiekeuze blijkt een sterke voorspeller te zijn. Op basis van deze vier factoren kan al na de eerste periode 50% van de uitvallers en 80% van de blijvers correct worden voorspeld. Dit betekent dat digitale tools niet alleen een rol spelen bij het afwerken van leerprocessen, maar ook bij het anticiperen op mogelijke problemen.

Een andere digitale tool die is ontwikkeld is ‘Ontdek het hbo’, een online hulpmiddel voor mbo-studenten die overwegen om te overstappen naar het hbo. Deze tool helpt leerlingen tijdens hun mbo-opleiding om kennis te maken met het hbo en te ervaren of deze onderwijsvorm bij hen past. Hierbij werken Windesheim en Deltion College samen met verschillende mbo-instellingen. Deze tool is een voorbeeld van hoe technologie gebruikt kan worden om leerprocessen actief te ondersteunen en leerlingen te betrekken bij hun eigen keuzes.

Samenwerking met bedrijven en het creëren van betekenisvolle ervaringen

Een andere manier om leerprocessen actief af te werken is via samenwerking met bedrijven. Deze samenwerking heeft als doel om leerlingen betrokken te maken bij ‘echte’ bedrijfsactiviteiten, waardoor ze inzicht krijgen in hoe het bedrijfsleven werkt. Deze ervaringen kunnen leerlingen niet alleen motiveren, maar ook helpen om hun eigen passies en talenten te ontdekken.

Een voorbeeld van dergelijke samenwerking is het Stagebureau van Stad en Esch, waarin het belang van initiatief en eigen verantwoordelijkheid centraal staat. Het Stagebureau is ontwikkeld met een kleine groep enthousiaste mensen, waardoor het mogelijk is om snel te groeien en verbeteringen door te voeren. De aanpak past bij de visie van Stad en Esch, waarin zelfsturende teams en eigen initiatief een grote rol spelen.

Binnen het Stagebureau wordt ook gebruikgemaakt van de zeven eigenschappen van effectief leiderschap van Steven Covey. Deze eigenschappen zijn onder andere proactief zijn, doelgericht werken en stapsgewijze verbeteringen doorvoeren. Door deze aanpak ontwikkelt het Stagebureau elk jaar betere stageboekjes, waardoor leerlingen en docenten beter begeleid worden in hun stageproces.

Loopbaandossier en het tonen van topstukken

Een ander element dat bijdraagt aan het actief afwerken van leerprocessen is het gebruik van een loopbaandossier. In dit dossier worden de zogenaamde topstukken van leerlingen opgenomen, waardoor ze kunnen laten zien wat ze hebben bereikt. Het loopbaandossier is een visuele en praktische manier om leerlingen te betrekken bij hun eigen leertraject en hen te stimuleren om hun prestaties te tonen.

Bij Yuverta, een organisatie die ontstaan is uit een fusie tussen verschillende vmbo- en mbo-groenscholen, is een schoolbrede visie op loopbaanontwikkeling centraal. Hierbij staat eigenaarschap van de student voorop. Een van de projectleiders van Yuverta, Ilse Romme, benadrukt hoe belangrijk het is om leerlingen te zien als actieve deelnemers in hun eigen leerproces. Dit betekent dat leerlingen niet alleen begeleid worden, maar ook verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen ontwikkeling.

Conclusie

Het actief afwerken van leerprocessen is een kernaspect van het huidige onderwijssysteem. Door praktijkgerichte aanpakken, domeinoverschrijdende projecten en digitale tools te gebruiken, kunnen leerlingen en medewerkers actief betrokken worden bij hun eigen groei en ontwikkeling. De nadruk ligt hierbij op zelfregie, reflectie, intrinsieke motivatie en samenwerking. Deze aanpak leidt tot een sterker en duurzamer leerproces, waarin leerlingen niet alleen kennis opdoen, maar ook leren hoe ze deze kunnen toepassen in de praktijk.

De beschreven voorbeelden tonen aan dat het actief afwerken van leerprocessen het beste werkt wanneer leerlingen en medewerkers in staat worden gesteld om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun ontwikkeling. Of dat nu gebeurt via praktijkgericht onderwijs, loopbaancoaching of samenwerking met bedrijven, de essentie is hetzelfde: het creëren van een leeromgeving waarin leerlingen en medewerkers actief betrokken worden bij hun eigen groei.

Bronnen

1. expertisepuntlob.nl