Soorten afwerkingen van bakstenen muren in de bouwkunde

Published by Redactie on augustus 20, 2025 | Category afwerken

Bij het bouwen of renoveren van een woning speelt de keuze van afwerkingen een cruciale rol in het uitzicht, de duurzaamheid en het onderhoud van een gevel of muur. Bakstenen zijn traditioneel een populaire keuze in de bouwkunde, met een grote diversiteit aan afwerkingen die het uiteindelijke karakter van een gevel bepalen. In dit artikel wordt ingegaan op de verschillende soorten afwerkingen van bakstenen muren, zoals strengpers, vormbakstenen, Wasserstrich, en de ‘nostalgie’-afwerking. Daarnaast worden nabehandelingen besproken die toegepast worden om het gewenste uitzicht te verkrijgen. Uitgangspunt is dat deze afwerkingen niet alleen esthetisch aantrekkelijk zijn, maar ook een rol spelen in de functionaliteit van de gevel, zoals vochtbestendigheid en isolatie.

Inleiding

Bakstenen zijn sinds de oudste bouwperiodes een veelgebruikt bouwmateriaal, met een unieke combinatie van stijl, duurzaamheid en functionaliteit. De afwerking van bakstenen muren beïnvloedt niet alleen de esthetiek, maar ook de prestaties in termen van isolatie, vochtbestendigheid en onderhoud. Tegenwoordig is er een breed gamma aan afwerkingen beschikbaar, waardoor iedereen – van de bouwprofessional tot de particuliere eigenaar – de gevel kan aanpassen aan zijn of haar wensen.

Deze artikelen en onderzoeksmateriaal tonen aan dat er meerdere technieken en afwerkingen zijn die specifiek ontwikkeld zijn voor het bereiken van een bepaalde gevelsfeer. Van het verouderen van nieuwe stenen tot het toepassen van kleurschakeringen en textuurveranderingen, de mogelijkheden zijn vrijwel onuitputtelijk. Deze technieken worden vaak toegepast door producenten zoals Vandersanden Group, die gepatenteerde methoden ontwikkeld hebben om de esthetiek van bakstenen te optimaliseren.

Strengpers bakstenen

Een veelvoorkomende afwerking is die van de strengpers baksteen. Deze stenen zijn gekenmerkt door een strakke aflijning en rechte randen. Het oppervlak is glad en kan bezand of onbezand zijn. Sommige varianten van strengpersgevelstenen hebben een specifieke oppervlaktestructuur, die bijvoorbeeld plooien of gaten kan bevatten. Deze afwerking geeft de gevel een modern en gecontroleerd uitzicht.

Strengpers bakstenen zijn vaak te herkennen aan hun uniforme vorm en kleur. Ze worden vaak gebruikt in klassieke of traditionele woningen, waarbij het gewenste effect is van symmetrie en orde. Deze soorten bakstenen zijn relatief eenvoudig te verwerken en bieden een betrouwbare basis voor gevels die weinig onderhoud nodig hebben.

Vormbakstenen

Vormbakstenen hebben een karakteristiek ‘ouder uitzicht’. Dit wordt bereikt door extra behandelingen tijdens of na de productie. De randen zijn afgerond en kunnen lichtjes brokkelen. Het zichtvlak kan kleine cementsporen bevatten, wat het uitzicht van de steen verder verouderd. Deze stenen worden vaak nagewalst tijdens de productie, waardoor ze een meer natuurlijke en rustieke uitstraling krijgen.

Deze afwerking is ideaal voor woningen met een historische of boerse stijl, waarbij het doel is om het uitzicht van de gevel te doen lijken alsof de woning al jaren op die locatie staat. De vormbakstenen worden vaak gebruikt in combinatie met traditionele metseltechnieken en kunnen een warme, aantrekkelijke gevel vormen.

Wasserstrich bakstenen

De Wasserstrich baksteen is een relatief nieuwe afwerking die bekend staat als straatbaksteen. Deze stenen zijn kleiner van formaat en combineren kenmerken van zowel strengpers als vormbakstenen. Het resultaat is een levenslustige gevel met heldere kleurschakeringen en een dynamisch uitzicht.

Deze afwerking is populaire geworden bij moderne woningbouwprojecten, waarbij het doel is om een gevel te creëren die zowel esthetisch aantrekkelijk is als functioneel. Wasserstrich bakstenen zijn ideaal voor projecten waarbij er aandacht is voor duurzaamheid en energiebesparing, omdat ze goed geïsoleerd kunnen worden door een spouwmuurconstructie.

Nostalgie-afwerking

Een bijzondere afwerking is die van de ‘nostalgie’-baksteen, een gepatenteerd vormprocédé van Vandersanden Group. Deze techniek maakt gebruik van een handvormproces, waarbij de ongebakken bakstenen na het droogproces extra pigmenten op het zichtbare oppervlak krijgen. Vervolgens worden de stenen verouderd door te trommelen, wat ervoor zorgt dat de hoeken afgerond worden en het uitzicht op een herbruiksteen lijkt.

Deze afwerking is ontworpen om het verouderingsproces van de baksteen te imiteren, waardoor het uitzicht van de gevel authentieker overkomt. De ‘nostalgie’-afwerking is populair bij restauratieprojecten of bij de bouw van woningen met een historisch karakter.

Nabehandelingen van bakstenen

Naast de basisafwerkingen zijn er ook meerdere technieken voor de nabehandeling van bakstenen, waardoor het uitzicht van de gevel verder kan worden afgestemd. Deze technieken worden vaak toegepast door producenten of door bouwbedrijven tijdens de renovatie of constructie van een woning.

Trommelen

Trommelen is een techniek waarbij de bakstenen in een cilinder gegooid worden, waarbij ze tegen elkaar schuren. Hierdoor raken de hoeken van de stenen afgerond en krijgen ze een ruwere, meer rustieke uitstraling. Deze techniek wordt vaak gebruikt bij afwerkingen zoals de ‘nostalgie’-baksteen.

Engoberen

Engoberen is een techniek waarbij vloeistof met kleurontwikkelde oxiden of minerale pigmenten op droge kleistenen gespoten wordt. Deze behandeling geeft de steen een glans en verhoogt de kleurrijkheid. Het is een populaire methode om een bredere kleuroptie te creëren.

Glazuren

Glazuren is vergelijkbaar met engoberen, maar dan op minerale basis. Hierdoor kunnen kleuren van satijn tot hoogglanzend worden verkregen. Deze techniek wordt vaak gebruikt voor gevels die een luxe uitstraling moeten hebben.

Smoren

Smoren is een techniek waarbij stenen nog eens afgestookt worden om een kleurverandering te verkrijgen. Bijvoorbeeld van rood naar grijs. Deze techniek wordt vaak gebruikt bij gevels waarbij een bepaalde kleurschakering gewenst is.

Cementeren

Cementeren is een manier om een baksteen er meer op te laten lijken als een herbruiksteen. Dit wordt bereikt door een cementlaag of kaleilaag op het oppervlak aan te brengen. Deze techniek is ideaal voor gevels waarbij een vintage-look gewenst is.

Verven

Het aanbrengen van een verflaag op het gevelmetselwerk is ook mogelijk. Dit vereist echter een speciaal type baksteen dat vorstbestendig is. De verflaag helpt bij het voorkomen van vochtverdamping en kan het uitzicht van de gevel verfijnen.

Steenstrippen

Steenstrippen zijn afgewerkte stenen die in vlakke schijven of hoekstrippen worden gezaagd. Ze kunnen aangebracht worden op een bestaande gevel om een nieuw uitzicht te creëren. Deze techniek is ideaal voor interieurbouw of voor gevels die snel en efficiënt ververst moeten worden.

Problemen en risico’s bij bakstenen muren

Hoewel bakstenen muren functioneel en duurzaam zijn, kunnen ze ook kwetsbaar zijn voor bepaalde schadevormen. De voornaamste oorzaak van schade is een te hoog vochtgehalte in de steen. Dit kan leiden tot zoutneerslag en in extreme gevallen tot het barsten van de baksteen. Dit probleem is vooral relevant in kwakkelwinters, waarin het vocht in de natte stenen bevriest.

Een tweede oorzaak van schade is te veel water dat langs de gevel loopt. Dit kan leiden tot inwatering, wat in zijn beurt kan resulteren in het inrotten van balkkoppen en het roesten van blind- en spouwankers. Deze constructieve elementen zijn belangrijk bij spouwmuurconstructies en kunnen hun functie verliezen wanneer er sprake is van vochtoverlast.

Een derde oorzaak is zetting. Dit treedt op wanneer het gebouw een nieuw evenwicht zoekt, bijvoorbeeld als gevolg van een verlaging van de grondwaterstand of door een verandering in de belasting van het gebouw. Preventieve maatregelen, zoals het verbeteren van de afdekkingen en waterlijsten, kunnen veel schade voorkomen.

Duurzaamheid en isolatie

Bakstenen gevelbekleding is een duurzame keuze, met een levensduur van minstens 75 jaar. Het materiaal is flexibel inzetbaar en geschikt voor het verwerken van hoeken. Tussen de ruwbouw en de gevel wordt vaak een spouw gelaten, die geïsoleerd kan worden. Dit zorgt ervoor dat de gevel zowel functioneel als esthetisch aantrekkelijk is.

Bakstenen hebben een hoog waterbufferend vermogen, waardoor ze goed zijn als regenwering. Dit maakt ze een ideale keuze voor regenachtige klimaten. Bovendien is het materiaal duurzaam, omdat het lang meegaat en weinig onderhoud vereist.

Toepassing in de huidige bouwpraktijk

De toepassing van bakstenen in de huidige bouwpraktijk is steeds verder verfijnd. Er zijn nu meerdere varianten van bakstenen beschikbaar, elk met hun eigen afwerking en eigenschappen. Tegenwoordig zijn er ongeveer 3.500 soorten bakstenen beschikbaar in België alleen, wat aantoont hoe divers het aanbod is.

De keuze van een afwerking hangt af van de gewenste uitstraling van de gevel. Voor een modern uitzicht worden vaak Wasserstrich of strengpers bakstenen gekozen. Voor een historisch of rustiek uitzicht zijn vormbakstenen of de ‘nostalgie’-afwerking beter geschikt. De combinatie van technieken, zoals trommelen of glazuren, kan het uitzicht verder afgestemd worden op de wensen van de klant.

Samenvatting

Bij de bouw of renovatie van een woning speelt de keuze van de afwerking van bakstenen muren een cruciale rol in het uitzicht, de duurzaamheid en het onderhoud van de gevel. In dit artikel zijn verschillende soorten afwerkingen besproken, zoals strengpers, vormbakstenen, Wasserstrich, en de ‘nostalgie’-afwerking. Daarnaast zijn nabehandelingen zoals trommelen, engoberen, glazuren, smoren, cementeren, verven en het gebruik van steenstrippen behandeld.

Bakstenen zijn een duurzame en flexibele keuze voor gevelbekleding, met een levensduur van minstens 75 jaar. Tegelijkertijd kunnen ze kwetsbaar zijn voor vochtoverlast en zetting. Preventieve maatregelen, zoals het verbeteren van de afdekkingen en waterlijsten, kunnen veel schade voorkomen.

De keuze van de juiste afwerking en nabehandeling is dus belangrijk om zowel functionele als esthetische doelen te bereiken. Door de juiste technieken en afwerkingen te kiezen, kan de gevel van een woning niet alleen een aantrekkelijk uitzicht krijgen, maar ook functioneel en duurzaam blijven.