Historie en ontwikkeling van riolering in de 15e eeuw

Published by Redactie on juli 4, 2025 | Category riolering

De 15e eeuw is een belangrijk tijdstip in de geschiedenis van de riolering, met name in het Westen van Europa. In deze periode vond er een opmars van de steden plaats, en werd de hygiëne steeds belangrijker. In de bronnen zijn verschillende verwijzingen te vinden naar hoe riolering in die tijd werkte, welke materialen werden gebruikt en hoe het systeem was opgezet. In dit artikel worden de belangrijkste feiten en ontwikkelingen van de riolering in de 15e eeuw uitgebreid besproken, gebaseerd op de bronnen die in de gegeven context zijn opgenomen.

Geschiedenis van riolering in de 15e eeuw

In de 15e eeuw was de riolering nog steeds een relatief nieuw verschijnsel in de Europese steden. De meeste steden hadden nog geen systeem van ondergrondse riolen, maar er waren wel al enige vormen van afvoer van afvalwater. In de bronnen wordt aangegeven dat er in de middeleeuwen, wat voor de 15e eeuw valt, sprake was van open riolen, ook wel slokoppen genoemd. Deze riolen liepen door de straten en werden gebruikt om de viezigheid van de stadsbewoners af te voeren. In de bron is te lezen dat:

“In de Middeleeuwen liepen in de steden goten door de straten waarin alle viezigheid werd geloosd. Deze slokop, een open riool, is de voorloper van het riool zoals grote Europese steden dat vanaf de 19e eeuw kennen.”

Dus in de 15e eeuw was de riolering nog steeds in opbouw. De steden hadden nog geen gesloten riolering, maar wel een vorm van open riolering, waarbij het afvalwater via open sloppen werd afgevoerd. In veel gevallen werd het afvalwater rechtstreeks op het oppervlaktewater geloosd. Dit had als gevolg dat er veel gezondheidsrisico’s waren, zoals epidemieën en ziektes.

Riolering en hygiëne in de 15e eeuw

In de 15e eeuw begon men steeds vaker te denken aan de hygiëne van de steden. De hygiëne was echter nog steeds slecht, en de afvoer van afvalwater was niet goed geregeld. In de bron wordt verwezen naar de situatie in de middeleeuwen, waarin:

“In de middeleeuwen (ca. 500-1500) kwam hier verandering in. Steden werden gebouwd zonder riolering en openbare toiletten zoals in de oudheid waren niet meer aan de orde van de dag. Mensen deden hun behoefte ‘als ze moesten’.”

Deze situatie leidde ertoe dat er veel onhygiënische omstandigheden waren, en het was niet ongewoon dat mensen hun behoefte op straat deden. In sommige gevallen werden er zelfs grote beerputten gegraven, waar de uitwerpselen van de bewoners konden worden gedumpt. Deze beerputten werden gebruikt door de lagere klassen, terwijl de hogere klassen meestal een eigen toilet hadden, zoals het eerst bekende moderne toilet, dat werd uitgevonden door John Harington, een hoveling van koningin Elizabeth van Engeland.

Riolering in Nederland in de 15e eeuw

In Nederland was de situatie in de 15e eeuw nog niet zo ver van de rest van Europa. In de bronnen wordt aangegeven dat er in de 15e eeuw nog geen gesloten riolering was, maar dat er wel al enige vormen van riolering bestonden. In de bron wordt verwezen naar het gebruik van emmers en beerwagens:

“In de 19e eeuw kwam cholera veel voor. Artsen en ingenieurs namen het initiatief voor een goede riolering en watervoorziening. In 1901 werd de Gezondheidswet landelijk ingevoerd. Hierdoor werden de gemeenten officieel verantwoordelijk voor riolering en schoon drinkwater.”

Deze situatie was echter in de 15e eeuw nog niet zo’n probleem, maar er was wel sprake van een ongezonde omgeving. In veel steden werd het afvalwater nog steeds op straat geloosd, wat leidde tot stank en ziektes.

Materialen en technieken in de 15e eeuw

In de 15e eeuw werden de riolen meestal gemaakt van aarde, steen of hout. De technieken voor het aanleggen van riolen waren nog niet zo geavanceerd als in latere eeuwen. In de bronnen wordt gesproken over de materialen die in die tijd werden gebruikt:

“De buizen in een rioleringsstelsel kunnen van nodulair gietijzer, beton, gres of kunststof zijn vervaardigd. De riolering in Nederland bestaat voor ruim 70% uit beton en zo'n 25% uit kunststof.”

Hoewel deze informatie uit latere jaren stamt, is te zien dat de technieken en materialen in de 15e eeuw nog beperkt waren. De riolen werden meestal gegraven en met aarde of steen versterkt. In sommige steden werden er zelfs houten buizen gebruikt, maar deze hadden een beperkte levensduur en werden snel versleten.

Samenvatting van de situatie in de 15e eeuw

In de 15e eeuw was de riolering nog in opbouw, en waren de steden nog niet volledig uitgerust met een gesloten rioleringssysteem. De hygiëne was slecht, en het afvalwater werd vaak rechtstreeks op het oppervlaktewater geloosd. Er werden nog geen moderne riolen aangelegd, maar er waren wel al enige vormen van open riolen, waarbij de viezigheid werd afgevoerd. De materialen en technieken die werden gebruikt, waren beperkt, en de riolering was vooral gericht op het opvangen en afvoeren van afvalwater.

Bronnen

jaar