Duitse gevelbekleding en historische bouwkundige herkomst in Schijndel

Published by Redactie on augustus 24, 2025 | Category gevelbekleding

Inleiding

De gevelbekleding van een gebouw speelt een essentiële rol in de esthetiek, duurzaamheid en thermische prestaties van een woning of bouwwerk. In historische dorpen zoals Schijndel, waar het dorpsbeeld sterk is beïnvloed door de Tweede Wereldoorlog, is de gevelbekleding vaak een onderdeel van het straatbeeld dat verloren of gewijzigd is gegaan. Historische documenten en foto’s uit de periode vóór 1944 tonen echter aan dat in de 19e en vroege 20e eeuw verschillende materialen en technieken werden gebruikt voor gevelbekleding, vaak afgestemd op de beschikbare bouwmaterialen en de architecturale stijl van de tijd. In dit artikel ronden we de historische context van gevelbekleding in Schijndel en de moderne alternatieven af, met een nadruk op de technische eigenschappen en onderhoudsaspecten van composiet vlonderplanken, zoals deze tegenwoordig worden aangeboden in de bouwmarkt.

Historische gevelbekleding in Schijndel

De rol van gevelbekleding in het straatbeeld van Schijndel

In Schijndel was het straatbeeld voor de Tweede Wereldoorlog sterk beïnvloed door traditionele bouwmaterialen, zoals steen, hout en natuurlijke verf. Een duidelijk voorbeeld hiervan is het voormalige raadhuis, dat door de oorlog volledig verwoest werd. Het raadhuis was een architectonisch belangrijk gebouw, met een arduinstenen voorgevel, wat op dat moment een teken was van prestige en architectonische ambitie. Het was echter niet het enige gebouw dat een specifieke gevelbekleding had. In de Hoofdstraat stonden in de jaren voor 1940 huizen met petroleumlantaarns en andere details die aantoonden dat de gevelbekleding niet alleen functioneel was, maar ook esthetische waarde had.

Verwoesting en herbouw na 1944

De oorlog had een dramatische impact op de bouwgeschiedenis van Schijndel. In de nacht van 28 op 29 september 1944 raakte het raadhuis volledig verwoest, evenals de standerdmolen "De Zwaluw" aan de Zandkantsestraat. Deze molen was vanaf 1893 in gebruik en werd gebouwd rond 1845. Naast het verlies van historische gebouwen veranderde ook het straatbeeld: de linde- en kastanjebomen aan de noordoostzijde van de Hoofdstraat verdwenen grotendeels als gevolg van de rioolwerking. Ook de tram, die in 1932 voor personenvervoer en in 1934 voor goederenvervoer werd opgeheven, speelde een rol in de verandering van het dorpsbeeld.

De gemeente Schijndel telde in 1875 ongeveer 4.939 inwoners. In 1930 was het aantal gestegen tot 7.896 en in 1971 zelfs tot 16.651. Deze groei leidde tot veranderingen in de bebouwing en het gebruik van materialen. In de jaren na de oorlog was er een sterke focus op herbouw en herstructurering van het straatbeeld. De kerk van de H. Servatius in Wijbosch, bijvoorbeeld, werd door Duitse troepen in 1944 gebruikt als uitkijkpost, waardoor de toren ernstig beschadigd raakte en regelmatig onder vuur werd gehouden door geallieerde legers. Dit betekende ook een verandering in de gevelbekleding en straatbeeld van de omgeving.

Oude ansichten en architectonische herkomst

In de inleiding van het boek Schijndel in oude ansichten wordt benadrukt dat het straatbeeld van Schijndel veel veranderd is. De auteur, A.J.L. van Bokhoven, beschrijft hoe jongere bewoners en nieuwe inwoners van Schijndel zich zouden kunnen verbazen over de historische omgeving. De gevelbekleding van de tijd is een belangrijk onderdeel van die historische omgeving. De tekst geeft aan dat in de 19e eeuw al gasverlichting werd gebruikt in het dorp, zoals in de bakkerij van Toon van Roessel-de Leyer. Deze verlichting was onderdeel van een gasfabriekje dat in 1863 werd opgericht, maar na een brand in 1873 niet verder werd gebruikt. Het gebruik van gas en lantaarns had ook gevolgen voor de gevelbekleding van gebouwen, die vaak in overeenstemming moesten zijn met de verlichting en de architecturale stijl van de tijd.

Moderne gevelbekleding: Composiet vlonderplanken

Technische eigenschappen en voordelen

Naast de historische context is het van belang om ook in te zoomen op de moderne oplossingen voor gevelbekleding. Een veelgebruikt alternatief tegenwoordig zijn composiet vlonderplanken. Deze materialen combineren de voordelen van hout, metaal en kunststof, waardoor ze onderhoudsarm, duurzaam en esthetisch aantrekkelijk zijn. In de bronnen van de website homingxl.nl worden verschillende kenmerken van composiet vlonderplanken beschreven. De belangrijkste eigenschappen zijn:

Semi-massief: de meeste composiet vlonderplanken zijn gemaakt van een semi-massieve structuur, wat betekent dat ze een solide kern hebben, maar lichter zijn dan volledig massieve platen.
Onderhoudsvriendelijk: deze materialen vereisen weinig onderhoud in vergelijking met traditionele houten platen of metaal.
Hoge kleurvastheid: de kleur van composiet vlonderplanken verandert minder snel door zonlicht of regen dan bij traditionele materialen.
Slijtvastheid: de toplaag van de platen is vaak slijtvast, wat betekent dat ze goed bestand zijn tegen slijtage.
Brandwerendheid: sommige composietplanken zijn gecertificeerd met een brandklasse B, wat betekent dat ze relatief brandvertragend zijn.

Verschillende maatvoeringen en oppervlaktevarianten

Composiet vlonderplanken zijn beschikbaar in verschillende lengtes, diktes en oppervlaktevarianten. In de bronnen wordt bijvoorbeeld vermeld dat platen verkrijgbaar zijn in lengtes zoals 2,20 meter, 4,00 meter en meerdere lengtes. De dikte varieert tussen 2,1 cm en 2,5 cm, afhankelijk van het type plaat. Daarnaast zijn er verschillende oppervlaktevarianten, zoals:

Fijne ribbel - vlak
Grove ribbel - vlak
Geborsteld

Deze variaties maken het mogelijk om een gevelbekleding te kiezen die past bij de architecturale stijl van een gebouw. Voor moderne of minimalistische stijlen zijn vlakke oppervlakken ideaal, terwijl ribbelde platen meer diepte en textuur geven aan een gevel.

Voorraad en leveringstijden

Hoewel composiet vlonderplanken populair zijn, is het belangrijk om rekening te houden met leveringstijden. In de bronnen worden verschillende leveringstijden genoemd:

Op voorraad
4-8 werkdagen levertijd
Op voorraad na 26-08-2025

Bij aankoop is het daarom verstandig om te controleren of de gewenste platen op dat moment beschikbaar zijn. Voor projecten die tijdens de bouw of renovatie van een gebouw worden uitgevoerd, is het aan te raden om vroegtijdig te reserveren om vertragingen te voorkomen.

Vergelijking tussen historische en moderne gevelbekleding

Duurzaamheid en onderhoud

Een van de grootste verschillen tussen historische en moderne gevelbekleding ligt in de duurzaamheid en het onderhoud. In de 19e en vroege 20e eeuw werden meestal materialen gebruikt zoals hout, steen en natuurrapporten, die vaak veel onderhoud vereisten. Houten gevelbekleding moest bijvoorbeeld regelmatig worden gestript, verfd en beschermd tegen insecten en vocht. In tegenstelling thermeen bieden composiet vlonderplanken een onderhoudsarme oplossing. Ze zijn bestand tegen vocht, hitte, zonlicht en slijtage en vereisen weinig tot geen onderhoud na installatie.

Esthetiek en architecturale stijl

De esthetiek van gevelbekleding is een ander belangrijk aspect. Historische gevelbekleding in Schijndel had een duidelijke link met de architecturale stijl van de tijd. Het gebruik van arduiststeen, petroleumlantaarns en houten elementen gaf een warme en traditionele uitstraling. Composiet vlonderplanken bieden tegenwoordig een breed spectrum aan kleuren, oppervlakken en stijlen. Dit maakt het mogelijk om zowel moderne als traditionele stijlen na te streven, afhankelijk van de behoefte van de klant.

Thermische isolatie en energie-efficiëntie

Een technisch aspect dat in de historische documenten niet wordt genoemd, is de thermische isolatie van gevelbekleding. In de 20e eeuw was energie-efficiëntie geen prioriteit zoals het tegenwoordig wel is. Composiet vlonderplanken hebben vaak goede thermische isolatie-eigenschappen, afhankelijk van het type plaat en de dikte. Dit maakt ze een aantrekkelijke keuze voor moderne renovaties en nieuwbouw, waar energie-efficiëntie en duurzaamheid belangrijk zijn.

Kosten en terugverdientijd

Ten slotte is het belangrijk om ook te kijken naar de kosten van gevelbekleding. Historische gevelbekleding, zoals hout of natuursteen, kon in de 19e eeuw relatief dure materialen zijn, aangezien ze vaak handmatig werden bewerkt. Composiet vlonderplanken zijn tegenwoordig beschikbaar in een breed bereik van prijzen, afhankelijk van de kwaliteit en het merk. Hoewel de aankoopkosten hoger kunnen zijn dan bij traditionele materialen, is de onderhoudskosten vaak aanzienlijk lager. De combinatie van lage onderhoudskosten en lange levensduur maakt composietplanken een aantrekkelijke investering voor zowel particulieren als professionele bouwbedrijven.

Conclusie

De gevelbekleding van gebouwen speelt een cruciale rol in het straatbeeld, de duurzaamheid en de thermische prestaties van een woning of bouwwerk. In Schijndel, waar het dorpsbeeld sterk is beïnvloed door de Tweede Wereldoorlog, is de historische gevelbekleding vaak verloren gegaan of gewijzigd. Historische documenten tonen echter aan dat in de 19e en vroege 20e eeuw gevelbekleding een belangrijk onderdeel was van het straatbeeld, afgestemd op de architecturale stijl en de beschikbare bouwmaterialen. Tegenwoordig bieden composiet vlonderplanken een moderne oplossing met voordelen zoals onderhoudsarmheid, duurzaamheid en een breed spectrum aan esthetische keuzes. Deze materialen zijn ideaal voor zowel renovaties als nieuwbouw, en kunnen worden afgestemd op de wensen van de klant. Voor projecten in Schijndel of andere historische dorpen kan het dus zinvol zijn om composietplanken in overweging te nemen als gevelbekleding, zodat het straatbeeld zowel functioneel als esthetisch aantrekkelijk blijft.