Gevelbekleding: Definitie en Toepassing in de Stadsontwikkeling

Inleiding

Gevelbekleding is een essentieel onderdeel van de architectuur en de stadsontwikkeling. Het gaat niet alleen om esthetiek, maar ook om functionaliteit, duurzaamheid en historische waarde. In de context van de Nederlandse stedelijke kernen, en met name in het centrum van Heerlen, is gevelbekleding onderdeel van een bredere strategie om het stadsbeeld te verbeteren, historische elementen te behouden en het milieu te versterken. De Gemeente Heerlen heeft daarom een subsidieverordening opgesteld, genaamd "Subsidieverordening gevelverbetering Heerlen–Centrum 2022", die richtlijnen en criteria geeft voor gevelherstel en -verbetering. Deze verordening biedt een gedetailleerde definitie van gevelbekleding en legt uit welke maatregelen er in het kader van de verordening kunnen worden genomen.

In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de definitie van gevelbekleding, de toepassingsgebieden, de subsidiescriteria, de rechten van de rechthebbende en de voorgeschreven procedure voor het aanvragen van subsidies. Het artikel is bedoeld voor woningeigenaren, huurders, bouwprofessionals en andere betrokkenen die geïnteresseerd zijn in gevelverbetering in het kader van stadsontwikkeling.

Wat is gevelbekleding?

Gevelbekleding verwijst in de context van de subsidieverordening naar het deel van een pand dat aan de buitenkant van het gebouw zichtbaar is en dat visueel en functioneel onderdeel uitmaakt van de gevel. Dit omvat zowel het uiterlijk van de gevel als eventuele aanpassingen of verbeteringen die het beeld van het pand beïnvloeden. De verordening legt vast dat de gevel een gevel van een pand is, geen appartementengebouw zijnde, gelegen aan de openbare weg, en zij- of achtergevels die zichtbaar zijn vanaf de openbare weg.

De verordening bevat een duidelijke omschrijving van gevelbekleding in artikel 1, lid b:

"een gevel van een pand, geen appartementengebouw zijnde, gelegen aan de openbare weg en een zij- of achtergevel van een pand, geen appartementengebouw zijnde, zichtbaar vanaf de openbare weg voor zover deze naar het oordeel van het college aansluit aan de openbare weg en bovendien zichtbaar is vanaf de openbare weg."

Daarnaast worden in artikel 1, lid c, de herstel- en verbeteringswerkzaamheden expliciet genoemd, waaronder ook gevelbekleding valt. Deze werkzaamheden omvatten het verbeteren van de beeldkwaliteit door middel van gevelaanpassing en -transformatie, het herstellen van historische en architectonische elementen, en het wegwerken van achterstallig onderhoud aan constructieve elementen van de gevel.

Toepassingsgebied en Kaart

De subsidieverordening is van toepassing binnen een specifiek toepassingsgebied dat is aangegeven op een kaart die als bijlage bij de verordening is opgenomen. Het toepassingsgebied is begrensd door straten zoals de Geerstraat, Stationsplein, Kempkesweg, Willemstraat, Klompstraat, Groene Boord, Putgraaf, Dr. Poelsstraat, Raadhuisplein, Coriovallumstraat, Kruisstraat, Apollolaan, Homerusstraat en Muzelaan. De verordening geldt voor panden of gevels die aan deze straten liggen of binnen dit gebied zich bevinden.

Het college kan, indien nodig, de aanvraagprocedure beperken tot een specifiek (focus-)gebied binnen het algemene toepassingsgebied. Dit betekent dat in sommige gevallen subsidies alleen beschikbaar zijn voor een gedeelte van het toepassingsgebied.

Subsidievoorwaarden en Kwalificering

De verordening biedt subsidies voor gevelherstel en -verbetering, maar bepaalt ook welke voorwaarden moeten worden voldaan om in aanmerking te komen voor een subsidie. De subsidies zijn bedoeld om de beeldkwaliteit van gevels te verbeteren, historische en architectonische waarden te behouden en milieuaspecten te versterken.

Kwalificering voor subsidies

Volgens artikel 9 van de verordening gelden de volgende voorwaarden:

• De subsidie wordt alleen aangevraagd voor werkzaamheden aan onderdelen van een gevel waarvoor in een periode van tien jaar voorafgaande aan de aanvraag geen andere overheidsbijdrage is verleend.
• De werkzaamheden moeten worden uitgevoerd met schriftelijke toestemming van burgemeester en wethouders.
• Indien de gemeenteraad een besluit heeft genomen tot onteigening van een pand of beëindiging van het erfpachtrecht, wordt een subsidieaanvraag geweigerd.
• Aan rechthebbenden die op het moment van aanvraag of besluit in staat van faillissement of surseance van betaling verkeren, wordt geen bijdrage toegekend.

De verordening bevat ook een uitzondering op de tweede voorwaarde: subsidies kunnen worden toegekend aan gevels waarbij werkzaamheden zijn gestart of afgerond in de jaren 2021-2022, mits deze voldoen aan de subsidievoorwaarden.

Subsidiebedragen en Financiële Criteria

De subsidie is bedoeld als bijdrage aan de kosten van gevelherstel en -verbetering. Volgens artikel 4 van de verordening kan het college een bijdrage toekennen van maximaal 50% van de werkelijk gemaakte kosten per gevel. Deze bijdrage omvat zowel herstel- en verbeteringswerkzaamheden als herstel- en verbeteringsonderzoek.

De kosten die in aanmerking komen voor subsidie, zijn onder meer:

• Het deel van de aanneemsom dat betrekking heeft op het herstel/verbetering van (onderdelen van) de gevel.
• Materiaalkosten bij zelf of via derden uitgevoerde werkzaamheden.
• De kosten van de architect of ontwerper voor een technische opname, archiefonderzoek, bouwhistorisch onderzoek, schetsontwerp en gedetailleerde begroting.
• De kosten van een gespecialiseerde deskundige.
• Legeskosten die betrekking hebben op bovengenoemde kosten.
• De BTW over de subsidiebeleidskosten, voor zover deze niet bij de Belastingdienst kan worden teruggevorderd.

De subsidiebedragen worden vastgesteld nadat de werkzaamheden zijn gereed gemeld. Uitbetaling vindt plaats binnen vier weken na de vaststelling van de hoogte van de subsidie, op een door de aanvrager aangemelde IBAN-rekening.

Rechthebbenden en Toestemming

De verordening legt ook vast wie in aanmerking komt voor subsidies. De rechthebbende kan zijn:

• De eigenaar van het pand.
• De opstalhouder van het pand.
• De vruchtgebruiker van het pand.
• De huurder van een pand, mits deze schriftelijke toestemming verkrijgt van de eigenaar voor herstel of verbetering van de gevel en de eigenaar verklaart dat de verbeteringen of herstelwerken na afloop van de huurperiode zullen worden behouden.

De huurder heeft dus ook rechten, mits hij voldoende toestemming heeft van de eigenaar en de verbeteringen worden na afloop van de huurperiode gehandhaafd. Deze regeling is bedoeld om te zorgen dat gevelverbeteringen op lange termijn worden behouden, ook als het pand verhuurd is.

Gevelverbetering en Groen

Een belangrijk aspect van de subsidieverordening is het toevoegen van groene elementen aan de gevel. Dit betreft onder andere:

• Beplanting die het hele jaar groen is.
• Een voedings- en waterafvoersysteem om deze planten in leven te houden.
• Het weghalen van niet-groene elementen zoals hekken of andere vormen van gevelbekleding.

Deze maatregelen zijn bedoeld om het stadsbeeld te verbeteren, maar ook om de ecologie en duurzaamheid van de wijk te versterken. Groene gevelbekleding kan een bijdrage leveren aan de klimaatadaptatie van stedelijke gebieden en kan ook bijdragen aan het verbeteren van de luchtkwaliteit.

Beeldkwaliteit en Beeldontwerp

De verordening benadrukt ook het belang van beeldkwaliteit. Het is niet alleen om de gevel in goede staat te brengen, maar ook om de visuele impact van het pand te verbeteren. Dit kan gerealiseerd worden door middel van geveltransformatie of gevelaanpassing. In het kader van de subsidie is het mogelijk om een schetsontwerp en beeldkwaliteitsplan te maken. Dit plan kan gebruikt worden als basis voor de uitvoering van de gevelverbetering.

Het beeldontwerp moet aansluiten bij de historische en architectonische context van de wijk. De verordening benadrukt dat het herstellen van historische elementen een belangrijke rol speelt in de beeldverbetering. Dit kan bijvoorbeeld betreffen decoratieve gevelelementen, schilderwerk, pleisterwerk of andere historische details die het karakter van de wijk weerspiegelen.

Uitvoering en Aanvraagprocedure

De aanvraagprocedure voor subsidies is gestructureerd en duidelijk. Aanvragers moeten een aanvraag indienen bij het college, waarbij ze moeten tonen dat ze voldoen aan de subsidiescriteria. De aanvraag moet bevat:

• Een (historisch) herstel- en verbeteringsonderzoek.
• Een ontwerp of beeldplan.
• Een gedetailleerde begroting.
• Bewijs dat de benodigde vergunningen of positieve adviezen zijn verkregen.

Na indiening van de aanvraag kan het college een voorwaardelijke aanspraak op de subsidie toekennen. Deze aanspraak is echter voorwaardelijk, mits aan de voorwaarden van de verordening is voldaan en de werkzaamheden zijn gereed gemeld.

Nadat de werkzaamheden zijn uitgevoerd en gereed gemeld zijn, wordt de hoogte van de subsidie vastgesteld en uitbetaald. De uitbetaling vindt plaats binnen vier weken na de vaststelling van de subsidiehoogte.

Intrekking en Hardheidsclausule

De verordening bevat ook regels voor de intrekking van subsidies en een hardheidsclausule. Indien een subsidie is toegekend op basis van verkeerde of onjuiste gegevens, kan het college de subsidie besluiten in te trekken en eventueel reeds uitbetaalde bedragen terug te vorderen. Dit geldt alleen als de aanvrager wist of redelijkerwijs had kunnen weten dat de gegevens onjuist waren.

Een hardheidsclausule is opgenomen om te voorkomen dat het toepassen van de verordening tot onbillijke situaties zou kunnen leiden. In dergelijke gevallen kunnen burgemeester en wethouders afwijken van de bepalingen in de verordening, zolang de afwijking niet in tegenspraak is met de algemene doelstellingen van de subsidie.

Conclusie

Gevelbekleding is in de context van de subsidieverordening gevelverbetering Heerlen–Centrum 2022 een essentieel onderdeel van stadsontwikkeling en stadsbeeldverbetering. De verordening biedt subsidies voor gevelherstel en -verbetering, zolang aan de subsidiescriteria is voldaan. De verordening benadrukt het belang van historische en architectonische waarden, beeldkwaliteit en duurzaamheid.

De rechthebbenden zijn voornamelijk woningeigenaren en huurders, maar ook vruchtgebruikers en opstalhouders kunnen in aanmerking komen. De aanvraagprocedure is gestructureerd en duidelijk, en subsidies worden uitbetaald na indiening van een gedetailleerde aanvraag en uitvoering van de werkzaamheden. De verordening is van toepassing binnen een specifiek toepassingsgebied, dat is aangegeven op een bijlage-kaart.

De subsidies zijn bedoeld om de beeldkwaliteit van gevels te verbeteren, historische elementen te behouden en milieuaspecten te versterken. De verordening legt duidelijke richtlijnen vast voor de uitvoering van subsidies, inclusief de voorwaarden, het aanvraagproces en de uitbetaling van subsidies.

De subsidieverordening is van kracht vanaf 26 januari 2023 tot en met 31 december 2025. Gedurende deze periode kan het college subsidies toekennen aan rechthebbenden die in het toepassingsgebied wonen of werken en aan de subsidiescriteria voldoen.

Bronnen

1. Gemeente Heerlen - Subsidieverordening gevelverbetering Heerlen–Centrum 2022