Riolering en Waterkaarten in Groningen: Een Overzicht van de Actuele Gegevens

Published by Redactie on juli 4, 2025 | Category riolering

In de huidige tijd is het belangrijk om overzicht te houden over het rioleringssysteem en de waterketen in stedelijke gebieden, met name in Groningen. De informatie die beschikbaar is via verschillende bronnen, waaronder de WaterKetenkaart en de GWSW-server, biedt een duidelijk beeld van de huidige situatie en toekomstige ontwikkelingen. In dit artikel zullen we de belangrijkste aspecten van de riolering en waterkaarten in Groningen bespreken, inclusief technische details, toepassingen en de rol van samenwerking tussen gemeenten en waterschappen.

Technische Toelichting Waterkaarten

De WaterKetenkaart is een belangrijk hulpmiddel voor het bepalen van mogelijke wateroverlastlocaties. De kaart wordt gemaakt door het modelleren van een virtuele bui in een virtuele omgeving. In het model (3Di) zijn de hoofdbestanddelen een hoogtekaart en een digitale versie van het water- en rioleringssysteem van de gemeente. Hiermee kunnen we een bui nabootsen die in de gemeente zou kunnen vallen. Met dit model zien we waar het water langs stroomt, waar het over wegen en pleinen stroomt en waar het door gebouwen, muurtjes en dijken wordt tegengehouden. Daarnaast kunnen we zien hoe het water zich via o.a. duikers, rioolbuizen en gemalen ondergronds verplaatst. Zo zien we waar het water zich verzamelt en hoe het uiteindelijk weer verdwijnt.

Bij de modelstudie wordt rekening gehouden met verschillende factoren zoals de hoogte van het maaiveld, verhard-onverhard oppervlak, riolering en verdamping. De ontwikkeling van deze modellen is constant in beweging. Bij de lancering van de monitor is gebruik gemaakt van twee verschillende modellen. Dit kan leiden tot kleine verschillen in de gegenereerde data. Bij updates van de monitor passen wij dit aan. In het model wordt een bui van 73 mm regen per uur losgelaten op de gehele gemeente. Dit is ook de bui die de gemeente heeft gehanteerd in de klimaatstresstest. 73 mm in één uur is veel water. Hevige buien van tegenwoordig liggen vaak rond de 50 à 60 mm. Door klimaatverandering neemt de intensiteit van buien toe, daarom nemen we 73 mm als uitgangspunt. Het sluit ook aan bij de eerdergenoemde KNMI-klimaatscenario’s.

Waterkaarten en Waterketenkaart

De WaterKetenkaart is een initiatief van het Gegevens Knooppunt Groningen, dat drie jaar aan de kaart heeft gewerkt. Deze kaart bevat alle water- en rioleringsgegevens van de gemeenten en waterschappen op één actuele kaart. Met de WaterKetenkaart kunnen vragen beantwoord worden zoals: waar stroomt het water naartoe, wat voor rioolstelsel ligt er in de weg en welk waterpeil wordt er gehanteerd. Ook antwoorden op hoe hoog ligt het maaiveld, hoeveel bodemdaling is opgetreden door de aardgaswinning, hoeveel oppervlaktewater komt ervoor in de wijk, hoeveel regenwater stroomt er onnodig af naar de rioolwaterzuivering, waar zit een riool overstort en hoe vaak stort die over?

De WaterKetenkaart is ontstaan door samenwerking van gemeenten, waterschappen, provincie en veiligheidsregio in het Gegevens Knooppunt Groningen. Deze samenwerking heeft er toe geleid dat de informatie op de kaart dezelfde taal spreekt. De gebruiksvoorwaarden van de data zijn geregeld door de Creative Common Zero (CC0) licentie. Dit houdt in dat (her)gebruik van de data is toegestaan onder bronvermelding. De bronhouder (gemeente of waterschap) en Stichting RIONED zijn niet betrokken bij het afgeleide werk, onderschrijven dat niet noodzakelijkerwijs en accepteren geen verantwoordelijkheid en/of aansprakelijkheid.

Technische Detail van de Riolering

De riolering in Groningen is een complex systeem dat bestaat uit verschillende delen, waaronder de huisaansluitleidingen, het ontstoppingsstuk en het openbare riool. De huisaansluitleidingen lopen tot aan het ontstoppingsstuk op de grens tussen jouw grond en de gemeentegrond. Bij het ontstoppingsstuk begint het openbare riool. Behalve als jouw gemeente dat anders geregeld heeft. Je mag het ontstoppingsstuk niet zomaar opgraven. Hiervoor is meestal toestemming nodig van de gemeente.

De ligging van de riolering kan bepaald worden via de PDOK-kaart. Iedereen kan via PDOK zien waar een rioolleiding, rioolgemaal of een rioolput ligt. Dit scheelt veel uitzoekwerk voor gemeentelijke beheerders als gevolg van vragen. De data kunnen verder gebruikt worden door waterschappen en marktpartijen zoals ingenieursbureaus, inspectie- en reinigingsbedrijven en aannemers. Bijvoorbeeld voor kaartmateriaal bij het beheer van riolering, gemalen of andere objecten, bij grondroeren, voor clashdetectie, voor capaciteitsprognoses en bij vergunningsaanvragen.

Samenwerking Tussen Gemeenten en Waterschappen

De samenwerking tussen gemeenten en waterschappen is van groot belang voor het opschalen van de kwaliteit van de waterketen. De WaterKetenkaart is een voorbeeld van deze samenwerking. Door specialisten van waterschappen en gemeenten de informatie te laten controleren, kon een flinke kwaliteitsslag worden gemaakt. Echter na enkele maanden is de informatie alweer verouderd en moet je opnieuw beginnen. Uniek in Nederland is dat we de Regionale WaterKetenkaart automatisch (dagelijks of wekelijks) vanuit de bronbestanden (Observ, Kikker, GBI) gaan actualiseren via de gegevens standaarden van RIONED (GWSW-server) en het Waterschapshuis (DAMO-CDL). De pilot met de gemeente Groningen in januari 2021 is geslaagd en nu zijn we de overige gemeenten aan het koppelen.

Toekomstige Ontwikkelingen

De toekomst van de riolering en waterketen in Groningen ligt in de handen van de gemeenten en waterschappen. De gegevens moeten actueel worden gehouden en gedeeld worden tussen de betrokken organisaties. De gegevens moeten op orde zijn binnen de bronbestanden van de afzonderlijke organisaties. En actueel houden! Van belang is dat de informatie, die ook derden kunnen gebruiken, actueel is en dat we op de kaart dezelfde taal spreken. Het gebruik van landelijke standaarden van zowel RIONED als het Waterschapshuis is daarom een randvoorwaarde.

De data kunnen rechtstreeks vanuit gemeentelijke bronbestanden in voorzieningen als PDOK, KLIC en het Digitaal Stelsel Omgevingswet gebruikt worden. Daar zijn beheersoftware en gemeentelijke ICT-voorzieningen nu nog niet klaar voor, vandaar de tijdelijk tussenstap via de GWSW-server. Per februari 2023 hebben 180 gemeenten hun rioleringsdata op de GWSW-server en 88 op PDOK. Ook zo'n twaalf waterschappen hebben inmiddels datasets toegevoegd.

Conclusie

De riolering en waterketen in Groningen vormen een complex systeem dat nauw samenhangt met het stedelijke waterbeheer. De WaterKetenkaart is een belangrijk hulpmiddel om overzicht te houden over de huidige situatie en toekomstige ontwikkelingen. De samenwerking tussen gemeenten en waterschappen is essentieel voor het opschalen van de kwaliteit van de waterketen. De gegevens moeten actueel worden gehouden en gedeeld worden tussen de betrokken organisaties. De toekomst van de riolering en waterketen ligt in de handen van de gemeenten en waterschappen.

Bronnen

kaart