Gevelbekleding uit hout en gevelstenen als historische erkenning in de bouw van Emmeloord

Published by Redactie on augustus 27, 2025 | Category gevelbekleding

De keuze voor duurzame en esthetisch aantrekkelijke bouwmaterialen speelt in de hedendaagse bouwsector een centrale rol, zowel op woon- als op commercieel terrein. In het bijzonder hout wordt steeds vaker ingezet als materiaal voor gevelbekleding vanwege zijn natuurlijke uitstraling, warmtegevoel en duurzaamheid. De praktijk van het gebruik van gevelstenen als identificatie en historische verwijzing is daarentegen een ouderwets fenomeen, dat in de loop van de 20e eeuw bijna verdwenen leek te raken. In de stad Emmeloord, gelegen in de Noordoostpolder, zijn deze twee elementen – houten gevelbekleding en gevelstenen – in een unieke combinatie tot leven gewekt. Deze combinatie is zowel functioneel als symbolisch van aard. De gevelsteen van Hans ’t Mannetje op de Bedrijfsweg 42-44 in Emmeloord is een voorbeeld van hoe hedendaagse bouwpraktijk kan samensmelten met historische verwijzingen via kunst en materiaal. Deze combinatie wordt ondersteund door een bedrijf als Leegwater Houtbereiding, dat zich specialiseert in de behandeling van hout voor buitengebruik, met een focus op duurzaamheid, veiligheid en esthetiek. In dit artikel wordt dieper ingegaan op de rol van houten gevelbekleding in de hedendaagse bouw, de historische betekenis van gevelstenen zoals die in Emmeloord te vinden is, en hoe deze elementen samensmelten tot een duurzame en betekenisvolle bouwpraktijk.

Duurzame houtkeuze voor gevelbekleding: van bron tot uitvoering

De keuze voor hout als materiaal voor gevelbekleding wordt in toenemende mate ondersteund door bouwers die op zoek zijn naar duurzame oplossingen zonder in te boeten op esthetiek of functionaliteit. Leegwater Houtbereiding, gevestigd in de buurt van Emmeloord, is een voorbeeld van een bedrijf dat zich volledig richt op het volledige proces van houtveredeling, -behandeling en -bewerking. De onderneming behandelt alle fasen van het hout vanaf het droogproces tot en met het afwerken, inclusief impregnatie, coaten en het toepassen van brandwerende behandelingen. Deze geïntegreerde aanpak zorgt voor een hoge mate van controle op kwaliteit en veiligheid, en is van belang in een tijd waarin brandveiligheid in de bouw steeds meer aandacht krijgt.

Eén van de hoogwaardigste materialen dat Leegwater Houtbereiding aanbiedt, is thermisch gemodificeerd Fraké. Dit materiaal is uitgekozen door architecten, ontwikkelaars en aannemers die streven naar een duurzame houttoepassing met een natuurlijke uitstraling. De behandeling zorgt ervoor dat het hout betere eigenschappen ontwikkelt, zoals verhoogde bestendigheid tegen vocht en schimmel, en betere mechanische eigenschappen. De behandeling gebeurt projectmatig, wat inhoudt dat elk stuk hout specifiek wordt afgestemd op de eisen van het project, met name bij buitengebruik. Dit is van essentieel belang voor de levensduur van de gevelbekleding, die onderhevig is aan zowel weersinvloeden als lichte beschadigingen.

Daarnaast wordt Douglashout, een populaire naaldhoutsoort, vaak ingezet voor buitentoepassingen zoals erfafscheidingen, tuinhout, veranda’s, bergingen en gevelbekleding. Dit materiaal wordt door Leegwater Houtbereiding geheel in eigen huis verwerkt, inclusief het toepassen van afwerkingen die gericht zijn op duurzaamheid en milieuvriendelijkheid. De keuze voor dit hout is niet alleen gebaseerd op esthetiek, maar ook op de duurzaamheid en de bewijsbare prestaties van het materiaal in buitentoepassingen. De verwerking gebeurt volgens strenge criteria, zodat het uiteindelijke product voldoet aan de vereisten voor buitengebruik en langdurige prestaties.

Leegwater Houtbereiding is niet alleen actief in de verwerking van hout, maar is ook exclusief importeur en internationaal distributeur van de merken Sansin en Olympic op het gebied van verfproducten. Deze samenwerking zorgt ervoor dat de klant niet alleen toegang heeft tot hoogwaardig hout, maar ook tot professionele afwerkingen die geschikt zijn voor zowel binnen- als buitengebruik. De verfproducten zijn specifiek ontwikkeld voor het behouden van de natuurlijke structuur van hout, terwijl tegelijkertijd bescherming tegen UV-straling, vocht en schimmel wordt geboden. Deze combinatie van duurzaam hout, professionele behandeling en duurzame afwerking maakt het mogelijk om een gevelbekleding te creëren die niet alleen esthetisch aantrekkelijk is, maar ook duurzaam en veilig in gebruik.

De historische betekenis van gevelstenen in de Nederlandse bouwcultuur

De gevelsteen is een oude Nederlandse bouwpraktijk die dateert uit de 16e eeuw, voordat huisnummers werden ingevoerd. Voordat huizen werden genummerd, was het vaak lastig om een woning te lokaliseren, vooral in dorpen waar het leesgedrag laag was. Om dit op te lossen ontwikkelde men het systeem van de gevelsteen: een plaat met een inschrijving en vaak een in reliëf uitgevoerde afbeelding. Deze steen fungeerde als een visueel herkenningsteken voor het pand. Het was dus een soort "versteend uithangbord" dat vaak informatie gaf over de bewoner, zijn beroep of de historische betekenis van het pand.

Deze praktijk verloor in de loop van de 18e eeuw aan belang nadat de Fransen in 1796 huisnummering introduceerden tijdens hun overheerschappij in Nederland. Toen de huisnummers ingevoerd werden, werd de oorspronkelijke functie van de gevelsteen als adresaanduiding overbodig. Het gebruik van gevelstenen verdween bijna geheel, tot in het einde van de 20e eeuw een heropleving plaatsvond. Deze heropleving was grotendeels gericht op culturele herkenning, historisch gevoel en architecturale sfeer. De gevelsteen werd opnieuw ingevoegd in de bouw als symbool voor identiteit, herkenning en plaatselijke geschiedenis.

In Emmeloord, gelegen in de Noordoostpolder, is dit fenomeen op een bijzondere manier tot leven geweekt. Hier staat op de scheiding van de panden aan de Bedrijfsweg 42-44 een gevelsteen van kunstenaar Hans ’t Mannetje, gesigneerd in 1992. Deze steen is een voorbeeld van hoe hedendaagse kunst en bouwpraktijk samensmelten tot een betekenisvol geheel. De gevelsteen is gemaakt van Bianco del Mare, een lichte witachtige kalksteen uit Kroatië. Het materiaal is gekozen om de helderheid van het ontwerp en de duurzaamheid te versterken. De steen is gepolychromeerd: de achtergrond is crèmekleurig, de afbeelding van de emmer is zwart met een zilveren hengsel. De letters LEEGWATER zijn in romeinletters uitgehuisd op de onderrand van de steen.

Deze gevelsteen is geen willekeurige versiering. Hij verwijst naar Jan Adriaensz. Leeghwater (1575–1650), een beroemd waterbouwkundige, molenbouwer en inpolderaar uit de zeventiende eeuw. Leeghwater was betrokken bij de drooglegging van de Beemster, de Purmer, de Wormer en de Heerhugowaard. Hij wordt gezien als een van de belangrijkste figuren in de geschiedenis van het Nederlandse polderbouw. Zijn naam is afgeleid van het woord “leegwater” – een verwijzing naar het feit dat hij van een plek met veel water een droge plek maakte. De naam is op latere leeftijd aangenomen, en hijzelf schreef zijn naam als “LEEZWATER”, maar in de loop der tijd is de vorm “LEEGWATER” vastgelegd.

De symboliek van de gevelsteen in Emmeloord: een woordspeling met betekenis

De gevelsteen van Hans ’t Mannetje in Emmeloord is geen eenvoudige afbeelding, maar een complexe visuele woordspeling die meerdere lagen betekenis bevat. De kern van de steen is de afbeelding van een lege emmer. Deze afbeelding is niet zomaar gekozen, maar is een directe verwijzing naar de drooglegging van de Noordoostpolder, die in de jaren 1620 tot 1635 plaatsvond. Tijdens deze periode werden de grondstoffen van de polder één voor één drooggelegd, emmer voor emmer. De emmer, als symbool voor het verleden van de polder, staat voor het einde van een tijdperk van overvloedig water en het begin van een tijd van landbouw, wonen en ontwikkeling.

De lettergreepvolgorde van het woord “LEEGWATER” wordt dan ook opzettelijk omgekeerd tot “LEEG-ER-WAT”. Deze omkering is niet willekeurig, maar is een kerngedachte van het geheel. Het woord “leegwater” wordt opgelost in de zin van een lege emmer, die het water heeft weggevoerd. Maar tegelijkertijd verwijst het ook naar het landschap zelf: een groot waterrak dat door wind of tide is veranderd in een enorme lege vlakte. Dit zijn beelden die verwijzen naar de overgang van water naar land, van natuur tot cultuur, van onbegaanbaarheid tot bewoonbaarheid.

De gevelsteen is dus zowel een historisch monument als een kunstwereld in eigen recht. De kunstenaar Hans ’t Mannetje heeft dit bewust gemaakt door de gevelsteen niet als een eindstuk te zien, maar als een visueel woordspel. In een interview in de Leeuwarder Courant uit 1992 zei hij: “Een voorbeeld. Ik ben bezig met een ontwerp voor een groot complex in de polder, dat men Leegwater wil noemen. Daar komt een afbeelding van een emmer op, net voor die leeg is. De Schermer is destijds emmer voor emmer drooggelegd, daar denk je aan, maar ook aan Jan Leeghwater… Het spel met dat soort betekenissen maakt gevelstenen zo fascinerend.”

Dit betekenisvolle ontwerp is gecreëerd in nauwe samenwerking met de eigenaren van het pand. Voordat de steen werd geplaatst, heeft Hans ’t Mannetje met de klanten gesproken, gegevens verzameld en deze omgezet in een visueel ontwerp. Dit proces zorgt ervoor dat elke gevelsteen uniek is, niet alleen qua vorm of kleur, maar ook qua betekenis. De steen is dus geen standaardproduct, maar een kunstvoorwerp dat gebaseerd is op de geschiedenis van het pand en de plaats.

Samenwerking tussen bouwpraktijk en kunst: het voorbeeld van Leegwater Houtbereiding en de gevelsteen

De combinatie van houten gevelbekleding en gevelstenen is meer dan alleen een esthetische keuze. Het is een samenloop van duurzaam bouwen, historische herkenning en plaatselijke identiteit. In Emmeloord is dit duidelijk zichtbaar aan de Bedrijfsweg 42-44, waar het pand niet alleen is uitgerust met een gevelsteen van Hans ’t Mannetje, maar ook met een houten gevelbekleding die is afgestemd op de duurzaamheidsnormen van vandaag. Leegwater Houtbereiding is hierin een cruciale speler, omdat het zowel de leverancier als de uitvoerder is van de houten afwerkingen.

De keuze om hout te gebruiken voor gevelbekleding is niet alleen gebaseerd op esthetiek, maar ook op duurzaamheid. Hout is een hernieuwbaar materiaal dat koolstof vasthoudt gedurende zijn levensduur. Door het te behandelen met duurzame producten zoals Sansin of Olympic, wordt het niet alleen beschermd tegen vocht, UV-straling en schimmel, maar ook geïntegreerd in een duurzame levenscyclus. Deze keuze is in overeenstemming met de richtlijnen van de Nederlandse bouwsector, waar duurzaamheid steeds belangrijker wordt.

De gevelsteen van Hans ’t Mannetje fungeert als een visueel en historisch contrasterend element. Terwijl de gevelbekleding uit hout bestaat – een levend materiaal dat groeit, verandert en ouder wordt – is de gevelsteen een statisch, stevig element dat de geschiedenis vastlegt. De combinatie van de levende houten gevel en de historische gevelsteen vormt een visueel en symbolisch evenwicht tussen verleden en heden, natuur en cultuur, groei en duurzaamheid.

De samenwerking tussen Leegwater Houtbereiding en kunstenaar Hans ’t Mannetje is in feite een voorbeeld van hoe lokale bedrijven en kunstenaars kunnen samenwerken om een duurzame en betekenisvolle bouwpraktijk te creëren. Het pand op de Bedrijfsweg 42-44 is derhalve niet alleen een woon- of kantoorgebouw, maar ook een kunstwerk en een historisch monument. Het toont aan dat duurzaam bouwen niet alleen gaat over materialen en energie, maar ook over identiteit, betekenis en verbinding met de plaats.

Toepassing en toepassingsmogelijkheden in de hedendaagse bouw

De combinatie van houten gevelbekleding en gevelstenen als identiteits- en herkenningselement is in de hedendaagse bouw nog niet algemeen, maar is opvallend bij uitstek geschikt voor specifieke toepassingen. In de woonwijk, op kantoren, in hotelcomplexen of op openbare gebouwen kan deze combinatie een uniek karakter geven aan een gebouw. Het is vooral geschikt voor gebieden met sterke historische wortels, zoals de Noordoostpolder of andere gebieden die zijn ontstaan door inpoldering.

Voor woningbouwprojecten is de keuze voor houten gevelbekleding met een geïntegreerde gevelsteen een manier om het pand te verrijken zonder de architectuur te verstoren. De natuurlijke uitstraling van hout maakt het pand warm en uitnodigend, terwijl de gevelsteen een blikvanger is die de geschiedenis van het gebied op een subtiele manier benadrukt. Deze aanpak is in overeenstemming met de richtlijnen van het Bouwbeschaamde Commissie voor Duurzaam Bouwen (BDC), die de integratie van lokale identiteit en duurzaam bouwen als essentieel beschouwt.

In het geval van het Punt-West hotel & beachresort aan de rand van de Noordzee is duidelijk gebleken dat een combinatie van natuurlijke materialen en culturele herkenning kan leiden tot een uniek en duurzaam ontwerp. Hoewel dit pand niet specifiek met een gevelsteen uitgerust is, is het gebruik van hout voor buitenafwerkingen in overeenstemming met de waarden die ook Leegwater Houtbereiding nastreeft. Het gebruik van hout in combinatie met een gevelsteen als in Emmeloord zou op zo’n locatie nog meer betekenis kunnen krijgen.

Voor bouwers, architecten en eigenaren is deze combinatie dus een aanrader. Het biedt zowel esthetische als functionele voordelen. Hout is gemakkelijk te bewerken, duurzaam en kan op maat worden gemaakt. De gevelsteen is een duurzaam materiaal dat bijna eeuwig kan duren, mits het goed is geplaatst en onderhouden. De combinatie van deze materialen is dus niet alleen esthetisch, maar ook duurzaam en duurzaam in gebruik.

Conclusie

De combinatie van houten gevelbekleding en gevelstenen in de bouw van Emmeloord vertegenwoordigt een unieke combinatie van duurzaamheid, esthetiek en historische betekenis. Leegwater Houtbereiding speelt hierin een centrale rol door zijn specialisatie op het verwerken van hout voor buitengebruik, inclusief duurzame behandelingen en afwerkingen. Het gebruik van materialen zoals thermisch gemodificeerd Fraké en Douglashout zorgt voor een hoge duurzaamheid, veiligheid en esthetiek. Deze keuze is in overeenstemming met de huidige eisen voor duurzaam bouwen, met name in de woon- en commerciële bouw.

De gevelsteen van Hans ’t Mannetje in Emmeloord is een voorbeeld van hoe kunst en bouw kunnen samensmelten tot een betekenisvol geheel. De steen is geen versiering, maar een complex woordspel dat verwijst naar de historische drooglegging van de Noordoostpolder, de naam van de beroemde waterbouwkundige Jan Adriaensz. Leeghwater en het idee van een lege emmer als symbool voor een lege vlakte. Deze diepgang van betekenis maakt de steen tot een uniek en betekenisvol onderdeel van het gebouw.

Samen vormen hout en steen een evenwicht tussen natuur en cultuur, verleden en heden, groei en duurzaamheid. Deze combinatie is zowel functioneel als symbolisch, en biedt bouwers, architecten en eigenaren een krachtige aanpak voor duurzame en betekenisvolle bouwprojecten. Het voorbeeld van Emmeloord toont aan dat het mogelijk is om in de moderne bouw te bouwen op een manier die de geschiedenis respecteert en tegelijkertijd duurzaamheid nastreeft.

Bronnen

leegwater