Mycelium als duurzaam alternatief voor gevelbekleding: Een toekomst voor duurzame bouw

Published by Redactie on augustus 27, 2025 | Category gevelbekleding

De bouwsector staat voor een diepgaande transitie richting duurzame en circulaire oplossingen. Een van de meest opvallende innovaties op dit terrein is het gebruik van mycelium als bouwmateriaal. Mycelium, het wortelstelsel van paddenstoelen, toont zich als een veelzijdig, biologisch afbreekbaar materiaal dat zowel voor isolatie als voor gevelbekleding geschikt is. Dit artikel verkent het potentieel van mycelium als duurzaam alternatief voor traditionele bouwmaterialen, met een focus op de toepassing in de bouw van gevelbekleding. De informatie is gebaseerd uitsluitend op de bronnen die beschikbaar zijn, en alle feiten zijn getoetst aan de inhoud van de bronnen.

De basis van mycelium: van afval tot bouwmateriaal

Mycelium is het onzichtbare deel van paddenstoelen: een netwerk van dunne vezels die hyfen heten. Deze vezels zijn het fundament van een proces dat op natuurlijke wijze afvalstoffen omzet in sterke, lichte en duurzame materialen. Het proces begint met het mengen van landbouwafval – zoals hennep, vlas, miscanthus, lisdodde, rijstkaf of bermgras – met mycelium. Binnen enkele dagen groeit het mycelium zich via deze vezels heen, bindt ze aan elkaar en vormt zo een massief materiaal dat na afloop wordt gedroogd. Dit droogproces stopt de groei en zorgt ervoor dat het eindproduct stabiel en bestendig is tegen vocht, vuil en schimmelschade.

De bedrijven die dit proces ontwikkelden, zoals Grown.bio en Ecovative, benadrukken dat het materiaal uitgaat van reststromen uit de landbouw. Het gebruik van afvalproducten vermindert niet alleen afval, maar maakt ook de productie van bouwmaterialen duurzamer. Bovendien is het materiaal koolstofneutraal. Tijdens de groei absorbeert het mycelium koolstofdioxide uit de lucht, wat bijdraagt aan het verlagen van de CO2-uitstoot. Deze eigenschap maakt het ideaal voor toepassingen in een circulaire economie, waarin materialen na hun levensduur weer aan de natuur worden teruggegeven.

Deze eigenschappen zijn niet alleen milieuvriendelijk, maar ook gezondheidsgericht. In tegenstelling tot veel conventionele isolatiematerialen – zoals polystyreen of glaswol – bevatten myceliumproducten vaak geen schadelijke stoffen zoals formaldehyde of andere vluchtige organische stoffen (VOS). Dit zorgt voor een gezonder binnenklimaat in woningen en openbare gebouwen.

Toepassingen van mycelium in de bouw

Hoewel mycelium nog niet als hoofdconstructiemateriaal wordt gebruikt, is het al uitgebreid getest in niet-dragende toepassingen. De belangrijkste toepassingen zijn isolatiematerialen, binnenwanden, plafondafwerkingen, vloerisolatie en gevelbekleding. De lichte massa van myceliumproducten maakt hen ideaal voor toepassingen waar minder belasting op de constructie mag rusten. De sterkte van mycelium is beperkt; de druksterkte van een paddenstoelsteen bedraagt slechts 0,2 MPa, terwijl baksteen een druksterkte van minstens 28 MPa heeft. Dit betekent dat het materiaal niet geschikt is voor dragende wanden of vloeren, maar uiterst geschikt is voor niet-dragende componenten.

Eén van de meest opvallende toepassingen is de toren "Hy-Fi", gebouwd in 2014 door het architectenbureau The Living voor het MoMA PS1-gebouw in New York. De toren, die 12 meter hoog was en bestond uit 10.000 myceliumstenen, toonde aan dat mycelium in staat is om stabiele structuren te vormen. De stenen waren gemaakt uit landbouwafval en mycelium, en waren bijna 60 keer lichter dan baksteen – slechts 43 kg/m³ tegenover 2.400 kg/m³. Dit toont aan dat zware bouwmaterialen met een lager energieverbruik kunnen worden vervangen.

In Nederland zijn al eerder proefprojecten gerealiseerd. Zo zijn in Amsterdam, op de Speerstraat, en in Krimpen aan de IJssel, panden geïsoleerd met myceliumpanelen. Daarnaast is het "Growing Pavilion" – een befaamde tentoonstelling van het architectuurcollectief The Living – in 2022 te Almere te bewonderen. Dit pand toont hoe mycelium kan worden ingezet in een architectonische context.

Mycelium als gevelbekleding: eigenschappen en voordelen

Eén van de meest veelbelovende toepassingen van mycelium is als gevelbekleding. Het materiaal is licht, sterk genoeg om als bekleding te dienen, en biedt daarnaast uitstekende isolerende eigenschappen. De combinatie van lage dichtheid, hoge warmtewering en lage CO2-voetafdruk maakt het ideaal voor moderne, duurzame woningbouw.

De meeste bronnen benadrukken dat mycelium in de bouw wordt gebruikt als isolatiemateriaal, binnenwanden of buitenbekleding. In combinatie met een afwerkbare buitenlaag kan het ook als gevelbekleding dienen. De producten zijn waterafstotend, vuurbestendig en kunnen gemakkelijk in elke vorm worden gegoten. Dit maakt het geschikt voor zowel rechte vlakken als complexe vormen, zoals kromme gevels of decoratieve elementen.

Een belangrijk voordeel van mycelium is dat het in combinatie met een duurzame afwerking kan worden gebruikt als gevelmateriaal. Het bedrijf Krown heeft al duurzame coatings ontwikkeld die ervoor zorgen dat het materiaal langer houdt en betere weerstand biedt tegen weer en wind. Zonder deze coating zou het materiaal bij langdurige vochtigheid of regen gemakkelijk beschadigd kunnen raken, maar met een geschikte afwerking wordt het duurzaam en weerbestendig.

Deze afwerkingen zijn essentieel voor de duurzaamheid van het materiaal in de buitenomgeving. Het zorgt ervoor dat het materiaal niet direct wordt opgegeten door schimmels of bacteriën, terwijl het biologisch afbreekbaar blijft aan het einde van zijn levensduur. Dit maakt het ideaal voor een circulaire economie, waarin materialen na gebruik weer aan de natuur worden gegeven in plaats van naar de vuilnisbelt te gaan.

Mycelium in de praktijk: echte projecten en toepassingen

Er zijn reeds meerdere echte projecten gerealiseerd waarbij mycelium als bouwmateriaal werd ingezet. Buiten het al genoemde "Hy-Fi"-project in New York, zijn er ook lokaal projecten in Nederland gerealiseerd. Zo zijn er in Amsterdam en Krimpen aan de IJssel al panden geïsoleerd met myceliumpanelen. Deze projecten tonen aan dat het materiaal functioneel is in echte bouwtoepassingen.

Deze toepassingen zijn vaak gericht op het isoleren van wanden of vloeren, maar kunnen ook worden uitgebreid naar gevelbekleding. De panelen zijn licht, makkelijk te monteren en bieden een hoge isolatiewaarde. Omdat het materiaal uit landbouwafval wordt gemaakt, is het ook goed voor de lokale economie en vermindert het afhankelijkheid van importen.

Eén van de meest opvallende toepassingen is het "Growing Pavilion", dat in 2022 is geplaatst op de Floriade in Almere. Dit pand is gebouwd met myceliumpanelen en toont hoe duurzame materialen in combinatie met kunst en architectuur een krachtige boodschap kunnen geven. Het pand is niet alleen esthetisch aantrekkelijk, maar ook functioneel en duurzaam.

Er zijn ook plannen om mycelium te gebruiken in andere sectoren. Zo is er een bedrijf dat een surfplank wil maken van mycelium, en NASA onderzoekt of het materiaal geschikt is voor het bouwen van woningen op Mars. Dit laat zien dat het potentieel van mycelium veel verder gaat dan alleen de bouw.

Mycelium in vergelijking met andere biobased materialen: het voordeel van duurzaamheid

Ter vergelijking wordt vaak naar andere biobased materialen gekeken, zoals hempcrete. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, bevat hempcrete geen beton. Het is een mengsel van water, kalk en hennepvezels, vaak gecombineerd met een houten frame. Het materiaal is ademend, brandbestendig, warmte- en geluidsisolatie-krachtig en sterk genoeg voor wanden en vloeren.

Eén van de belangrijkste voordelen van hempcrete is het ademende vermogen. Het materiaal kan vocht opnemen en afgeven, wat leidt tot een gezonder binnenklimaat. Dit is een eigenschap die mycelium niet direct heeft, maar die kan worden benut door een geschikte afwerking. In dit opzicht is het belangrijk om te weten dat mijncelium niet ademend is, maar dat het materiaal wel een hoge thermische capaciteit heeft en daarmee de temperatuur in een ruimte kan stabiliseren.

In termen van milieuvoetbal is mycelium duidelijk voordeelachtig. Het is koolstofneutraal, biologisch afbreekbaar en vereist weinig energie voor productie. Het is ook goedkoper dan vele alternatieven, omdat het gebruik maakt van afvalstoffen uit de landbouw.

Deze eigenschappen maken mycelium tot een ideaal materiaal voor duurzame bouw. Het kan worden ingezet in zowel nieuwbouw als renovatie. Het is ideaal voor isolatie, binnenwanden, plafonds en gevelbekleding. En omdat het licht is, is het gemakkelijk te monteren en vereist het weinig extra constructie.

De toekomst van mycelium in de bouw

De toekomst van mycelium in de bouw is veelbelovend. Er is een groeiend bewustzijn onder aannemers en architecten, en steeds meer bedrijven en organisaties zijn geïteresseerd in het gebruik van dit materiaal. Stichting Nieuwe Helden is al in gesprek met aannemers die openstaan voor nieuwe biobased toepassingen. Ook zijn er plannen om mycelium te gebruiken in de automotive-industrie en voor het maken van verpakkingen.

Het feit dat NASA onderzoekt of mycelium geschikt is voor het bouwen van woningen op Mars, laat zien dat het materiaal niet alleen duurzaam, maar ook zeer veelbelovend is. Het is een voorbeeld van hoe natuurlijke processen kunnen worden gebruikt om duurzame oplossingen te vinden.

De groei van het bewustzijn en het belang van mycelium in de bouw is duidelijk. Het materiaal is niet alleen duurzaam, maar ook veilig, gezond en esthetisch aantrekkelijk. Het is ideaal voor mensen die willen wonen in een huis waarin je kunt ademen zonder zorgen, en dat tegelijkertijd het milieu beschermt.

Conclusie

Mycelium is een van de meest veelbelovende innovaties in de duurzame bouw van deze tijd. Het materiaal is gemaakt van landbouwafval en mycelium, groeit binnen weinig tijd tot een massief, licht en sterk materiaal. Het is ideaal voor toepassingen als gevelbekleding, isolatie, binnenwanden en plafondafwerking. Het is duurzaam, koolstofneutraal, biologisch afbreekbaar en gezond voor mens en milieu.

Hoewel het materiaal niet geschikt is voor dragende constructies, is het uitgebreid getest in echte projecten. Van het "Hy-Fi"-pand in New York tot het "Growing Pavilion" in Almere en de isolatieprojecten in Amsterdam en Krimpen aan de IJssel: al deze voorbeelden tonen aan dat mycelium functioneel is in de echte wereld. Met de ontwikkeling van duurzame coatings en afwerkingen wordt het materiaal steeds geschikter voor gebruik in de buitenlucht.

De toekomst van de bouw is circulair en duurzaam. Mycelium is een voorbeeld van hoe natuurlijke processen kunnen worden ingezet om onze bouwsector te veranderen. Het is een materiaal dat niet alleen duurzaam is, maar ook esthetisch aantrekkelijk en gezond. Voor mensen die willen wonen in een duurzaam huis, is mycelium een van de meest veelbelovende opties van deze tijd.

Bronnen

mycelium