Ongeventileerde gevelbekleding met plaatstaal: Mogelijkheden, voorwaarden en veilige toepassing

Published by Redactie on augustus 27, 2025 | Category gevelbekleding

De vraag of een gevelbekleding zonder ventilatie kan worden toegepast, stelt huidige bouwpraktijken voor uitdaging. Met de groeiende focus op energiezuinigheid en dunne constructies, is de vraag of bepaalde materialen – zoals plaatstaal – in een gesloten systeem kunnen worden aangebracht, steeds relevanter. Dit artikel beoordeelt op basis van de beschikbare bronnen de toepasbaarheid van ongeventileerde gevelbekleding, met een nadruk op het gebruik van plaatstaal, in combinatie met specifieke voorwaarden en technische eisen. De kernvragen zijn: Wanneer is een ongeventileerd systeem toegestaan? Welke materialen zijn geschikt? Welke voorwaarden moeten worden nageleefd om vochtproblemen en schade aan de constructie te voorkomen?

De noodzaak van ventilatie bij gevelbekleding

Gevelbekleding speelt een cruciale rol niet alleen in esthetisch opzicht, maar vooral als bescherming voor de onderliggende constructie. Zonder adequate ventilatie in de spouw achter de bekleding kan vocht dat via condensatie of doordringing in de constructie terechtkomt, niet effectief ontsnappen. Dit leidt binnen enkele jaren vaak tot houtrot, schimmelvorming, of beschadiging van isolatiematerialen. De bronnen benadrukken herhaaldelijk dat ventilatie essentieel is voor de duurzaamheid van een gevel. Bij een open of gesloten systeem moet er voldoende ruimte zijn tussen de buitenbekleding en de achterliggende folie of constructie om luchtstroom te garanderen.

Volgens bron 1 en bron 3 is de minimale afstand tussen de bekleding en de folie in een ventilatiesysteem ten minste 15 mm nodig om een effectieve luchtcirculatie te waarborgen. Daarnaast moet er zowel aan de boven- als onderzijde van de gevel een opening zijn van minimaal 200 mm² per m² geveloppervlak. Deze eisen zijn vooral relevant bij klassieke houten of houtachtige bekledingen, waarbij het risico op krimp, zwelling en vochtaccumulatie groter is. De ventilatie moet zorgen voor het wegschoppen van vocht dat via regen, condensatie of doordringing in de spouw komt, en tegelijkertijd voorkomen dat vocht in de wand blijft stromen.

De uitzondering: Ongeventileerd toepassen van bepaalde materialen

Hoewel de algemene regel is dat gevelbekleding altijd moet worden geïnstalleerd met ventilatie, zijn er beperkte uitzonderingen. Bron 2 is de enige bron die expliciet melding maakt van het mogelijk zijn van ongeventileerd toepassen van bepaalde materialen. Hier wordt gesproken over Rockpanel Colours zonder ProtectPlus-laag. Deze variant is per definitie minder gevoelig voor vocht en heeft een hoge dampdoorlatendheid, wat het mogelijk maakt om het zonder ventilatieruimte aan te brengen. Dit geldt vooral voor bepaalde situaties zoals aanbouwen bij dakkapellen of in gebieden met een lage vochtigheidsbelasting.

Deze toepassing biedt duidelijke voordelen: meer ruimte voor een dikere isolatie, een smalere constructie zonder verlies van isolatieprestaties, en de mogelijkheid om de bestaande achterconstructie te behouden. Dit maakt het ideaal voor renovatieprojecten waarin ruimte en energie-efficiëntie centraal staan. Het is belangrijk op te merken dat dit alleen geldt voor het specifieke materiaal Rockpanel Colours zonder ProtectPlus-laag. Het gebruik van andere materialen, inclusief plaatstaal, wordt in de bronnen niet expliciet genoemd als geschikt voor ongeventileerd gebruik.

Technische vereisten voor een veilig ongeventileerd systeem

Zonder ventilatie is de risico-analyse aanzienlijk groter. Het is dus cruciaal dat alle randvoorwaarden zijn nageleefd. De bronnen tonen duidelijk aan dat het niet genoeg is om alleen het materiaal te kiezen; ook de constructie, de achterconstructie en de afwerking spelen een belangrijke rol.

Eén van de sleutelvereisten is het gebruik van een waterkerende, dampdoorlatende folie achter het regelwerk. Deze folie moet UV-bestendig zijn, vooral bij open systemen waar de folie langere tijd zichtbaar is. Bij een gesloten systeem is het belangrijk dat de folie geen luchtdichtheid verliest. Bij een ongeventileerd systeem is deze laag zelfs nog belangrijker, omdat er geen luchtcirculatie is om vocht af te voeren. Als de folie beschadigd is of niet goed is aangelegd, leidt dit snel tot vochtaccumulatie in de wand.

Daarnaast moet de afstand tussen de bekleding en de folie voldoende groot zijn om een luchtspleet te vormen. Bij open systemen moet deze afstand minimaal 15 mm zijn, volgens bron 3. Bij een gesloten systeem is deze afstand vaak beperkter, maar moet er voldoende ruimte zijn om spanningen door krimp of zwelling op te vangen. De bronnen geven aan dat een speling van 3-4 mm tussen de planken nodig is om zwellen te voorkomen (bron 1). Bij verticale systemen moet de onderkant van de bekleding minimaal 30 cm boven de grond zitten om vocht van afvalwater of sneeuw te voorkomen (bron 4).

Plaatstaal als materiaal voor ongeventileerde gevelbekleding

Hoewel het woord "plaatstaal" in de bronnen niet expliciet wordt genoemd, kunnen de principes die gelden voor andere metalen of vaste platen ook op plaatstaal worden toegepast. Plaatstaal is een robuust materiaal dat bestand is tegen vocht, UV-straling en temperatuurschommelingen. Het heeft een lage zinklaag of een beschermende lak die het beschermen tegen roest. Toch zijn er risico’s bij ongeventileerd gebruik.

De belangrijkste uitdaging bij het toepassen van plaatstaal op een ongeventileerd systeem is de mogelijkheid van condensatie. Als het oppervlak van de plaat lager is dan de dauwpunttemperatuur van de lucht in de ruimte, kan vocht condenserend op het metaal verschijnen. Bij een gesloten systeem zonder ventilatie kan dit vocht niet ontsnappen, wat leidt tot roestvorming, vooral bij lage kwaliteitsmaterialen of slechte afdichting rond aansluitingen.

De enige manier waarop plaatstaal op een ongeventileerd systeem kan worden toegepast, is indien er een uiterst goede dampdoorlatende achterwand is, de afstand tussen plaat en folie voldoende groot is (minimaal 15 mm), en alle aansluitingen correct zijn afgedicht. Daarnaast moet het materiaal zelf een hoge dampdoorlaatbaarheid hebben. Dit is bij plaatstaal niet het geval, omdat metaal per definitie geen dampdoorlaatbaarheid heeft. Het is dus onwaarschijnlijk dat plaatstaal op een ongeventileerd systeem veilig is, tenzij er een specifieke constructie is waarbij een luchtspleet is opgenomen en de dampdichtheid van de achterwand goed is afgesloten.

De enige mogelijke uitzondering is indien het plaatstaal gecombineerd wordt met een gevelsysteem dat een luchtspouw van minimaal 15 mm heeft, en dat in combinatie met een goed afgedichte achterwand wordt aangebracht. In dat geval is het mogelijk dat het systeem op langere termijn een beperkt voordelen heeft ten opzichte van een klassiek ventilatie-systeem, zoals minder ruimteverspilling en lagere kosten voor het regelwerk. Maar de voordelen zijn beperkt en de risico’s zijn groot.

Aanbevolen bouwpraktijken voor gevelbekleding

Ongeacht of er ventilatie is of niet, zijn er een aantal universele bouwprincipes die altijd moeten worden nageleefd. Deze zijn gebaseerd op de voorgaande bronnen en zijn essentieel voor een duurzame en veilige installatie.

Allereerst moet het regelwerk correct zijn aangelegd. Voor horizontale bekledingen volstaat meestal een enkel regelwerk op een afstand van maximaal 600 mm. Het regelwerk moet minimaal 28 mm dik zijn om voldoende hechting te garanderen (bron 1). Bij verticale bekledingen is een dubbel regelwerk aanbevolen, waarbij de horizontale regels minimaal 15° naar binnen zijn afgeschuind. Dit zorgt ervoor dat regenwater afloopt en niet achter de bekleding blijft zitten (bron 3). Bij een enkel regelwerk is het belangrijk dat de onderkant van de planken afgeschuind is zodat een druppelrand ontstaat en vocht niet tegen de onderkant van de bekleding blijft staan.

Het gebruik van een dubbel regelwerk is in de praktijk de meest betrouwbare oplossing voor ventilatie. Het zorgt ervoor dat de onderliggende folie beter functioneert en dat er een optimale luchtcirculatie ontstaat (bron 3). Bij een gesloten systeem moet er ook rekening worden gehouden met spanningen door krimp of zwelling. Daarom is het belangrijk om een speling van minimaal 3-4 mm tussen de planken te houden (bron 1).

Bij het monteren van de bekleding moet ook de afstand van de onderkant van de gevel tot de grond in acht worden genomen. Volgens bron 4 moet deze minimaal 30 cm zijn om vocht van afvalwater of sneeuw te voorkomen. Dit geldt zowel voor horizontale als verticale bekledingen.

Veiligheid en duurzaamheid bij ongeventileerd gebruik

Eén van de grootste risico’s bij ongeventileerd gebruik is het optreden van schimmelvorming of roestvorming. Bij een gesloten systeem zonder ventilatie kan vocht dat via de buitenmuur of door condensatie in de wand komt, niet worden afgevoerd. Als gevolg hiervan groeit schimmel of ontstaat roest, vooral in hoekpunten, bij aansluitingen of op plekken waar het materiaal niet goed is afgestemd op de luchtvochtigheid.

De bronnen benadrukken herhaaldelijk dat ventilatie essentieel is voor het voorkómen van schade. Zonder ventilatie wordt de levensduur van de gevel aanzienlijk verkleind. Zelfs bij materialen met hoge dampdoorlaatbaarheid zoals Rockpanel Colours (zonder ProtectPlus) is het belangrijk dat er een goede achterwand is en dat het materiaal correct wordt aangelegd. Bij plaatstaal is dit moeilijker te garanderen, omdat het een afsluitende laag heeft die het sterk belemmert om vocht uit de wand te laten ontsnappen.

Een alternatieve oplossing die wordt voorgesteld, is het gebruik van een afsluitbaar vliegengaas achter de bekleding. Dit voorkomt dat insecten in de spouw doordringen en zich nestelen, wat in combinatie met goede ventilatie een grote rol speelt in de voorkoming van schade (bron 3). Bij een ongeventileerd systeem is dit extra belangrijk, omdat er geen natuurlijke luchtcirculatie is om insecten te weren.

Samenvattend: Wanneer is ongeventileerd toepassen van gevelbekleding mogelijk?

Samengevat is het gebruik van gevelbekleding zonder ventilatie uiterst beperkt en alleen mogelijk onder zeer bepaalde voorwaarden. De enige expliciet genoemde uitzondering in de bronnen is het gebruik van Rockpanel Colours zonder ProtectPlus-laag in specifieke situaties, zoals bij dakkapellen of in gebieden met lage vochtigheidsbelasting. Dit materiaal heeft een hoge dampdoorlaatbaarheid en is daardoor geschikt voor een gesloten systeem zonder ventilatieruimte.

Voor het gebruik van plaatstaal is er in de bronnen geen expliciet bewijs dat ongeventileerd gebruik veilig is. Omdat plaatstaal geen dampdoorlaatbaarheid heeft en de afstand tot de achterwand meestal klein is, is het risico op condensatie en roestvorming groot. Zonder ventilatie is het onwaarschijnlijk dat plaatstaal op een duurzame manier kan worden toegepast.

De veiligste en meest aanbevolle methode blijft het toepassen van een ventilatiesysteem. Dit kan zowel bij horizontale als verticale bekledingen, met of zonder dubbel regelwerk. De eisen aan afstand, afvoeropening, afwerking en materiaalkeuze moeten strikt worden nageleefd. Alleen dan is een duurzame en veilige gevel te garanderen.

Conclusie

Ongeventileerd toepassen van gevelbekleding is mogelijk, maar uitsluitend voor bepaalde materialen die een hoge dampdoorlaatbaarheid hebben en in bepaalde omstandigheden worden gebruikt. In de bronnen wordt slechts één materiaal genoemd dat dit kan: Rockpanel Colours zonder ProtectPlus-laag. Voor andere materialen, zoals plaatstaal, is dit op basis van de beschikbare informatie niet aan te bevelen. Het risico op vochtbeschadiging, roestvorming en schimmelgroei is te groot zonder een effectieve ventilatie. Bouwers en eindgebruikers moeten daarom altijd uitgaan van het beginsel van ventilatie en alleen indien strikt noodzakelijk en onder nadere controle, afwijken van dit principe. De keuze voor een ongeventileerd systeem vereist diepgaand technisch inzicht, nauwkeurige planning en een uitgebreid risico-analyse.