Circulaire Gevelbekleding: Duurzame Oplossingen voor Duurzame Bouw

Published by Redactie on augustus 27, 2025 | Category gevelbekleding

De vraag naar circulaire bouwmethoden neemt wereldwijd toe, en de Nederlandse bouwsector is hierin geen uitzondering. Aannemers, architecten en particulieren worden veeleer dan ooit geconfronteerd met eisen aan duurzaamheid, hergebruik van materialen en een laag milieu-impact. In dit kader speelt circulaire gevelbekleding een centrale rol. Deze vorm van gevelafwerking biedt niet alleen een esthetisch aantrekkelijk uiterlijk, maar draagt ook actief bij aan het verwezenlijken van circulaire bouwdoelstellingen. De bronnen tonen een uitgebreid scala aan circulaire oplossingen, waarvan sommige gebaseerd zijn op hergebruikt hout, andere op innovatieve materialen zoals keramiek of vezelversterkt koud keramisch materiaal. Deze diepgaande analyse richt zich op de belangrijkste soorten circulaire gevelbekleding, hun eigenschappen, voordelen, toepassingen en de principes achter hun gebruik.

De kern van circulair bouwen: hergebruik en ontwerp

Circulair bouwen is meer dan alleen het gebruiken van duurzame materialen; het is een filosofie die gericht is op het voorkómen van afval en het verlengen van de levensduur van bouwmaterialen. De kern van dit concept ligt in het ontwerpen van gebouwen op een manier waarbij materialen na afloop van de levensduur van het gebouw eenvoudig kunnen worden ontrafeld, gereinigd en opnieuw ingezet in een ander project. Dit vereist zorgvuldige keuzes op het niveau van materialen, verbindingen en constructieprincipes. Bij de gevel, die vaak een groot deel van het bouwproject uitmaakt, is dit van bijzonder belang. De bronnen benadrukken herhaaldelijk dat circulaire gevelsystemen geen compromis hoeven te zijn tussen duurzaamheid en esthetiek. Integendeel, de geselecteerde systemen tonen aan dat duurzaamheid en schoonheid samengaan.

Een belangrijk uitgangspunt uit de bronnen is het scheiden van lagen binnen de constructie. In de traditionele bouw worden onderdelen vaak permanent aan elkaar bevestigd, wat het ontmaken en hergebruiken van materialen na jarenlastige gebruiksfase zeer bemoeilijkt. Bij circulair bouwen wordt daarentegen gestreefd naar fysieke scheiding van lagen met verschillende levensduur. Zo zijn materialen met een lange levensduur, zoals een gevelbekleding, losgekoppeld van onderdelen die vaker vervangen moeten worden, zoals isolatie of afwerking. Dit principe wordt expliciet genoemd door Jan Hermans van H3 Houtskeletbouw, die benaduwt dat een woning zonder circulaire materialen en verbindingen binnen twee generaties afgebroken moet worden, een enorme afvalberg is. De nadruk op het ontwerpen van oplosbare verbindingen is dus cruciaal.

De keuze voor circulaire gevelbekleding draagt daarmee direct bij aan het verwezenlijken van circulaire doelstellingen. Het doet dit op meerdere manieren: door hergebruik van grondstoffen, verlaging van de milieu-impact via lagere uitstoot van broeikassen (CO2), en het verminderen van afval tijdens en na de bouw. De bronnen geven aan dat het niet alleen om het gebruik van hergebruikte materialen gaat, maar ook om het ontwikkelen van systemen die hergebruik en hergebruikbaarheid mogelijk maken zonder kwaliteitsverlies. Deze systemen zijn ontworpen voor een tweede levensduur, zonder dat de kwaliteit of esthetiek afneemt.

Circulaire gevelsystemen op basis van hergebruikt hout

Eén van de meest herkenbare vormen van circulaire gevelbekleding is gerealiseerd met behulp van hergebruikt hout. Dit is zowel esthetisch als functioneel aantrekkelijk, omdat hout een natuurlijk materiaal is dat warmte- en geluidsisolatie-eigenschappen biedt, en een uniek uiterlijk heeft dat door de jaren heen veranderd is. De bronnen tonen aan dat er verschillende soorten en vormen van circulaire houten gevelbekleding zijn, waarvan een aantal gebaseerd op hergebruik van oude houten pallets.

Fiduna biedt een specifieke variant genaamd Circulair Fiduna Vuren, die is opgebouwd uit hergebruikt Vurenhout van oude, gebruikte pallets. Deze pallets worden uit elkaar gehaald, zorgvuldig gecontroleerd op schade, van spijkers en schroeven ontdaard en daarna gesaaid. Vervolgens wordt het hout thermisch gepromoveerd, een proces dat de houtvezels versterkt en het materiaal bestendiger maakt tegen vocht en schimmels. Het resultaat is een houtsoort die qua kwaliteit gelijkwaardig is aan “nieuw” Fiduna Vuren. Belangrijk is dat het hout kenmerkende kenmerken heeft zoals noesten, oude spijkergaten en soms harszakken, die na de behandeling kunnen leiden tot harsvlekken. Deze kenmerken geven het hout echter een karakteristiek, Scandinavisch uiterlijk, dat veel waarde wordt gehecht. Bovendien kunnen de oude spijkers die tijdens het gebruik van de pallets zijn ingelegd, zwarte vlekken veroorzaken rond de gaten. Dit is geen teken van schade, maar een natuurlijk kenmerk dat de unieke uitstraling van het materiaal versterkt.

Deze vorm van houtgebruik is niet beperkt tot één soort. Plancker verzamelt wereldwijd oud hout, waaronder uit landen als Canada, Kroatië en het zuiden van Nederland (Karinthië), en zorgt ervoor dat dit hout op een kwalitatief hoogwaardige manier gerecycled wordt. Dit maakt het mogelijk om zowel planken als platen te leveren die geschikt zijn voor gebruik in woningen, horeca- en kantoorgebouwen, maar ook in buitengebouwen. De keuze voor oude houtsoorten is niet alleen duurzaam, maar ook esthetisch krachtig, omdat het een verhaal vertelt over het verleden van het materiaal. Deze benadering wordt bevestigd door Jan Hermans, die benaduwt dat het doel van circulair bouwen ook is om de toekomst van toekomstige generaties te beschermen, en dat dit niet alleen door het gebruik van duurzame materialen, maar ook door het ontwikkelen van systemen die op lange termijn hergebruikt kunnen worden, mogelijk is.

De voordelen van houten gevelbekleding zijn duidelijk. Hout is een natuurlijke isolerende stof, wat de energie-efficiëntie van een gebouw kan verbeteren. Daarnaast is het materiaal relatief licht, wat de constructie kan verlichten. De nadelen zijn gering, maar wel aanwezig. Zo is hout gevoelig voor vocht en brand, tenzij het gepromoveerd is. In het geval van thermisch gepromoveerd hout, zoals bij Circulair Fiduna Vuren, is de weerstand tegen vocht en schimmels aanzienlijk verhoogd. Desondanks moet er rekening worden gehouden met de mogelijke vlekken door hars, en moeten de bevestigingspunten goed geplaatst zijn om vervormingen te voorkomen. Het is belangrijk om dit materiaal te kiezen in combinatie met een goede afwateringsoplossing en een geschikte ondergrond.

Innovatieve materialen: keramische gevelsystemen en vezelversterkt keramisch materiaal

Naast hout vormen andere materialen de toekomst van circulaire gevelbekleding. Keramische materialen spelen hierbij een belangrijke rol. Keramiek is een duurzaam materiaal dat al jaren bewezen heeft dat het geschikt is voor hoge kwaliteit en lange levensduur. De bronnen geven aan dat er circulaire gevelsystemen zijn die zijn ontworpen om na afloop van hun levensduur makkelijk te worden ontmontageer en opnieuw te gebruiken. Een voorbeeld hiervan is het systeem Argeton van A-Brick. Dit systeem bestaat uit stenen die zijn gemonteerd in een aluminium draagstructuur en kunnen zowel horizontaal als verticaal worden geplaatst. Het belangrijkste kenmerk is dat de stenen mechanisch worden vastgemaakt via een kliksystemen, zonder lijm of mortel. Dit zorgt ervoor dat de stenen na afloop van de levensduur eenvoudig kunnen worden verwijderd en op een andere plek opnieuw worden geïstalleerd.

Deze aanpak is niet alleen duurzaam, maar ook zeer flexibel. De afmetingen van de stenen kunnen variëren, met een langste lengte van 400 mm. Bovendien is er keuze uit verschillende kleuren en structuren, en vanaf 500 m² is het mogelijk om een aangepaste sortering te laten maken. Dit maakt het systeem ideaal voor projecten met een unieke vormgeving, waarop een persoonlijk ontwerp belangrijk is. Bovendien is het materiaal lichter dan traditionele stenen, met 75% minder klei. Dit maakt het geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatie, vooral in gevallen waar de constructie lichter moet worden geladen.

Een ander innovatief materiaal is Kerloc, een vezelversterkt koud keramisch materiaal dat biobaseerd is en volledig recyclebaar is. Het wordt gemaakt van restmaterialen, wat de circulaire economie ondersteunt. Kerloc heeft een hoge duurzaamheid, is brandveilig (klasse A1) en heeft een dikte van 10 mm. Het gewicht bedraagt ongeveer 18,5 kg per vierkante meter, wat het licht maakt in vergelijking met traditionele materialen. De voegbreedte tussen de platen is tussen de 5 en 10 mm, wat een goede balans biedt tussen esthetiek en scheidingsruimte. Bevestiging kan op verschillende manieren plaatsvinden: met schroeven, blind mechanisch of met potdeksels. Het materiaal is ook onderhoudsarm, omdat het niet verkleurt en minder gevoelig is voor temperatuur- en vochtverschijnselen.

Kerloc is in feite uniek, omdat het niet alleen circulair is, maar ook hergebruikbaar is binnen het eigen productieproces. Het is een voorbeeld van een materiaal dat niet alleen duurzaam is, maar ook een langere levensduur heeft dan veel alternatieven. De mogelijkheid om het in verschillende kleuren te leveren, inclusief gecoated of natural, zorgt ervoor dat het past binnen vrijwel elk ontwerp. De combinatie van esthetiek, duurzaamheid en technische eigenschappen maakt Kerloc een toonaangevend materiaal binnen circulaire bouw.

Toepassingen en voordelen van circulaire gevelbekleding

De toepassingen van circulaire gevelbekleding zijn breed. Van woningen tot kantoren, van horeca- en werknemersgebouwen tot openbare gebouwen zoals scholen of overheidsgebouwen. Elke toepassing heeft haar eigen eisen, maar de kern van circulaire gevels is steeds hetzelfde: duurzaamheid, hergebruikbaarheid en esthetiek.

Voor particulieren, zoals bijvoorbeeld bij een buitenverblijf of een nieuwbouw met een uniek ontwerp, biedt houtgebruik een warme, natuurlijke uitstraling. Het verhaal dat het materiaal vertelt, versterkt het gevoel van verbondenheid met de natuur en het verleden. Bij een restaurant of hotel kan een unieke gevel, zoals gerealiseerd door Zwarthout met Shou Sugi Ban-hout, de aandacht trekken en een sterke merkwaarde geven. Dit proces, waarbij hout wordt verbrand tot zwart, geeft het hout een duurzame, duistere uitstraling en verhoogt de duurzaamheid door de verbranding van de oppervlakte, die de houtvezels beschermt tegen schimmels en insecten.

Bij scholen en overheidsgebouwen is het doel vaak om een duurzame boodschap te geven aan studenten of burgers. De keuze voor een circulaire gevel kan hier een voorbeeld zijn van duurzaamheid in de praktijk. Zoals de bronnen benadrukken, is het belangrijk om niet alleen te bouwen, maar ook te communiceren. Een gevel die gebouwd is met hergebruikte materialen, is een levend voorbeeld van duurzaamheid, dat de toekomst van het gebouw en van de wereld weergeeft.

De voordelen van circulaire gevelbekleding zijn duidelijk. Ten eerste is de milieu-impact aanzienlijk lager dan bij traditionele materialen, vooral bij het gebruik van hergebruikte of biobaseerde materialen. Ten tweede is er sprake van een lagere tot geen vervanging nodig gedurende de levensduur van het gebouw, wat kostenbesparing oplevert. Ten derde is er een hoge mate van esthetische vrijheid, zoals te zien is bij Argeton, waar architecten vrijheid hebben om vorm, kleur en structuur van de tegels zelf te bepalen. Ten vierde zijn de systemen vaak makkelijker te demonteren, wat de hergebruikbaarheid vergroot. Dit is cruciaal bij renovaties of wanneer een gebouw wordt gesloopt.

Praktische overwegingen en keuzes bij circulaire gevels

Bij het kiezen van een circulaire gevelbekleding zijn er verschillende praktische aspecten van belang. Eén van de belangrijkste is de keuze van het juiste systeem op basis van de behoeften van het project. Voor een nieuwbouwproject met een lage belasting op de fundering is een licht systeem zoals A-Brick ideaal, omdat het 75% minder klei bevat dan traditionele stenen. Voor een project met een uniek vormgevingselement is de mogelijkheid om een aangepaste sortering te maken van belang. Ook de afmetingen spelen een rol. Bijvoorbeeld, het langste formaat van 400 mm voor A-Brick geeft meer vormgevingsspeelruimte.

Voor een project met een focus op natuurlijke uitstraling is Kerloc een uitstekende keuze. Het materiaal is esthetisch uniek en kan worden afgestemd op het algemene ontwerp van het gebouw. Bovendien is het onderhoudsarm en heeft het een hoge duurzaamheid. De bevestigingsmogelijkheden zijn veelzijdig, wat het gebruik in verschillende omstandigheden mogelijk maakt.

Bij het gebruik van hout, zoals bij Circulair Fiduna Vuren, is het belangrijk om te weten dat het materiaal kenmerkende kenmerken heeft. Noesten, oude spijkergaten en mogelijke harsvlekken zijn geen gebrek, maar een deel van het karakter van het materiaal. Deze kenmerken moeten worden geaccepteerd of zelfs geëist in een ontwerp dat een unieke uitstraling wil geven. De keuze voor een bepaalde houtsoort, zoals Vurenhout, moet ook worden gemaakt op basis van de kwaliteit van het hout en de eisen van het project. De kwaliteit van hergebruikt hout is vaak gelijkwaardig aan nieuw hout, maar moet wel goed worden gecontroleerd op eventuele schade of vocht.

Conclusie

Circulaire gevelbekleding is geen modeverschijning, maar een essentieel onderdeel van duurzaam en duurzaam bouwen. De beschikbare bronnen tonen aan dat er een scala aan opties is, van hergebruikt hout tot innovatieve materialen zoals keramische systemen en vezelversterkt koud keramisch materiaal. Elk systeem heeft zijn eigen sterke punten: van esthetische diversiteit tot hoge duurzaamheid en lage milieu-impact. De nadruk ligt op het ontwerpen van oplosbare verbindingen, het scheiden van lagen en het kiezen van materialen die na hun eerste levensduur makkelijk kunnen worden hergebruikt. Dit vereist zorgvuldige keuzes van aannemers, architecten en eigenaren. De toekomst van de bouw ligt in circulaire oplossingen, en gevelbekleding is hier een belangrijk onderdeel van.