Afmetingen, toleranties en veiligheid bij natuurstenen gevelbekleding: een handleiding voor bouwers en eigenaren

Published by Redactie on augustus 27, 2025 | Category gevelbekleding

Inleiding

De keuze voor natuursteen als gevelbekleding is een keuze voor duurzaamheid, esthetiek en waardeverhoging van een woning. Het Drystack-systeem vormt een populaire keuze binnen deze categorie, met name vanwege de vaste maatvoering en de zorgvuldige specificaties rondom afmetingen, toleranties en veiligheid. Dit artikel biedt een gedetailleerde, feitengebaseerde handleiding voor bouwers, bouwondernemers en particulieren die geïnteresseerd zijn in het gebruik van natuursteen volgens het Drystack-systeem. Aan de hand van uitgebreide specificaties uit de bronnen wordt de nadruk gelegd op de vereiste afmetingen, de toegestane toleranties, de vereisten rond de frog (boorgat), de invloed van steenharde op de productie en het gebruik van materialen in de bouw, met name in verband met asbest en brandveiligheid. Alle informatie is gebaseerd uitsluitend op de beschikbare bronnen en volledig gericht op toepasbaarheid binnen het Drystack-systeem.

Vereiste afmetingen en toleranties voor het Drystack-systeem

Het Drystack-systeem is gebaseerd op een vaste maatvoering, waarbij de koppenmaat van de gevelsteen op 110 mm wordt vastgelegd. Deze vaste maat is essentieel voor de esthetische en functionele werking van het systeem. De afmetingen variëren afhankelijk van de toepassing: gevoegd (waalformaat) of ongevoegd (dikformaat of British Standard). De specificaties zijn nauwkeurig vastgelegd in een eigen norm van Drystack, die zowel de nominale afmetingen als de toegestane toleranties bepaalt.

Voor gevoegd waalformaat liggen de vereiste afmetingen tussen 207 en 213 mm in de lengterichting, terwijl de uiterste waarden in een partij tussen 206 en 213 mm mogen liggen. Voor ongevoegd waalformaat en ongevoegd dikformaat (BS) liggen de nominale maten tussen 214 en 218 mm, met een toegestane uiterste breedte van 213 tot 219 mm. De dikte van de stenen is afhankelijk van het formaat: voor het gevoegde en ongevoegde waalformaat is de nominale dikte gedefinieerd tussen 48 en 53 mm, terwijl het dikformaat een dikte van 62 tot 68 mm vereist. De toegestane tolerantie ten opzichte van de nominale dikte bedraagt voor alle drie de toepassingsvormen -2 tot +2 mm. Dit betekent dat een steen met een nominale dikte van 65 mm minimaal 63 mm en maximaal 67 mm dik mag zijn. Deze nauwkeurigheid is cruciaal voor de passende pasvorm van de stenen in het systeem en voorkomt oneffenheden in de gevel.

De rol van de DOP en het belang van maattolerantie

Elke natuursteen wordt uitgeleverd met een DOP (Prestatieverklaring van de Steen), opgesteld door de fabrikant. Deze DOP bevat uitgebreide gegevens over de afmetingen, maattoleranties en andere prestaties van de steen. Het is van essentieel belang dat de stenen die worden gekozen voldoen aan de vereisten van Drystack, omdat het systeem gebaseerd is op vaste maatvoering. Zonder voldoende nauwkeurigheid in de afmetingen kan het systeem niet correct worden toegepast, wat leidt tot esthetische tekortkomingen, onnodige afwijkingen in de voegen en eventueel structuurproblemen.

Tijdens het bakproces krimpt de steen gemiddeld met ongeveer 8 procent. Deze krimp leidt tot aanzienlijke afwijkingen in de uiteindelijke afmetingen, wat de kans op hoge toleranties verhoogt. Daarom is de maattolerantie (T) en de maatspreiding (R) op de DOP van groot belang. De maattolerantie geeft de afwijking aan van de gemiddelde maat van een partij ten opzichte van de gedeclareerde maat. De maatspreiding is het verschil tussen de kleinste en grootste steen binnen een partij. Deze toleranties kunnen zó groot zijn dat ze direct negatief invloed hebben op de toepasbaarheid van de steen in het Drystack-systeem. Het is dus niet voldoende om alleen op de nominale maat te vertrouwen; de DOP moet zorgvuldig worden bekeken voordat een bestelling wordt afgerond.

Vereisten rond de frog: vleesrand en toepassingsbeperkingen

De frog is een vorm van boorgat in de steen, vaak gebruikt om de steen te verankeren in het metselwerk of om de afstand tussen de stenen te reguleren. Voor het Drystack-systeem geldt een strikt vereiste voor de vleesrand rond de frog. Deze moet minimaal 29 mm bedragen aan alle zijden. Deze afstand is essentieel om te garanderen dat de steen voldoende stevige plekken heeft waarop de bevestiging kan worden uitgevoerd zonder dat de structuur van de steen wordt aangetast. De frog mag echter niet worden toegepast bij ribbelwerk in de gevel. In dergelijke gevallen moet een volledig vleugelvormige (volle) steen worden gebruikt om de benodigde sterkte en esthetiek te waarborgen. Dit is een belangrijke beperking die bij de keuze van het materiaal en het ontwerp moet worden meegerekend.

Invloed van de steenhuis op het boren en de kosten

De hardheid van de steen is een cruciale factor voor het boren van gaten voor bevestiging of het aanbrengen van een verbinding. In de bouwpraktijk bestaan er talloze soorten stenen, elk met een eigen hardheid die wordt bepaald door de samenstelling van de klei en de manier waarop de steen is gebakken. Harde stenen zijn aanzienlijk lastiger te boren dan zachte stenen. Het duurt langer, en de boortjes slijten sneller. Daarom stelt Drystack een toeslag voor stenen die horen tot categorieën 3 en 4, die als middelhard en hard worden beschouwd. Voor categorie 5 (zeer hard) is een verdere studie nodig, omdat het boren van dergelijke stenen uiterst tijdrovend en kostbaar kan zijn.

De toeslag wordt gebaseerd op historische gegevens en testen uitgevoerd in de Drystack-fabriek. Hoewel de exacte bedragen niet in de bronnen worden vermeld, kan deze op verzoek worden opgevraagd. Dit betekent dat bouwers en ontwerpers rekening moeten houden met extra kosten wanneer er stenen worden gebruikt met een hogere hardheid. Dit is een belangrijk aspect bij de budgettering van een project.

Veiligheid in de bouw: brandveiligheid en materialen

In de bouw zijn bepaalde materialen beperkt of verboden vanwege hun brandgevaar. Volgens het Asbestverwijderingsbesluit (Bron 2) mogen bepaalde materialen slechts worden toegepast onder voorwaarden. Voor standbouw, podia en vergelijkbare constructies mogen uitsluitend onbrandbare materialen worden gebruikt, of materialen zoals hout, hardboard, triplex, multiplex of spaanplaat, mits voldaan is aan de eisen van de NEN-6065-norm. Deze materialen moeten ten minste 3,5 mm dik zijn en behoren tot klasse 3 ten opzichte van vlamuitbreiding. Voor glas in buitenwanden en plafonds geldt dat het veiligheidsglas of glas met een ingegoten kruiswapening moet zijn, met een maximale maaswijdte van 16 mm. Dit is essentieel om te voorkomen dat glas tijdens een brand in scherven breekt.

Textiel in verticale toepassing moet ten minste 10 cm boven de vloer hangen. Brandbaar textiel moet worden behandeld op een manier die het moeilijk brandbaar maakt, of er moet een onbrandbaar materiaal aan worden bevestigd. De moeilijk brandbare hoedanigheid moet blijken uit een navlamduur van maximaal 15 seconden en een nagloeiduur van maximaal 60 seconden, bepaald volgens NEN-EN-ISO 6940 en 6941. Dit moet vallen onder de klasse 'niet gemakkelijk ontvlambaar'.

Asbestverwijdering en -beheersing: richtlijnen en aanbevelingen

Asbest is een gevaarlijke stof die in oude bouwmaterialen vaak voorkomt. Asbestbevattende materialen die langdurig aan weersinvloeden zijn blootgesteld, hebben een grotere kans op verwoesing, wat leidt tot het vrijkomen van vezels. Daarom zijn er strenge richtlijnen voor het verwijderen van dergelijke materialen. De Nederlandse overheid heeft in 1994 een publicatie uitgegeven (Stcrt. 8 juni 1994, nr. 106) met aanbevelingen voor het verwijderen van bepaalde asbestbevattende materialen door particulieren. Deze aanbevelingen zijn gebaseerd op het Asbestverwijderingsbesluit en zijn facultatief, maar worden sterk aanbevolen.

De zelfverwijderingsset is ontwikkeld op verzoek van het Ministerie van VROM en bestaat uit een huurgedeelte (onderdrukmachine, volgelaatsmasker met aansluitunit, TMP-3-filter, stofzuiger, sproeitank) en een koopgedeelte (folie, tape, overall, handschoenen, overschoenen, afvalzakken, stofzakken voor de stofzuiger, filters). Hoewel het gebruik van deze set niet verplicht is, wordt het sterk aanbevolen. Gemeenten zijn vrij om zelf de verhuur en verkoop van dergelijke sets te reguleren. De burger moet ook aandacht besteden aan gemeentelijke voorschriften over het afvoeren van afval met asbest, zoals het aanbieden bij de ophaaldienst of op de gemeentewerf.

Asbesthoudende materialen en hun kenmerken

Asbest wordt vaak in hechtgebonden vorm gebruikt in bouwmaterialen, zoals asbestcementplaten. Deze materialen zijn vaak langdurig aan weersinvloeden blootgesteld, wat leidt tot slijtage en verhoogde kans op vezelvrijlating. De belangrijkste producten en hun kenmerken zijn in de bijlagen van Bron 2 weergegeven:

Asbestcement, vlakke plaat: vaak gebruikt voor gevels, dakbeschot en rondom schoorstenen. Het heeft meestal een dikte van 3 tot 8 mm, vaak grijzer kleur, en een "wafelstructuur" aan één zijde.
Asbestcement, vlakke gevelplaat met coating: wordt vaak gebruikt voor decoratieve buitengevels en galerijen. Het heeft een gekleurde of gespoten coating aan één zijde.
Asbestcement, schoorsteen of luchtkanaal: wordt vaak gebruikt bij kachels of CV-installaties. Het is vaak rond of vierkant, en lijkt op een vlakke plaat.
Asbestcement, bloembak: wordt zowel binnen als buiten gebruikt, vaak op balkons. Het is meestal dunner dan betonnen bakken.
Asbestcement, golfplaat: wordt vaak gebruikt op daken van schuren en garages. Het heeft een golfvorm en is in verschillende diktes verkrijgbaar.

Deze materialen zijn vaak op het oog onschuldig, maar kunnen ernstig gevaarlijk zijn bij beschadiging of verwoesing. De herkenning van dergelijke materialen is cruciaal voordat er aan een renovatie wordt begonnen.

Afsluiting: een gezonde keuze voor duurzaamheid en veiligheid

De keuze voor natuursteen als gevelbekleding volgens het Drystack-systeem is gebaseerd op strikte specificaties rond afmetingen, toleranties en veiligheid. De combinatie van vaste maatvoering (koppenmaat 110 mm), nauwkeurige toleranties in lengte en dikte, en de vereiste vleesrand rond de frog zorgen voor een esthetisch aantrekkelijke en duurzame afwerking. De DOP is een essentieel document dat de kwaliteit en consistentie van de steen garandeert. Bovendien moet rekening worden gehouden met de invloed van de steenhuis op het boren en de kosten.

Even belangrijk is de aandacht voor veiligheid. Brandveilige materialen, het gebruik van veiligheidsmaatregelen bij het werken met asbest en het volgen van richtlijnen voor het verwijderen van gevaarlijke stoffen zijn cruciale stappen in elk bouwproject. De combinatie van technische precisie en veiligheidsmaatregelen maakt het Drystack-systeem geschikt voor zowel professionele bouwers als DIY-enthousiastelingen die kwaliteit en duurzaamheid willen bereiken.