Het ontwerp en de uitvoering van hoogwaardige gevelbekledingen: lessen van VPT Versteeg en de toepassing van innovatieve materialen

Published by Redactie on augustus 28, 2025 | Category gevelbekleding

De keuze voor gevelbekleding is een cruciale beslissing in zowel nieuwbouw als renovatie van woningen en commerciële gebouwen. De gevel speelt niet alleen een esthetische rol, maar is ook essentieel voor de duurzaamheid, energie-efficiëntie en de algemene waarde van een gebouw. In Nederland zijn er verschillende materialen en technieken beschikbaar, waarvan sommige een unieke combinatie van vormgeving, duurzaamheid en prestaties bieden. Deze uitgebreide analyse richt zich op de uitvoering van hoogwaardige gevelbekledingen, met een focus op de praktijkervaringen van VPT Versteeg, een gespecialiseerde leverancier op het gebied van creatieve vormen van metalen gevelbekleding. Daarnaast worden belangrijke aspecten van het ontwerp, de selectie van materialen, het gebruik van technische hulpmiddelen en de kwaliteitseisen voor gevelsystemen besproken op basis van offertebestanden en richtlijnen van de Vereniging van Bouwkrachten en -organisaties (VMRG).

Innovatie in de productieomgeving: mensgericht werken bij VPT Versteeg

VPT Versteeg is een bedrijf dat zich richt op de creatieve vormgeving van metalen gevelbekledingen, met een sterke focus op duurzaamheid, esthetiek en de menselijke ervaring op de werkplek. In samenwerking met Klikopmorgen.nl heeft het bedrijf een diepgaande analyse uitgevoerd van de werkplekken om de fysieke belasting op medewerkers te verlagen en tegelijkertijd de aantrekkelijkheid van het beroep voor toekomstige generaties te behouden. Dit project is onderdeel van een bredere strategie om mensgericht ondernemen te integreren in de productieprocessen.

Het doel was om de zware fysieke arbeidslast, die vaak gepaard gaat met het verwerken van zware metalen platen, te verlichten door een efficiëntere indeling van de werkplek en het gebruik van technische hulpmiddelen. De analyse werd uitgevoerd door Frits van der Geest van Motivate in samenwerking met de afstudeerder Niels Fühls van Avans Hogeschool. Deze samenwerking toont aan dat innovatie op het gebied van menselijke prestaties niet alleen kan komen door technologie, maar ook door systematische analyse van het werkproces zelf.

Belangrijke vragen die tijdens het project werden beantwoord, waren: Waar moet het materiaal worden neergezet om te voorkomen dat er te veel gelopen hoeft te worden? Welke gereedschappen zijn nodig, en waar moeten die zijn geplaatst om snelle toegang te garanderen? Wanneer is extra hulp nodig, en hoe kan dit slim geplanned worden? Deze vragen tonen aan dat het proces van gevelbekleding niet alleen technisch is, maar ook sterk afhankelijk is van het menselijke element en het ontwerp van de werkplek. Het gebruik van hulpmiddelen zoals een exoskelet, een buighulp of een tilhulp helpt, maar is niet voldoende zonder een doordacht werkplekontwerp.

Het resultaat van dit project is een werkplek die zowel fysiek minder belast als efficiënter functioneert. De focus ligt op het minimaliseren van beweging, het optimaliseren van het werkomhulpmiddel en het creëren van een omgeving waarin het werk zowel veilig als aantrekkelijk is voor toekomstige werknemers. Dit is van cruciaal belang voor de bouwnijverheid, die te maken heeft met een tekort aan jonge beroepsbeoefenaars. Door de werkplek te optimaliseren, blijft het beroep aantrekkelijk voor toekomstige generaties.

Materialen voor gevelbekleding: eigenschappen en keuzes

De keuze voor het juiste materiaal is van fundamenteel belang voor de duurzaamheid, esthetiek en prestaties van een gevel. In Nederland worden hoofdzakelijk drie materialen gebruikt voor enkelvoudige gevelbekleding: aluminium, staal en samengesteld materiaal (zoals HPL of composietplaten). De keuze tussen deze materialen hangt af van de eisen in termen van weerstand, gewicht, esthetiek en kosten.

Volgens de VMRG Kwaliteitseisen en Adviezen is het belangrijk om te weten dat enkelvoudige gevelbekleding niet automatisch thermisch geïsoleerd is, tegen geluid beschermd of wind- en waterdicht. Deze eigenschappen moeten worden gegarandeerd door de achterconstructie. Daarom is het essentieel dat het materiaal zelf goed is geïnstalleerd en voldoet aan de vereisten voor weerstand tegen windbelasting.

Aluminium is een van de meest gebruikte materialen voor gevelbekleding, vooral vanwege zijn lage gewicht, hoge weerstand tegen corrosie en goede vormbaarheid. De meest gebruikte soorten zijn aangegeven in tabellen binnen het document, waarbij rekening wordt gehouden met chemische samenstelling, mechanische eigenschappen en fysische kenmerken. Bijvoorbeeld: aluminiumlegeringen zijn vaak geselecteerd op basis van hun sterkte, buigbaarheid en weerstand tegen vocht en zout.

Staal, met name cortenstaal, wordt steeds vaker toegepast vanwege zijn unieke esthetiek en duurzaamheid. Het materiaal vormt een roestlaag die het metaal beschermt en een karakteristiek uiterlijk geeft. Dit is bijvoorbeeld zichtbaar aan de Looskade in Roermond, waar een unieke damwand is aangelegd met geperforeerde cortenstaalplaten. Deze zijn voorzien van een ingebouwde LED-verlichting die de gehele muur gelijkmatig verlicht. De combinatie van het natuurlijke roestkleurige uiterlijk van cortenstaal met de koele lichtkleur van het LED-licht creëert een krachtige visuele indruk. Bovendien zijn de openingen in de platen zo klein dat er geen vuil of afval achter kan komen bij hoogwater.

HPL (High Pressure Laminate) en composietplaten worden vaak gebruikt als goedkope alternatieven, maar voldoen vaak niet aan dezelfde eisen als metaal. Voor grotere buitentoeepassing is aluminium de voorkeurskeuze.

Kwaliteitsaspecten en beoordelingscriteria voor gevelbekleding

Kwaliteit van gevelbekleding wordt beoordeeld aan de hand van een reeks technische specificaties en esthetische criteria. De belangrijkste aspecten zijn de oppervlaktekwaliteit, kleur en glans, laagdikte, en de aanwezigheid van gebreken.

Voor de beoordeling van de oppervlaktekwaliteit gelden duidelijke richtlijnen. De oppervlakte moet gelijkmatig en dekkend zijn in kleur en glans. Bij buitentoepassing dient de beoordelingsafstand 5 meter te zijn, terwijl binnen een afstand van 3 meter geldt. Dit zorgt ervoor dat eventuele afwijkingen in het oppervlak duidelijk zichtbaar zijn. De beoordeling gebeurt aan de hand van een lijst met mogelijke gebreken, zoals: ruw oppervlak, zakkers, blazen, sinaasappel-effect, insluitingen, kraters, doffe vlekken, gaten en krassen. De mate van kleurverschil wordt gemeten aan de hand van de ?E-waarde, conform de kwaliteitsnormen voor staal.

Bij het gebruik van poedercoatings moet worden opgemerkt dat deze meestal minder glad en strak zijn dan natte laksystemen. Bij metallic-kleuren is het belangrijk dat de kleurverschijning wordt afgesproken met de opdrachtgever, omdat de ondergrond invloed kan hebben op het eindresultaat. Bovendien is het uiterlijk van gelakt staal minder strak dan dat van gelakt aluminium, vanwege de verschillen in oppervlakte-eigenschappen van de grondstoffen.

De laagdikte van laksystemen is een cruciaal meetpunt. Er gelden minimale gemiddelde laagdiktes in micrometer. De exacte waarden zijn afhankelijk van het type lak en de toepassing. Bij agressieve omgeving factoren moet dit worden aangegeven bij de aanvraag. Agressieve omstandigheden omvatten: ligging binnen 25 km van de kust (zoutneerslag), direct boven maaiveld (vuil), boven water (condens), stedelijk gebied (verbrandingsgassen) of industriële omgeving (chemische stoffen, rook, stof).

Toepassing van gevelbekleding: van ontwerp tot uitvoering

Het ontwerp van een gevelbekleding is meer dan alleen het kiezen van een kleur of materiaal. Het proces begint al bij de indeling van de werkplek en eindigt bij de montage op de bouwplaats. Een goed ontwerp zorgt voor een efficiënte uitvoering en een hoge eindkwaliteit.

Een voorbeeld van innovatief ontwerp is de damwand aan de Looskade in Roermond, waar cortenstaalplaten zijn gebruikt met een speciaal perforatiepatroon. De tekst van het Roermonds volkslied is in het patroon aangebracht, inclusief de Franse lelie. Deze details tonen aan dat gevelbekleding ook een culturele en historische betekenis kan hebben. Het gebruik van kleine openingen voorkomt dat er vuil of afval achter komt bij hoogwater. De combinatie van natuurlijk materiaal en LED-verlichting zorgt voor een spectaculaire avondindeling.

Bij de uitvoering van zonweringen en gordijnen, zoals plisségordijnen, spelen de materialen en technieken een cruciale rol. Plisségordijnen zijn verticaal geplaatst en bestaan uit een boven- en onderhangend aluminium profiel, een geplisseerd doek en een bedieningssysteem. De mogelijke bedieningswijzen zijn een optrekkoord, eindloze ketting, handgreep of gemotoriseerd systeem. Het doek kan op verschillende manieren worden verplaatst: van boven naar beneden, van onder naar boven of gecombineerd. Bovendien is het mogelijk om twee soorten stoffen te gebruiken.

De keuze voor het doek is afhankelijk van de wensen van de gebruiker. Mogelijkheden zijn verduisterend of lichtwerend met een lichtdoorlatendheid van 40% tot 0%. Sommige materialen zijn voorzien van een speciale coating die licht- en warmtereflecterend werkt. De stoffen zijn vaak vlamvertragend (B1-DIN4102-1, M1-NFP 92503, FR-NFPA 701), PVC-vrij en loodvrij. Ze zijn ook vaak Oeko-Tex Standard 100- en Greencard-goedgekeurd, wat duidt op een hoge mate van veiligheid en duurzaamheid.

Technische uitdagingen bij het gebruik van weefsels voor zonweringen

Bij het ontwerpen van zonweringssystemen, met name voor grote oppervlakten, spelen de eigenschappen van de weefsels een cruciale rol. Een groot probleem bij het gebruik van PVC-weefsels is het verschijnsel van “wafelvorming”. Dit verschijnsel ontstaat doordat het doek weinig elasticiteit heeft en door het gewicht van de gedeelten die opgerold zijn, plooien vormt. Bij hogere belasting en meer lagen wordt dit effect sterker. De wafelvorming kan zich uitstrekken tot het midden van de stofbaan.

Daarnaast treedt er bij sommige weefsels een verschuiving van de banen op, veroorzaakt door verschuivingen bij het oprollen. Dit leidt tot diagonale plooien rechts en links van de naad, die zich als een wafelvormig patroon aftekenen. Het effect wordt nog sterker zichtbaar bij slechte lichtinval. Ook bij afwezigheid van overlappende lasnaden in de uitvalrichting treedt het verschijnsel op, vooral bij grotere oppervlakten.

Om dit te voorkomen, is het belangrijk dat het gebruik van zonweringssystemen wordt afgestemd op de grootte van het doek en de installatietechniek. Het is daarom niet elke zonwering geschikt voor elk materiaal. Bijvoorbeeld: polyesterscreenweefsels zijn geschikt voor grote oppervlakten vanwege hun hoge vormvastheid en laag rekgedrag. Deze stoffen zijn na het weefproces in beide richtingen met hoge spanning opgerekt en vervolgens met vloeibaar PVC gefixeerd, wat een hoge vormvastheid geeft.

Duurzaamheid en duurzaamheidseisen voor gevelsystemen

Duurzaamheid speelt een belangrijke rol in het ontwerp en de keuze van materialen voor gevelbekleding. Materialen moeten zowel technisch als ecologisch goed presteren. Veel materialen zijn Breeam-geschikt, wat aantoont dat ze voldoen aan hoge milieunormen. De keuze voor PVC-vrije en loodvrije materialen is ook belangrijk voor de gezondheid en veiligheid van de eindgebruiker.

De VMRG richtlijnen geven duidelijke richtsnoeren voor de keuze van materialen. Zo zijn de eigenschappen van het materiaal, zoals de vormvastheid, de weerstand tegen UV-straling, en de duurzaamheid in verschillende weersomstandigheden belangrijk. Voor materialen zoals PVC-weefsels is het belangrijk dat ze zijn goedgekeurd op basis van de gegevensfiches van de fabrikant.

Ook de montage en de kwaliteit van de uitvoering spelen een rol. De controle op de bouwplaats moet voldoen aan de criteria zoals vermeld in het deel van de VMRG over montage van gevelelementen. Gebreken als zakken, blazen of gaten in het oppervlak moeten worden afgewezen, vooral bij buitentoepassing.

Conclusie

De keuze voor gevelbekleding is een complex proces dat technische, esthetische en mensgerichte aspecten combineert. Bedrijven zoals VPT Versteeg tonen aan dat het mogelijk is om zware fysieke arbeidslasten te verminderen door een doordacht ontwerp van de werkplek en het gebruik van geschikte hulmiddelen. De samenwerking tussen bedrijf, student en expert leidt tot duurzame oplossingen voor de toekomst.

De keuze van materiaal is van cruciaal belang. Aluminium en cortenstaal zijn geschikt voor zowel binnen- als buitentoepassing vanwege hun hoge weerstand en esthetiek. De kwaliteit van het eindproduct wordt bepaald door de oppervlaktekwaliteit, de laagdikte van de lak en de aanwezigheid van gebreken. De beoordeling gebeurt op basis van gestandaardiseerde afstanden en meetwaarden zoals de ?E-waarde.

Toepassingen zoals de Looskade in Roermond tonen dat gevelbekleding niet alleen functioneel is, maar ook kunst en cultuur kan dragen. De combinatie van materiaal, licht en patroon creëert een uniek beeld dat zowel overdag als 's avonds indruk maakt. Bij het ontwerpen van zonweringen is rekening te houden met de eigenschappen van het weefsels en mogelijke problemen zoals wafelvorming of plooivorming.

In de toekomst zal duurzaamheid, veiligheid en mensgerichtheid centraal staan in de keuze van materialen en de vormgeving van gevelsystemen. Het is belangrijk dat alle betrokkenen, van ontwerper tot monteerder, zich bewust zijn van de eisen en kwaliteitscriteria. Alleen zo kan een hoogwaardig, duurzaam en esthetisch aantrekkelijk gevelsysteem worden gerealiseerd.