Horizontale en verticale dilataties in metselwerk: Functionele oplossingen voor bewegingen in gevelconstructies

Bij de bouw of renovatie van gevels uit metselwerk is het gebruik van dilataties een essentieel onderdeel van de constructie. Deze voegsystemen zorgen ervoor dat metselwerk kan bewegen zonder schade te veroorzaken. In dit artikel worden de technische en praktische aspecten van horizontale en verticale dilataties in metselwerk besproken, met nadruk op de functionele toepassing, bouwfysische aandachtspunten en de rol van de constructeur. De informatie is gebaseerd op praktische richtlijnen en adviezen van betrouwbare bronnen in de bouwsector.

Inleiding

Metselwerk is een veelgebruikte constructiemethode in de bouwsector, met toepassingen in gevels, muren en andere onderdelen van een gebouw. Ondanks de duurzaamheid en esthetische waarde van metselwerk is het onderhevig aan vervormingen door temperatuurveranderingen, vocht, krimp, kruip en doorbuiging. Deze vervormingen kunnen leiden tot scheuren en andere schade, waardoor het noodzakelijk is om horizontale en verticale dilataties in te bouwen. Het opstellen van een goed dilatatieplan vereist samenwerking tussen architect, aannemer en constructeur, waarbij de bouwfysische aspecten en technische eisen centraal staan.

Deze tekst is gebaseerd op praktische informatie uit betrouwbare bronnen, zoals Wienerberger, MBI en Sika. Deze partijen bieden duidelijke richtlijnen over de toepassing van dilataties in metselwerk, inclusief maatgevende afstanden, afdichting en samenwerking met externe bureaus bij het opstellen van adviezen.

Horizontale dilataties in metselwerk

Doel en noodzaak

Horizontale dilataties zijn noodzakelijk omdat metselwerk zich onderhevig is aan bewegingen in horizontale richting, veroorzaakt door temperatuurverschillen. Deze voegen zorgen ervoor dat het metselwerk kan uitzetten of krimpen zonder schade te veroorzaken. Een horizontale dilatatie dient dus als een buffer tegen mechanische spanningen die kunnen ontstaan door thermische expansie.

Uitvoering en ondersteuning

Bij elke horizontale dilatatie dient rekening te worden gehouden met de vrije ruimte tussen de metselwerkondersteuning (of geveldrager) en het onderliggende metselwerk. Deze vrije ruimte moet minimaal 10 mm zijn. Deze ruimte dient te worden voorzien van een kit op basis van een rotbestendige comprimerende rugvulling. Dit zorgt voor een functionele afdichting en een esthetisch aantrekkelijke afwerking.

De constructeur van de metselwerkondersteuning is verantwoordelijk voor het beoordelen van de werkelijke doorbuiging van de constructies. Aanpassingen in de detaillering van het metselwerk of in de aan te brengen dilataties kunnen nodig zijn, afhankelijk van de specifieke bouwtoestand.

Samenwerking met aannemer en architect

Het opstellen van een goed dilatatieplan vereist een duidelijke samenwerking tussen de betrokken partijen. Tijdens de ontwerp- en voorbereidingsfase dient rekening te worden gehouden met de noodzakelijke horizontale voegen. De architect en aannemer kunnen samen met de constructeur een plan opstellen dat niet alleen functioneel, maar ook esthetisch aansluit bij de rest van de gevel.

Verticale dilataties in metselwerk

Doel en noodzaak

Verticale dilataties zijn een direct gevolg van de hoofddraagconstructie van het gebouw. Deze voegen zijn nodig om vormveranderingen te kunnen opvangen, die kunnen ontstaan door krimp, kruip en doorbuiging van de constructie. Zonder verticale dilataties kan het metselwerk beschadigd raken door mechanische spanningen die ontstaan als gevolg van deze bouwfysische processen.

Uitvoering en afmetingen

Verticale dilataties worden meestal uitgevoerd als bouwfysische voegen met een breedte van 5 mm of 10 mm. De keuze voor de breedte hangt af van de verwachte bewegingen in het metselwerk en de onderliggende structuur. Deze voegen worden meestal uitgevoerd op strategische punten in het metselwerk, zoals bij veranderingen in de constructie of bij aansluitingen met andere materialen.

De constructeur is verantwoordelijk voor de positionering van deze dilataties. Het is essentieel dat deze voegen op de juiste manier worden uitgevoerd, zodat de gevelconstructie niet onder druk komt te staan en het metselwerk niet beschadigd raakt.

Samenwerking en planning

De planning van verticale dilataties is een technische aangelegenheid die goed uitgewerkt moet worden in de bouwfase. Het opstellen van een dilatatieplan vereist kennis van de constructie- en bouwfysische aspecten van het metselwerk. De architect en aannemer kunnen samen met de constructeur bepalen waar en hoe de verticale voegen worden ingebracht.

Dilataties in combinatie met andere materialen

Onderlinge scheiding

Het toepassen van verschillende materialen in een gevel kan leiden tot het nodig zijn om deze materialen van elkaar te scheiden. Dit is vanwege de verschillende uitzettingscoëfficiënten van de materialen. Een goed voorbeeld is het gebruik van metselwerk in combinatie met stukadoor- of tegelwerken. In dergelijke gevallen kan een dilatatieadvies noodzakelijk zijn.

MBI vermeldt dat metselwerk van Solid Bloxx in principe geen dilatatievoegen hoeft te bevatten. Echter, indien dit metselwerk wordt gestukadoord of betegeld, kan het noodzakelijk zijn om een advies in te winnen. Overleg met MBI wordt dan raadzaam geacht om te bepalen of en hoe het metselwerk gedilateerd moet worden.

Afdichting en voegafwerking

Zowel horizontale als verticale dilataties moeten goed worden afgewerkt. Voor deze voegen wordt vaak gebruikgemaakt van een afdichtingssysteem, zoals een constructiekit of een elastische lijm. Deze producten zijn beschikbaar bij leveranciers zoals Sika, die hoog-presterende afdichtingssystemen bieden voor beton, metselwerk en EIFS-gevels.

De afdichting dient te voldoen aan de bouwfysische eisen en moet rotbestendig zijn. Bovendien dient de voegafwerking esthetisch aantrekkelijk te zijn, zodat het metselwerk niet negatief beïnvloed wordt door de aanwezigheid van de voegen.

Praktische voorbeelden en adviezen

Dilatatieadvies en doorlooptijd

MBI meldt dat een dilatatieadvies momenteel binnen 4 werkweken wordt uitgewerkt. Dit advies wordt door een geselecteerd bureau opgesteld. Het is belangrijk om voldoende tijd in te plannen voor het verkrijgen van dit advies, vooral bij complexe constructies of bij het gebruik van meerdere materialen.

Constructieondersteuning

Een metselwerkondersteuning of geveldrager dient te worden bevestigd aan de hoofddraagconstructie. Deze ondersteuning zorgt ervoor dat het metselwerk op de juiste manier wordt opgevangen bij een horizontale dilatatie. De afstand tussen de ondersteuning en het metselwerk moet minimaal 10 mm zijn, zoals reeds vermeld.

Samenwerking met externe partijen

Het opstellen van een goed dilatatieplan vereist vaak samenwerking met externe partijen. MBI vermeldt dat bij het ontbreken van een order- of contractnummer contact kan worden opgenomen met hun binnendienst via [email protected]. Deze dienst kan helpen bij het verkrijgen van adviezen of het oplossen van vragen die zich voordoen tijdens de bouw- of renovatieprojecten.

Technische aandachtspunten bij het ontwerpen van dilataties

Bouwfysische aspecten

Het ontwerpen van dilataties vereist kennis van bouwfysische processen, zoals krimp, kruip en doorbuiging. Deze aspecten kunnen variëren per materiaal en constructie. Het is belangrijk om deze aspecten te analyseren en eventueel aan te passen in het ontwerp van de gevel.

Bij horizontale dilataties is het noodzakelijk om rekening te houden met de vrije ruimte en de afdichting. Deze voegen moeten zowel functioneel als esthetisch aantrekkelijk zijn. Bij verticale dilataties is de positie en breedte van de voegen bepalend voor de prestaties van het metselwerk.

Afdichtingsmaterialen

De keuze van afdichtingsmaterialen is een cruciale factor bij de uitvoering van dilataties. MBI en Sika bieden een breed spectrum aan afdichtingsproducten die specifiek zijn ontworpen voor het gebruik in metselwerk. Deze producten zijn beschikbaar in verschillende vormen, zoals afdichtingssystemen, lijm en voegkit.

De afdichting moet rotbestendig zijn en voldoen aan de eisen van de bouwtechnische voorschriften. Het is belangrijk om een hoogwaardig product te kiezen, dat zowel technisch als esthetisch voldoet.

Conclusie

Horizontale en verticale dilataties in metselwerk zijn essentiële onderdelen van de gevelconstructie. Deze voegen zorgen ervoor dat metselwerk kan bewegen zonder schade te veroorzaken. Het opstellen van een goed dilatatieplan vereist samenwerking tussen architect, aannemer en constructeur, met aandacht voor bouwfysische en technische aspecten.

De uitvoering van deze voegen vereist een duidelijke planning en het gebruik van geschikte afdichtingsmaterialen. Het is verder belangrijk om rekening te houden met de onderlinge materialen en eventueel een dilatatieadvies in te winnen. De doorlooptijd voor dit advies is momenteel 4 werkweken bij MBI, wat op voorhand in de planning moet worden verwerkt.

Bij het ontwerpen van gevels uit metselwerk dient het gebruik van dilataties een centrale rol te spelen. Een goed opgesteld dilatatieplan zorgt voor een duurzame en functionele gevelconstructie.

Bronnen

1. Wienerberger – Horizontale en verticale dilataties in gevels
2. MBI – Dilatatieadvies voor metselwerk
3. Sika – Afdichting en voegafwerking voor metselwerk