Het onderhouden en reinigen van vuil metselwerk: tips en technieken voor duurzame gevels

Published by Redactie on augustus 29, 2025 | Category metselwerk

Metselwerk speelt een essentiële rol in de esthetiek en de duurzaamheid van een gebouw. Vooral bij historische of traditionele woningen is het belangrijk dat het metselwerk goed wordt onderhouden. Vuil metselwerk kan niet alleen de levensduur van het metselwerk verkorten, maar ook het uiterlijk van een gevel negatief beïnvloeden. In dit artikel bespreken we de eigenschappen van vuil metselwerk, methoden om vuil en vlekken te verwijderen, en tips voor het regelmatig onderhouden van metselstenen. Daarnaast geven we aandacht aan de technische aspecten van metselwerk, zoals de invloed van patina en mortelcomposities.

Wat is vuil metselwerk?

Vuil metselwerk verwijst naar metselstenen die visueel niet ideaal zijn in termen van kleur of uniformiteit. Vaak zijn dit afgekeurde stenen die niet volledig aan bepaalde kwaliteits- of esthetische normen voldoen. Bijvoorbeeld vuilwerk metselstenen bevatten meerdere kleuren en structuren in één verpakking, zoals handvorm metselstenen en vormbak metselstenen. Hoewel de afmetingen van deze stenen consistent zijn, kunnen de variaties in kleur en structuur het uiterlijk van een muur beïnvloeden.

Toch is vuil metselwerk niet minder functioneel. Deze stenen zijn geschikt voor het metselen van binnenmuren, toepassingen onder de grond en stucwerk. Het gebruik van vuil metselwerk kan een duurzame en kostenefficiënte keuze zijn, mits het goed wordt onderhouden en geventileerd.

Toepassingen van vuil metselwerk

Vuil metselwerk wordt vaak ingezet in situaties waar een perfecte esthetiek niet van het grootste belang is. Denk bijvoorbeeld aan ondergrondse constructies, muren die niet zichtbaar zijn of aan interne scheidingswanden. In dergelijke gevallen is het functionele karakter van de metselstenen belangrijker dan het visuele aspect. Bovendien is vuil metselwerk vaak goedkoper dan eersteklas metselstenen, wat het een aantrekkelijke optie maakt voor projecten waar budget een rol speelt.

Bij het bestellen van vuil metselwerk is het verstandig om te kiezen voor leveranciers met een langdurige ervaring in het vak. Beryl House, bijvoorbeeld, heeft al meer dan 25 jaar ervaring in het leveren van metselstenen en dakpannen in Nederland. Ze beschikken over een eigen voorraad op een opslagplaats van 15.000 m², wat snelle leveringen mogelijk maakt. Daarnaast hebben ze vier vestigingen met grote showrooms, waar klanten visuele voorbeelden van vuil metselwerk kunnen bekijken.

Hoe reinig je vuil metselwerk?

Ondanks dat vuil metselwerk niet in de eerste plaats voor esthetiek wordt gebruikt, kan het toch vuil worden. Om ervoor te zorgen dat de stenen zo lang mogelijk functioneel en visueel aantrekkelijk blijven, is het belangrijk om regelmatig schoon te maken. Hieronder geven we een stapsgewijze handleiding voor het reinigen van metselwerk, inclusief de benodigde materialen en technieken.

Benodigdheden voor het reinigen

Een stevige borstel: een borstel met harde haren is ideaal voor het verwijderen van vuil en mos.
Emmer met water: simpel, maar essentieel voor het reinigen.
Reinigingsmiddel: er zijn speciale schoonmaakproducten voor metselstenen verkrijgbaar, maar een mengsel van water en azijn kan ook effectief zijn.
Hogedrukreiniger: een handig hulpmiddel, maar moet met voorzichtigheid worden gebruikt om schade aan de stenen te voorkomen.

Voorafgaand aan het reinigen is het verstandig om de omgeving rond de muur te beschermen. Denk aan het afdekken van planten of andere gevoelige oppervlakken.

Stapsgewijze reiniging van buitenmuren

Droog borstelen
Begin met het droog borstelen van de muur. Dit verwijdert losse vuilpartikels en spinnenwebben. Werk van boven naar beneden, zodat je het vuil niet opnieuw verspreidt. Gebruik hiervoor een stevige borstel.
Reinigingsmiddel aanbrengen
Meng het reinigingsmiddel met water volgens de aanwijzingen op de verpakking. Breng het mengsel aan op de muur met een borstel. Laat het een paar minuten intrekken zodat het vuil loskomt. Voor hardnekkige vlekken kan een sterkere oplossing nodig zijn.
Schrobben
Gebruik een borstel met harde haren om het vuil en reinigingsmiddel systematisch van de muur te verwijderen. Werk opnieuw van boven naar beneden om schone delen van de muur te sparen.
Afspoelen met water
Spoel de muur af met schoon water. Dit kan met een tuinslang of een hogedrukreiniger. Let er op dat de straal niet te dicht op de muur gericht is, want anders kan de stenen beschadigd raken.
Droog lassen
Laat de muur goed drogen voordat je verder gaat. Als er na het drogen nog vuil of vlekken zichtbaar zijn, kun je gericht reinigen met een sterkere oplossing en opnieuw schrobben.

Onderhoud na reiniging

Nadat je de gevel hebt gereinigd, is het verstandig om het regelmatig te inspecteren en waar nodig opnieuw te reinigen. Dit voorkomt het ophopen van vuil en zorgt ervoor dat de muur langer fris blijft. Daarnaast kun je overwegen om de muur te impregneren, zodat vuil en vocht minder kans krijgen om in de stenen te trekken.

Technische aspecten van metselwerk

Metselwerk is meer dan alleen een esthetische keuze; het heeft ook betrekking op de bouwgeschiedenis en de technische eigenschappen van de materialen. Oud metselwerk, dat vóór 1890 is gemaakt, heeft bijvoorbeeld andere eigenschappen dan modern metselwerk. De patronen van poriën, de mate van porositeit en de gebruikte mortel beïnvloeden de stabiliteit en het onderhoud van de gevel.

Patina en metselwerk

Patina is een natuurlijke vorming die zich op metselstenen ontwikkelt door blootstelling aan stof, roet en andere omgevingsfactoren. Deze laag helpt bij het beperken van vocht- en vuilinname, wat de levensduur van de stenen kan verlengen. Bij het reinigen van gevels kan deze patina echter beschadigd raken, wat leidt tot versnelde veroudering van de stenen. Het is daarom verstandig om reinigingsmethoden te kiezen die zoveel mogelijk de patina behouden.

Oude en moderne mortelsamenstellingen

De mortel die wordt gebruikt bij het metselen heeft een grote invloed op de prestaties van het metselwerk. Oud metselwerk tot ongeveer 1890 werd vaak gemetseld met zachte, poreuze kalkmortels. Deze mortels zijn elastisch en kunnen beter omgaan met temperatuur-spanningen. Modern metselwerk daarentegen gebruikt vaak harde Portlandcementmortels, die minder elastisch zijn en meer kans op scheurvorming bieden.

Bij het herstel van oud metselwerk is het daarom belangrijk om de mortelsamenstelling aan te passen aan het bestaande werk. Zo hoort bij een zachte steen een zachte mortel met veel kalk en weinig cement. Dit zorgt voor een betere compatibiliteit en voorkomt schade aan het oude metselwerk.

Het belang van metselwerk voor de waarde van een gebouw

Metselwerk draagt niet alleen bij aan het uiterlijk van een gebouw, maar ook aan de historische waarde. Het is een "document" van de bouwtechniek uit een bepaalde periode en bevat informatie over de werkwijzen en materialen die destijds werden gebruikt. In dat opzicht is origineel metselwerk een belangrijk bouwhistorisch gegeven.

Daarnaast bepaalt het metselwerk in grote mate het karakter van een woning. Een modern strengperssteenplaatvol gevoegd heeft bijvoorbeeld een heel ander uiterlijk dan een handgevormde baksteen met gesneden voegen. Ook de patina die zich door de tijd ontwikkelt, speelt een rol in het uiterlijk van een gevel. Deze historische en esthetische waarde maakt het belangrijk om metselwerk zorgvuldig te behandelen en niet blindelings te reinigen of vervangen.

Risico’s van verkeerd onderhoud

Het verkeerd reinigen of onderhouden van metselwerk kan leiden tot schade aan de stenen of mortel. Een bekende methode die in twijfel staat is hydrofoberen. Hierbij wordt een waterwerende laag aangebracht om vochtinname te beperken. Echter, hydrofoberen heeft in de monumentenwereld een twijfelachtige reputatie. Het heeft vaak onverwachte schade veroorzaakt, zoals het afbladderen van de toplaag of de vorming van lekkages na herstelwerkzaamheden.

Het is daarom verstandig om hydrofoberen te vermijden of alleen te doen onder advies van een deskundige. Vaak zijn bouwkundige maatregelen, zoals het herstellen van afwatering of het verbeteren van ventilatie, voldoende om waterdoorslag te voorkomen.

Samenvatting van de stappen voor onderhoud en reiniging

Als je vuil metselwerk wilt reinigen en onderhouden, kun je de volgende stappen volgen:

Inspecteer de muur: Kijk waar het vuil zich vooral ophoopt en of er schade aan de stenen of mortel zichtbaar is.
Kies het juiste reinigingsmiddel: Gebruik een mild schoonmaakproduct of een mengsel van water en azijn.
Borstel de muur droog: Verwijder losse vuilpartikels van boven naar beneden.
Schrobbel met reinigingsmiddel: Werk systematisch en zorg dat je schone delen van de muur niet besmeurt.
Spoel de muur af: Gebruik schoon water en vermijd het gebruik van hogedruk bij het spoelen.
Laat de muur drogen: Zorg dat de muur volledig droog is voordat je verder gaat.
Herhaal waar nodig: Inspecteer regelmatig en reinig opnieuw als het nodig is.
Bescherm de muur: Overweeg hydrofoberen of impregneren als het nodig is, maar raadpleeg een professional.

Conclusie

Vuil metselwerk is een functioneel alternatief voor eersteklas metselstenen, maar het vereist wel regelmatig onderhoud en zorgvuldig reinigen. Het kiezen van de juiste methoden en materialen is essentieel om schade aan de stenen of mortel te voorkomen. Bovendien speelt het metselwerk een belangrijke rol in de historische waarde en het karakter van een gebouw, waardoor het belangrijk is om het met respect te behandelen.

Door de technieken en tips uit dit artikel in te zetten, kun je ervoor zorgen dat jouw metselwerk langer blijft functioneren en een aantrekkelijk uiterlijk behoudt. Of je nu een amateur bent of een professional, het onderhouden van metselwerk is een investering in de duurzaamheid en esthetiek van jouw woning of bouwproject.

Bronnen

vuil