Uittanden van metselwerk: technieken, doeleinden en aandachtspunten voor renovatie

Published by Redactie on augustus 29, 2025 | Category metselwerk

Het uittanden van metselwerk is een essentiële techniek binnen de bouwsector, vooral in de context van renovatieprojecten. Het betreft het zorgvuldig verwijderen van oude, versleten of beschadigde voegen tussen de metselstenen of bakstenen van een gevel of muur. Dit proces is niet alleen belangrijk voor esthetische redenen, maar ook om de duurzaamheid en het functionele karakter van het gebouw te behouden. In dit artikel bespreken we de technieken, toepassingsgebieden, aandachtspunten en relevante voorwaarden bij het uittanden van metselwerk, op basis van informatie uit betrouwbare bronnen en praktijkvoorbeelden.

Wat is het uittanden van metselwerk?

Het uittanden van metselwerk betreft het verwijderen van het oude voegmateriaal (zoals mortel of mortelversterking) uit de voegen tussen de metselstenen. Deze voegen kunnen na jaren vormvergroten, losraken of beschadigd raken, wat leidt tot problemen als infiltratie van water, verlies van esthetiek en afbraak van het metselwerk. Het proces van uittanden maakt het mogelijk om het voegwerk volledig of gedeeltelijk te vernieuwen, zodat de gevel of muur weer waterdicht, sterk en visueel aantrekkelijk is.

Volgens de leveringsvoorwaarden van Vakslopers (Bron 1) valt het uittanden van metselwerk expliciet onder de werkzaamheden die bij renovatieprojecten of nieuwbouw kunnen worden uitgevoerd. Bovendien benadrukt Meelis Bouw in hun projectbeschrijving (Bron 2) dat het uittanden en aanpassen van metselwerk een onderdeel is van de renovatie van een pand in Den Haag, waarbij nieuwe stenen borstweringen werden opgemetseld en aangepast.

Doel van het uittanden van metselwerk

Het uittanden van metselwerk wordt voornamelijk uitgevoerd voor de volgende doeleinden:

Vernieuwing van het voegwerk: Oude of beschadigde voegen kunnen niet langer functioneel zijn en moeten worden vervangen om waterresistentie en duurzaamheid te waarborgen.
Esthetische verbetering: Verkleurde of losse voegen verstoren het uiterlijk van de gevel. Het uittanden en herstellen van het voegwerk draagt bij aan een frisse en professionele indruk.
Voorkoming van schimmelvorming: Slecht voegwerk kan ervoor zorgen dat de gevel water vasthoudt. Dit leidt tot vochtproblemen aan de binnenzijde van de muren, wat schimmelvorming kan veroorzaken (Bron 3).
Beveiliging van het metselwerk: Bij het verwijderen van slechte voegen, wordt de onderliggende metselsteen beter toegankelijk gemaakt voor inspectie of herstel.

Technieken voor het uittanden van metselwerk

Het uittanden van metselwerk vereist een zorgvuldige aanpak, waarbij zowel de structuur van de muur als de kwaliteit van het metselwerk in overweging worden genomen. De volgende technieken worden vaak toegepast:

1. Handmatig uittanden

Handmatig uittanden wordt uitgevoerd met tools zoals een houtsleutel, tang of voeguitsteker. Deze methode is geschikt voor kleinere projecten of voor gevels waarbij het metselwerk zeer gevoelig is. Het voordeel van handmatig uittanden is dat er weinig risico is op schade aan de metselstenen, maar het is tijdrovend en vereist veel mankracht.

2. Machinaal uittanden

Voor grotere projecten of bij ernstig beschadigd voegwerk wordt vaak gebruikgemaakt van machines zoals voeghakkappers of slijpmachines. Gevelrenovatie Rijnmond (Bron 4) benadrukt dat hun voegwerken meestal met professionele apparatuur worden uitgevoerd, waardoor oude voegen worden verwijderd zonder dat het bestaande metselwerk wordt beschadigd. Deze methode is efficiënt, maar vereist ervaren vakmensen om schade aan de muur te voorkomen.

3. Combinatie van hand- en machinebehandeling

In veel gevallen wordt een combinatie van hand- en machinebehandeling toegepast, afhankelijk van de toestand van het metselwerk en de toegankelijkheid. Voor delen van de gevel die lastig te bereiken zijn of waar gevoelige materialen aanwezig zijn, wordt handmatig uittanden gevoegd aan machinaal werk.

Aandachtspunten bij het uittanden van metselwerk

Bij het uittanden van metselwerk zijn er verschillende aandachtspunten die zowel de aannemer als de opdrachtgever moeten overwegen. Deze omvatten technische, juridische en logistieke aspecten.

1. Beoordeling van de toestand van het metselwerk

Voor het starten van het uittandenproces is het belangrijk dat een inspectie wordt uitgevoerd om de toestand van het metselwerk en voegwerk te bepalen. Dit omvat het detecteren van schade, losse voegen en eventuele ondergrondse structuren zoals tanks (Bron 1). De toestand van de metselsteen en de duurzaamheid van het metselwerk bepalen de mate van uitvoering en de benodigde materialen voor het herstel.

2. Bescherming van het omliggende metselwerk

Tijdens het uittandenproces is het van groot belang om het omliggende metselwerk te beschermen. Dit wordt vaak gedaan door de omringende stenen met tape of beschermende materialen te bedekken. Ook wordt er vaak gebruikgemaakt van lage-impuls gereedschappen om schade aan de metselstenen te minimaliseren.

3. Verzorging van het sloopterrein

Het sloopterrein, inclusief de gebouwen en werken, moet veilig worden afgezet en beveiligd (Bron 1). Dit is niet alleen voor de veiligheid van het publiek en het personeel, maar ook om de omgeving te beschermen tegen eventuele schade of vervuiling.

4. Asbestinventarisatie

Indien de metselwerken zijn uitgevoerd voor 1987, kan er een risico zijn op asbest in het metselwerk of voegmateriaal. In dat geval is een asbestinventarisatie vereist (Bron 1). Dit betreft een onderzoek naar de aanwezigheid van asbest in het metselwerk, wat voorafgaat aan het uittanden en herstelproces.

5. Aanvullende onderzoeken

Voor het uitvoeren van sloop- of renovatieprojecten kan het nodig zijn om aanvullende onderzoeken te doen, zoals bodemonderzoeken en onderzoeken in het kader van de Flora- en Faunawet (Bron 1). Deze onderzoeken zijn vaak verplicht om de milieueffecten van de werkzaamheden te beoordelen.

6. Beperkingen op het terrein van derden

Bij renovatieprojecten op terreinen van derden (zoals buurpercelen of openbare wegen) moeten extra maatregelen genomen worden. Dit betreft het verkrijgen van vergunningen, het in stand houden van ontsluitingen en het terugbrengen van het terrein in de oorspronkelijke staat (Bron 1). De betrokken partijen moeten duidelijke afspraken maken over de verantwoordelijkheden en kosten.

Praktijkvoorbeelden en toepassingsgebieden

Het uittanden van metselwerk wordt toegepast in diverse situaties. Hieronder volgen enkele voorbeelden uit de praktijk:

1. Renovatieprojecten

Bij renovatieprojecten, zoals die uitgevoerd door Meelis Bouw (Bron 2), wordt het uittanden van metselwerk vaak gecombineerd met het aanpassen van kozijnen en het herstellen van gevels. Deze interventies zijn gericht op het herstellen van het uiterlijk en de functionele eigenschappen van het gebouw.

2. Vrijwillige herstelling

Soms wordt het uittanden van metselwerk uitgevoerd als onderdeel van vrijwillige herstelling, bijvoorbeeld als een eigenaar zijn gevel wil vernieuwen om de waarde van zijn woning te verhogen. In dergelijke gevallen is het belangrijk om rekening te houden met de esthetiek, de duurzaamheid en de toepassing van traditionele materialen die qua uiterlijk en functioneelheid passen bij de oorspronkelijke gevel.

3. Onderhoudsprojecten

Onderhoudsprojecten omvatten het uittanden van metselwerk om te voorkomen dat voegschade leidt tot verdere problemen zoals waterinfiltratie of schimmelvorming. Gevelrenovatie Rijnmond (Bron 4) benadrukt dat het herstellen van het voegwerk een essentieel onderdeel is van het onderhouden van gevels en muren.

Juridische en contractuele aspecten

Het uittanden van metselwerk valt onder de werkzaamheden die worden vastgelegd in bouwcontracten of leveringsvoorwaarden. Hierbij zijn een aantal aspecten belangrijk:

1. Verplichtingen van de aannemer

De aannemer is verantwoordelijk voor de uitvoering van het uittandenproces volgens de afgesproken technieken en kwaliteitsnormen. Hij dient ervoor te zorgen dat het werk veilig en efficiënt wordt uitgevoerd, zonder dat er schade ontstaat aan het metselwerk of de omgeving.

2. Verplichtingen van de opdrachtgever

De opdrachtgever moet ervoor zorgen dat het terrein beschikbaar is voor de werkzaamheden, dat benodigde toestemmingen zijn verkregen en dat eventuele onderzoeken (zoals asbestinventarisatie of bodemonderzoeken) zijn uitgevoerd (Bron 1).

3. Uitleveringstermijn

De uitleveringstermijn moet duidelijk zijn vastgelegd in de overeenkomst. Volgens de leveringsvoorwaarden van Vakslopers (Bron 1) wordt de termijn uitgedrukt in werkdagen of kalenderdagen, afhankelijk van de omstandigheden. Indien de uitlevering niet op tijd plaatsvindt, kunnen er schadevergoedingen van toepassing zijn.

Kosten en budgettering

Het uittanden van metselwerk kan aanzienlijke kosten met zich meenemen, afhankelijk van de omvang van het project, de technieken die worden gebruikt en de benodigde materialen. De volgende kostenfactoren zijn van belang:

1. Werkuren

De kosten voor het uittanden van metselwerk worden meestal berekend op basis van de uren die nodig zijn voor de uitvoering. Voor grotere projecten kunnen er stelposten worden opgenomen in de aannemingssom (Bron 1). Deze stelposten zijn bedragen die worden ingevoerd voor het aanschaffen van bouwmaterialen of voor het uitvoeren van werkzaamheden die op de moment van het sluiten van de overeenkomst niet nauwkeurig zijn bepaald.

2. Materialen

Het herstellen van het voegwerk vereist het gebruik van mortel of mortelversterking. De kosten hiervoor worden meestal apart verrekend of inbegrepen in de stelposten, afhankelijk van het type project en de afspraken tussen aannemer en opdrachtgever (Bron 1).

3. Extra kosten

Er kunnen extra kosten ontstaan als het metselwerk ernstig beschadigd is of als er onderzoeken (zoals bodemonderzoeken of asbestinventarisatie) moeten worden uitgevoerd. Deze kosten zijn meestal voor rekening van de opdrachtgever (Bron 1).

Veiligheid en duurzaamheid

Het uittanden van metselwerk is een actief bouwproces dat zowel veiligheid als duurzaamheid in overweging moet nemen.

1. Veiligheid

Tijdens het uittandenproces dient er gelet te worden op de veiligheid van het personeel en de omgeving. Dit betreft het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, het beveiligen van het terrein en het afvoeren van afvalstoffen.

2. Duurzaamheid

Het uittanden en herstellen van metselwerk draagt bij aan de duurzaamheid van het gebouw. Een goed herstel van het voegwerk zorgt ervoor dat de gevel beter kan "ademen", wat voorkomt dat vocht zich ophoopt en schimmelvorming ontstaat (Bron 3). Bovendien zorgt het voor een langere levensduur van het metselwerk en vermindert het noodzaak tot herhaalde sloop- en bouwwerkzaamheden.

Conclusie

Het uittanden van metselwerk is een essentieel onderdeel van renovatie- en onderhoudsprojecten. Het maakt het mogelijk om beschadigde of versleten voegen te verwijderen en het metselwerk te herstellen, waardoor de duurzaamheid en het uiterlijk van het gebouw verbeteren. Het proces vereist een zorgvuldige aanpak, waarbij technieken zoals handmatig of machinaal uittanden worden toegepast, afhankelijk van de toestand van het metselwerk. Aanvullende aandachtspunten zijn onder andere de inspectie van het metselwerk, de bescherming van omliggende structuren, juridische verplichtingen en het in acht nemen van veiligheid en duurzaamheid.

Door het uittanden van metselwerk professioneel uit te voeren, kan het uiterlijk en de functie van een gebouw worden hersteld, wat zowel voor particulieren als voor bedrijven van groot belang is.

Bronnen

uittanden