Brandweerstand van metselwerk: Criteria, classificaties en praktische toepassing

In de bouwsector is brandveiligheid een essentieel aspect van elke constructie. Metselwerk speelt hierin een belangrijke rol, omdat het vaak gebruikt wordt voor dragende en scheidende muren, die een hoge mate van brandweerstand kunnen bieden. Deze artikel behandelt de eisen aan brandweerstand voor metselwerk, de relevante classificaties, en concrete toepassingen, met een focus op de praktische betekenis voor bouwers, renovateurs en woningeigenaars.

Inleiding

Brandweerstand van metselwerk verwijst naar de mate waarin een bouwelement, zoals een metselwand, kan blijven functioneren tijdens een brand. Dit omvat de stabiliteit, thermische isolatie en vlamdichtheid van het element. In de context van metselwerk betekent dit dat de bouwmaterialen en de manier waarop ze worden geassembleerd van groot belang zijn voor de brandveiligheid. De eisen aan metselwerk zijn niet alleen bepaald door de Europese normen (zoals de Eurocodes), maar ook door nationale en regionale voorschriften.

Brandweerstand en classificaties

1. Definities en criteria

Brandweerstand wordt in de bouw normaal gesproken aangeduid met de afkorting REI, wat staat voor drie belangrijke eigenschappen van bouwelementen tijdens een brand:

• R (Resistance) – de stabiliteit of draagvermogen van het bouwelement;
• E (Integrity) – de scheidende functie, bijvoorbeeld de vlamdichtheid van een muur;
• I (Insulation) – de thermische isolatie, het vermogen om de hitteoverdracht naar de andere kant van het bouwelement te beperken.

Deze criteria worden bepaald via standaardbrandproeven, waarbij het bouwelement wordt blootgesteld aan een gestandaardiseerde brandcurve. De tijd in minuten of uren dat het element aan deze criteria voldoet, bepaalt de REI-waarde.

Naast REI zijn er ook bijkomende prestaties, zoals:

• W (Warmte-straling) – beperking van de warmtestraling naar aangrenzende materialen;
• M (Mechanische belasting) – testen op impactbestendigheid;
• S (Rookdichtheid) – vermijden of beperken van rookdoorlaatbaarheid;
• C (Compressiebelasting) – stabiliteit onder mechanische druk;
• G (Brandkleppen) – specifieke eisen voor ventilatiesystemen bij vluchtroutes.

Niet alle bouwelementen moeten aan alle criteria voldoen. De vereisten hangen af van de functie van het element. Bijvoorbeeld, een scheidende muur heeft vooral E- en I-criteria nodig, terwijl een dragende muur ook R-criteria moet voldoen.

2. Classificaties: Europese en Belgische standaarden

Metselwerk wordt in Europa ingedeeld op basis van de NEN 6069-norm, die de beproeving en klassering van brandwerendheid van bouwelementen regelt. Deze norm is gebaseerd op de EN 13501, een Europese standaard voor de classificatie van bouwmaterialen op basis van hun brandgedrag.

De Europese klasse A1 betekent dat het bouwmateriaal geen brandversterkende eigenschappen heeft en daarom als het meest brandveilig wordt beschouwd. Dit is bijvoorbeeld het geval bij keramische binnenmuurstenen van het merk Porotherm, die volgens de bronnen in deze tekst gebruikt kunnen worden zonder aanvullende maatregelen.

In België wordt een iets andere classificatie gebruikt, namelijk A0. Porotherm-stenen vallen dus binnen de hoogste beschikbare klasse in zowel de Europese als de Belgische context.

Brandweerstand van metselwerk: Eindproduct versus bouwmaterialen

1. Brandweerstand van het bouwelement versus het bouwmateriaal

Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen de brandreactie van het materiaal en de brandweerstand van het bouwelement. De brandreactie van een materiaal beschrijft hoe het zich gedraagt bij blootstelling aan vuur, bijvoorbeeld of het vlammen verspreidt of giftige stoffen uitzendt. De brandweerstand van het bouwelement daarentegen gaat over de prestaties tijdens een brand, zoals het vermogen om structuur te behouden en thermische isolatie te bieden.

Metselwerk, zoals keramische binnenmuurstenen, heeft vaak een goede brandreactie (A1 of A0) en kan daarnaast ook een hoge brandweerstand bieden, afhankelijk van de wanddikte, het gebruik van mortel of lijmmortel, en het eventueel pleisteren van de wanden.

2. Tabelwaarden voor brandweerstand van metselwerk

In de praktijk wordt vaak gebruikgemaakt van tabelwaarden, die standaardbrandweerstanden voor specifieke metselconstructies aangeven. Deze waarden zijn afgeleid van experimentele testen en worden vaak gebruikt in de bouwsector om snel een inschatting te maken van de brandveerstand van een wand of muur.

Bijvoorbeeld, voor Porotherm-stenen gelden de volgende REI-waarden (ongepleisterd):

Pleisteren van de wanden kan deze waarden verder verhogen, omdat het een extra laag vormt die bijdraagt aan thermische isolatie en vlamdichtheid.

3. Invloed van mortel en lijmmortel

De keuze voor mortel of lijmmortel heeft een invloed op de brandweerstand van metselwerk. Mortel is traditioneel gebruikt in metselconstructies en heeft vaak een hoge thermische massa. Lijmmortel daarentegen is sneller en zuiniger in de toepassing, maar kan iets minder thermische massa bieden. Toch blijft metselwerk met lijmmortel binnen de standaard brandweerstandscriteria vallen, mits de wanddikte en andere factoren voldoen aan de eisen.

Praktijktoepassingen en voorbeelden

1. Gebruik in woningbouw

In de woningbouw zijn metselwerkconstructies vaak gebruikt voor dragende muren, scheidende muren en in sommige gevallen voor vloeren. De brandweerstand van deze constructies is van groot belang, met name bij meerdere woningen of bij woningen in dichtbebouwde gebieden.

Bijvoorbeeld, een metselwand van 19 cm dik met Porotherm-stenen en pleistering biedt een brandweerstand van 4 uur (240 minuten), wat voldoet aan de eisen voor dragende muren in veel woningbouwprojecten.

2. Geen aanvullende maatregelen nodig

Een van de voordelen van keramische metselstenen zoals Porotherm is dat zij een hoge brandweerstand hebben zonder aanvullende maatregelen. Dit betekent dat bijvoorbeeld het aanbrengen van brandwerende coatings of gipsplaten niet nodig is, wat kosten en tijd kan besparen.

Een voorbeeld is het gebruik van Porotherm-stenen in binnenmuren. Hier is geen brandwerend plafond of wand nodig, omdat het metselwerk al voldoet aan de vereisten van de brandveiligheid.

3. Invloed van zwevende vloeren en leidingen

Bij renovatieprojecten is het ook belangrijk om rekening te houden met leidingen onder zwevende dekvloeren. Deze leidingen kunnen de akoestische impact beïnvloeden, maar ook de brandweerstand. Het is daarom belangrijk om te weten welke materialen en systemen gebruikt worden onder deze vloeren en of ze aan de brandveiligheidseisen voldoen.

Brandveiligheid en houten vloeren

In sommige gevallen wordt gebruikgemaakt van houten vloeren, bijvoorbeeld in historische woningen of bij renovaties. Deze vloeren vereisen vaak aanvullende maatregelen om de brandweerstand te waarborgen. Brandwerende coatings, isolatiematerialen of versterkte constructies kunnen hierbij nodig zijn.

Het is daarom belangrijk om bij renovaties rekening te houden met de huidige brandveiligheidseisen. In sommige gevallen is het noodzakelijk om een houten vloer aan te passen of te vervangen door een brandwerend alternatief.

Brandweerstand en bouwmaterialen

1. A1-klassering

Metselwerk dat geclassificeerd is als A1 is het meest brandveilig volgens de Europese standaarden. Dit betekent dat het geen brandversterkende eigenschappen heeft en dus geen vlammen verspreidt of giftige stoffen uitzendt. Het is dus ideaal voor gebruik in gebouwen waar brandveiligheid een hoge prioriteit heeft, zoals schoolgebouwen, ziekenhuizen en woningen.

Porotherm-stenen vallen onder deze categorie en kunnen zonder aanvullende maatregelen gebruikt worden in diverse toepassingen.

2. Brandverwerend plaatmateriaal

In sommige gevallen wordt brandverend plaatmateriaal gebruikt om de brandweerstand te verhogen. Dit kan bijvoorbeeld nodig zijn bij houten liggers of kolommen die niet voldoen aan de eisen van de brandveiligheid.

Een voorbeeld is het gebruik van Knauf Gipsplaten, die tot een brandweerstand van 90 minuten kunnen bereiken. In combinatie met andere systemen, zoals Promatect-H of Promapyr-350, kan de brandweerstand verder worden verhoogd.

Brandweerstand en Eurocodes

De Eurocodes zijn Europese normen voor het ontwerp en berekening van constructies. Deze normen zijn ook van toepassing op de brandweerstand van bouwelementen. De relevante Eurocodes voor metselwerk zijn Eurocode 6 (EN 1996), die specifiek voor metselconstructies is.

De Eurocodes geven richtlijnen voor het ontwerp van constructies bij brand, zoals de vereisten voor stabiliteit, thermische isolatie en vlamdichtheid. Deze normen zijn essentieel om ervoor te zorgen dat bouwelementen voldoen aan de huidige brandveiligheidseisen.

Invloed van pleisterwerk

Pleisterwerk is een belangrijke factor bij de brandweerstand van metselwerk. Het draagt bij aan de thermische isolatie en vormt een extra laag die de hitteoverdracht kan beperken. Hierdoor kan de brandweerstand van metselwerk aanzienlijk verhoogd worden.

Bijvoorbeeld, een metselwand van 9 cm met pleistering heeft een brandweerstand van 120 minuten, terwijl dezelfde wand zonder pleistering slechts 60 minuten kan volhouden. Dit toont aan dat het pleisteren van metselwerkconstructies een waardevolle bijdrage kan leveren aan de brandveiligheid.

Conclusie

Brandweerstand van metselwerk is een essentieel aspect van de bouwsector, met name bij de ontwikkeling van veilige woningen en gebouwen. Metselwerk, en met name keramische binnenmuurstenen zoals Porotherm, kan zonder aanvullende maatregelen een hoge brandweerstand bieden. De eisen aan brandweerstand zijn bepaald door zowel Europese als nationale standaarden, zoals de Eurocodes en de NEN 6069. Het is belangrijk om rekening te houden met factoren zoals wanddikte, mortel of lijmmortel, en pleisterwerk, omdat deze een directe invloed hebben op de brandweerstand van metselconstructies.

Zowel bouwers, renovateurs als woningeigenaars moeten zich bewust zijn van deze eisen en toepassingen om ervoor te zorgen dat hun projecten voldoen aan de huidige brandveiligheidseisen.

Bronnen

1. Brandweerstand van baksteenmetselwerk
2. Brandwerendheid
3. Buildwise Artikel 2020-05.04
4. Brandweerstand van Porotherm-stenen