Correcte breedte van voeg in metselwerk: Richtlijnen, technieken en praktische toepassing

Published by Redactie on augustus 29, 2025 | Category metselwerk

Inleiding

Bij het uitvoeren van metselwerk, zowel bij nieuwbouw als bij renovatie of restauratie, speelt de breedte van de voegen een cruciale rol. Niet alleen vanuit het oogpunt van esthetiek, maar ook vanuit functionele en technische overwegingen is het belangrijk om de voegbreedte correct te bepalen en aan te brengen. De breedte van de voegen beïnvloedt de duurzaamheid van het metselwerk, het waterdichte karakter en de esthetische uitstraling van de gevel of muur.

Op basis van de gegevens uit meerdere bronnen, inclusief praktische richtlijnen voor het uitvoeren van metselwerk en het vervangen van voegwerk, bespreken we in deze artikel de richtige aanpak van de voegbreedte, de invloed op het metselverband, technische aandachtspunten en kostenkwesties. We geven een overzicht van de aanbevolen maatvoering, technieken voor het verwijderen van oude voegen en het aanbrengen van nieuwe, evenals richtlijnen voor de samenstelling van voegmortel.

De rol van voegbreedte in metselwerk

Technische functie van voegen

Voegen in metselwerk dienen niet alleen als visuele scheidingslijnen tussen de metselstenen. Ze hebben ook een functionele rol. De voegmortel bindt de metselstenen met elkaar, zorgt voor stabiliteit en helpt bij de waterafstoting. Daarnaast functioneert het voegwerk als schokdempende laag die de metselstenen beschermt tegen directe belastingen.

De breedte van de voeg beïnvloedt het gedrag van het voegwerk. Te brede voegen kunnen leiden tot regenwaterinfiltratie, terwijl te smalle voegen snel slijten of zelfs losraken. Daarom is het belangrijk om de voegbreedte aan te passen aan de maatvoering van het metselwerk en aan de hardheid van de metselstenen.

Invloed op metselverband en maatvoering

Metselwerk wordt uitgevoerd volgens verschillende verbanden, zoals halfsteensverband, wildverband of klezorenverband. Bij elk van deze verbanden is de maatvoering belangrijk, en dit houdt ook de voegbreedte in. De maatvoering van een muur of muuropening wordt bepaald door het aantal metselstenen en de voegbreedte. Bijvoorbeeld:

Voor een muuropening geldt: t n x koppenmaat + voeg.
Voor een muur geldt: n x koppenmaat – voeg.
Voor een inwendige hoek geldt: n x koppenmaat.

Bij het bepalen van de maatvoering is het essentieel om rekening te houden met de voegbreedte. Deze wordt meestal in mm gemeten en kan variëren tussen 7 en 15 mm, afhankelijk van het type metselsteen en het verband. Een te smalle voeg (bijvoorbeeld minder dan 7 mm) is bijvoorbeeld niet geschikt voor het aanbrengen van voegmortel met een harde consistente structuur.

Richtlijnen voor voegbreedte

De voegbreedte hangt af van meerdere factoren:

Metselsteenmaat: Grotere metselstenen kunnen ruimere voegen toestaan.
Hardheid van metselsteen en mortel: Bij zachte metselstenen is een bredere voeg aan te raden om slijtage te beperken.
Klimatische invloeden: In regenrijke regio's is een voegbreedte die goed waterafstotend is, belangrijk.
Esthetiek: De voegbreedte beïnvloedt ook de visuele uitstraling van het metselwerk.

Een richtlijn die vaak wordt gevolgd is dat de uithakdiepte van de voeg 1,5 x de voegbreedte moet zijn, met een minimum uithakdiepte van 20 mm. Bij voegen van 7 tot 8 mm breed is dit niet haalbaar, dus wordt de uithakdiepte gelijk aan 1,5 x de voegbreedte gehouden.

Technieken voor het verwijderen van oude voegen

Voorbereiding

Voor het aanbrengen van nieuwe voegen is het noodzakelijk om de bestaande voegen zorgvuldig te verwijderen. Dit is vooral belangrijk bij renovatieprojecten waarbij het voegwerk vervangen of hersteld moet worden. Het verwijderen van voegwerk dient op een manier te gebeuren die geen schade toebrengt aan de metselstenen.

De voeg verwijderen met gereedschap dat geen schade toebrengt aan het historisch metselwerk. Een lintvoeg eerst langs een rei met een, op lage toeren draaiende, diamantzaag tot de gewenste uithakdiepte inzagen en vervolgens met een naaldbeitel uithakken. Daarna de stootvoeg handmatig verwijderen. Bij een lintvoeg smaller dan 7 mm is alleen inzagen toegestaan. Een stootvoeg smaller dan 1,5 mm niet verwijderen.

Uithakdiepte en voegbreedte

Een vuistregel voor de uithakdiepte is 1,5 x de voegbreedte. Bijvoorbeeld bij een voegbreedte van 10 mm, dient de uithakdiepte 15 mm te zijn. Bij een voegbreedte van 7 mm is de uithakdiepte 10,5 mm. Het is belangrijk om deze regel strikt te volgen om schade aan het metselwerk te voorkomen.

Het combineren van uitslijpen en uithakken is vaak nodig. Eerst zaagt of slijpt men met een laag toerental de voeg in het hart open en hakt men daarna de voeg eruit. Uitslijpen alleen leidt vaak tot brede voegen, wat de kwaliteit en waterdichtheid van het metselwerk kan ondermijnen.

Nazorg

Na het verwijderen van het oude voegwerk en het aanbrengen van nieuwe voegen, is het belangrijk om de voegen te beschermen. Het voegwerk moet nog enkele dagen licht vernevelen worden om verbranden en afzeilen te voorkomen. Dit helpt het voegwerk bij de hardstofase en vermindert de kans op scheuren.

Aanbrengen van nieuwe voegen

Samenstelling van voegmortel

De samenstelling van de voegmortel is van groot belang. De hardheid van de voegmortel moet afgestemd zijn op de hardheid van het metselwerk. Een te harde voegmortel kan leiden tot afbladderen, terwijl een te zachte voegmortel snel slijt. De samenstelling van de mortel kan variëren, afhankelijk van het type metselsteen en de gewenste duurzaamheid.

Bijvoorbeeld bij Amstelformaat (210 x 100 x 72 mm) en Waalformaat (210 x 100 x 50 mm) metselstenen wordt meestal een mortel gebruikt bestaande uit portlandcement en gezeefd rivierzand. De verhouding is meestal 1:3 of 1:4, afhankelijk van de gewenste hardheid.

Technische aandachtspunten

Het aanbrengen van het voegwerk moet zorgvuldig worden uitgevoerd. Het volgende dient te worden gevolgd:

Voegmonsters maken: Het is aan te raden om eerst voegmonsters op te zetten om de juiste kleur en samenstelling te bepalen.
Borstelen: Platvolle voegen dienen met een harde borstel nageborsteld te worden.
Snijvoegen en knipvoegen: Deze voegen snijdt men op de grensvlakken met de metselsteen. Bij een knipvoeg steekt de voorkant van de voeg voor het gevelvlak uit en bij een snijvoeg niet.
Afbramen: Bij afgeronde hoeken van de metselstenen dient het voegwerk af te worden gebramen. Dit voorkomt brede voegen en regenwaterinfiltratie.

Esthetische overwegingen

Het afbramen van de voegen is ook esthetisch noodzakelijk. Het geeft het metselwerk een strakke afwerking en verhoogt de visuele kwaliteit. Het is aan te raden om de voegen eerst volledig te vullen en daarna af te ramen, zodat de voegen niet te diep of te breed uitkomen.

Kosten van voegwerk

Richtprijzen

De kosten voor het vervangen van bestaand voegwerk variëren afhankelijk van het formaat van de metselstenen en het type voeg. Bijvoorbeeld bij Amstelformaat en Waalformaat metselstenen zijn de richtprijzen berekend met machinaal slijpen en uithakken en met voegmortel van portlandcement en gezeefd rivierzand.

De kosten zijn inclusief afvoeren en deponeren van afkomend puin, huur van puincontainer en stortkosten. De kosten zijn exclusief het herstellen van metselwerk, steigerwerk, materieelgebruik, bouwplaats kosten, bescherming of afdekken van aanliggende delen. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico.

Alle complete calculaties van de vervangingskosten van voegwerk zijn beschikbaar op www.casadata.nl. Deze calculaties kunnen worden gedownload in Excel en aangepast. Het regionale kostenniveau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 – 7100). Op www.casadata.nl is het kostenniveau van de eigen regio te zien door het invoeren van de postcode.

Factoren die de kosten beïnvloeden

De kosten voor het aanbrengen van voegwerk worden beïnvloed door meerdere factoren, zoals:

Voegbreedte en -diepte
Type metselsteen
Metselverband
Aard van het werk (nieuwbouw of renovatie)
Gebruik van gereedschap en materieel
Lokale arbeidskosten

Het is daarom belangrijk om bij het plannen van een project een gedetailleerde kostencalculatie op te stellen, waarin alle directe uitvoeringskosten van arbeid en materiaal zijn opgenomen.

Restauratie en herstel van voegwerk

Aanbevolen uitvoering

Bij het herstellen of vervangen van voegwerk, vooral in historische gebouwen of monumenten, zijn er extra aandachtspunten. Het metselwerk dient zodanig bevochtigd te worden dat er geen wateronttrekking aan de voegspecie optreedt. Ook het afdekken van het metselwerk voorkomt het uitdrogen van vers voegwerk.

De diepte tot waarop de oude voeg moet worden uitgekapt is afhankelijk van de voegdikte. Als richtlijn houdt men een verhouding van 1:2 aan (voegbreedte : voegdiepte). Geen kalk- en trasvoegen aanbrengen in een periode waarin vorst kan optreden.

Wanneer is vervanging van voegwerk aangewezen?

Wanneer in het verleden voegwerk is aangebracht met een verkeerde speciesamenstelling, is dit op zichzelf geen criterium voor het vervangen van dit voegwerk. Alleen als meer dan 70% van het voegwerk slecht is, mag het voegwerk integraal worden vervangen. Als de aantasting onder het bovengenoemde percentage blijft, maar verspreid is over de gevel, kan het voegwerk in overleg met de gemeente (monumentenadviseur) integraal vervangen worden.

Voor het volledig vervangen van voegwerk en het op grote schaal inboeten van metselwerk is altijd een omgevingsvergunning nodig. Dit geldt ook voor het reinigen of aanbrengen van anti-graffiti. Het is daarom belangrijk om voor de start van de werkzaamheden te bepalen of een vergunning nodig is.

Technische eisen voor herstel en vervanging

Het inboeten van metselwerk uitvoeren met bijpassende stenen, gelet op kleur, hardheid, afmeting en structuur. De fysische eigenschappen van de inbooting zijn hierbij belangrijker dan de kleur. De in te boeten stenen in hetzelfde verband verwerken als in de bestaande situatie. Hierbij de bouwsporen respecteren.

De metselmortel aanpassen aan de samenstelling en hardheid van de bestaande mortel. Als bestaande beschadigde stenen verdere schade toebrengen, is het toepassen van een reparatiemortel toegestaan. Beschadigde stenen die niet meer bijgewerkt kunnen worden, uithakken.

Conclusie

De breedte van de voegen in metselwerk speelt een essentiële rol in zowel de esthetiek als de functionele kwaliteit van het metselwerk. Het kiezen van de juiste voegbreedte en het correcte aanbrengen ervan vereist kennis van de maatvoering van het metselwerk, de hardheid van de metselstenen en de klimatische omstandigheden. Het verwijderen van oude voegen moet zorgvuldig gebeuren om schade aan de metselstenen te voorkomen. Het aanbrengen van nieuwe voegen vereist aandacht voor de samenstelling van de voegmortel en de technieken voor het afbramen, borstelen en nazorg.

Bij renovatieprojecten of restauratie is het belangrijk om rekening te houden met de historische waarde van het metselwerk. Het herstellen of vervangen van voegwerk in historische gebouwen vereist extra aandacht en in overleg met monumentenadviseurs. De kosten van het aanbrengen van voegwerk variëren afhankelijk van het type metselwerk, de voegbreedte en de regio.

Door het juist bepalen en aanbrengen van de voegbreedte, wordt niet alleen de duurzaamheid van het metselwerk vergroot, maar ook de visuele kwaliteit verhoogd. Het is daarom aan te raden om deze richtlijnen te volgen bij elk metselwerkproject, of dat nou in nieuwbouw of renovatie is.