Afdichten en onderhoud van dilatatievoegen in metselwerk: functie, toepassing en oplossingen

Published by Redactie on augustus 29, 2025 | Category metselwerk

Dilatatievoegen spelen een essentiële rol in de constructie van gebouwen. Zij zorgen ervoor dat metselwerk, muren en andere bouwdelen kunnen bewegen onder invloed van temperatuurschommelingen, vocht, en belastingen. Een slecht afgewerkte of verouderde dilatatievoeg kan leiden tot vochtschade, scheuren en verlies van esthetiek. In dit artikel wordt ingegaan op de functie van dilatatievoegen in metselwerk, de toepassingsgebieden, het afdichten van deze voegen, en de aanbevolen maatregelen bij problemen.

Wat zijn dilatatievoegen?

Dilatatievoegen zijn verticale of horizontale voegen die bewegingen in de constructie opvangen. Deze voegen geven ruimte aan bouwmaterialen zoals beton, baksteen of natuursteen om uitzetten of krimpen onder invloed van temperatuur- en vochtveranderingen. Zonder deze voegen ontstaan spanningen die kunnen leiden tot scheuren in het metselwerk of andere constructiedelen.

In metselwerk worden dilatatievoegen vaak gevuld met elastische materialen zoals kit of voegbanden. Deze materialen moeten zowel vocht- als UV-bestendig zijn, en moeten blijven functioneel zijn bij extreme omstandigheden.

Toepassingsgebieden van dilatatievoegen in metselwerk

Dilatatievoegen worden op verschillende plekken in een gebouw gebruikt, afhankelijk van de constructie en de benodigde bewegingsruimte. Hier zijn enkele typische toepassingsgebieden:

Tussen muren en vloeren of balken: Wanneer metselwerk op een vloer of balk staat, wordt aanbevolen om verticaal te dilateren bij de steunpunten.
Aansluitingen tussen kozijnen en gevels: Deze voegen moeten bewegingen opvangen zodat er geen scheuren of lekkages ontstaan.
Balkon- en galerijplaten: Hier worden dilatatievoegen aangebracht om bewegingen in het beton of hout op te vangen.
In metselwerk en natuursteenconstructies: Verticale en horizontale voegen zorgen voor flexibiliteit in de structuur.
Tussen verschillende prefab-elementen: Bijvoorbeeld in industriële of parkeergarages, waar prefab-elementen aansluiten op elkaar.

Dilatatievoegen zijn zowel horizontaal als verticaal van toepassing. Voor horizontale voegen geldt een vuistregel: deze moeten om de 2 bouwlagen aangebracht worden, en de eerste voeg maximaal 11 meter vanaf het maaiveld. Verticale voegen moeten bijvoorbeeld noordgevels maximaal 14 meter uit elkaar liggen, en zuidgevels maximaal 12 meter.

Functie en belang van correct afgewerkt metselwerk

Een goed afgewerkt metselwerk met passende dilatatievoegen verlengt de levensduur van de constructie. Het voorkomt lekkages en zorgt voor een strakke, professionele uitstraling van de gevel. Het gebruik van elastische kit of voegbanden is essentieel om zowel functioneel als esthetisch het gewenste resultaat te bereiken.

Bij verticale dilatatievoegen in metselwerk worden meestal drie typen onderscheiden:

Koude voegen (ca. 1 mm): Gebruikt bij geringe krimpspanningen, bijvoorbeeld in dragende of niet-dragende wanden op een gefundeerde ondergrond.
Open voegen (ca. 5 mm): Vaak met aluminium of kunststof strips gemaakt, met aandacht voor het vermijden van speciebaarden.
Gevulde voegen (ca. 10 mm): Vaak met voegbanden of afdichtingsmaterialen gevuld, en verlijmd met epoxyhars of soortgelijke materialen.

Het is belangrijk om bij het aanbrengen van deze voegen rekening te houden met de bewegingsruimte en de aard van het gebruikte metselwerk. Bijvoorbeeld bij gebruik van kalkzandsteen of betonblokken zijn de voegafstanden en -materialen anders dan bij natuursteen.

Problemen met verouderde of loskomende dilatatievoegen

Na verloop van tijd kan de kit of voegband in een dilatatievoeg verouderen door weersinvloeden of vocht. Dit kan leiden tot scheuren in het metselwerk of lekkages. De voegen kunnen ook loskomen of vervormen, wat schade kan veroorzaken aan het metselwerk of de aansluitende constructiedelen.

Typische problemen

Loskomende kit of voegband: Dit kan leiden tot lekkages of scheuren in het metselwerk.
Scheuren in de voegen: Vaak het gevolg van verouderde materialen of onvoldoende bewegingsruimte.
Vochtinbreng: Bij verwaarloosde afdichting kunnen problemen ontstaan met vochtschade, vooral in kelders of gevels.

Oplossing

Als een dilatatievoeg verouderd of loskomt, moet deze worden vervangen. De aanbevolen stappen zijn:

Verwijdering van oude materialen: De oude kit of voegband wordt uit de voeg verwijderd.
Reiniging van de voeg: De voeg wordt grondig schoongemaakt en gedroogd.
Aanbrengen van nieuwe materialen: Nieuwe elastische kit of voegband wordt op de juiste manier aangebracht.
Verlijmen en afwerken: De voeg wordt verlijmd met bijvoorbeeld epoxyhars, en eventueel tamponneerd of bezand.

Het is aan te raden om deze werken aan een professional over te laten, aangezien het vereist is om de juiste materialen en technieken toe te passen.

Afdichting van dilatatievoegen: materialen en methoden

Het afdichten van dilatatievoegen is van groot belang voor de duurzaamheid en functioneelheid van de constructie. De gekozen materialen moeten flexibel zijn, vochtbestendig, en in staat om spanningen en bewegingen op te vangen.

Elastische materialen

MS-polymeerkit: Een veelgebruikt materiaal dat flexibel blijft bij extreme temperaturen.
Siliconenkit: Zeer bestand tegen UV-straling en vocht.
Voegbanden: Deze bestaan uit een elastische kern met hechtstroken, en zijn verkrijgbaar in verschillende breedtematen.

Bij het afdichten van verticale en horizontale voegen wordt vaak gebruikgemaakt van verkiezelingslagen. Deze bestaan uit een laag afdichtingsmortel of kiesol, die het voeggebied bedekt en versterkt. Ook wordt er soms gebruikgemaakt van bitumenweefsel, dat aan beide zijden wordt bedekt met verkiezelingslagen.

Bij horizontale aansluitingen, zoals bij vloeren of gevels, is het belangrijk om lekkages te voorkomen. De bestaande voegen worden gereinigd, en vervolgens gevuld met een neutrale vulling die zettingen kan opvangen. Ook wordt vaak een drainagemat of isolatielag aangebracht.

Aanbevolen maatregelen bij het ontwerpen en uitvoeren van dilatatievoegen

Het correct ontwerpen en uitvoeren van dilatatievoegen is essentieel voor de prestaties van de constructie. Hier zijn enkele aanbevolen maatregelen:

Een detailleringplan (dilatatieplan) opstellen: Dit plan geeft aan waar en hoe de voegen worden aangebracht. Het moet op de bouwplaats beschikbaar zijn vóór de uitvoering van het metselwerk.
Aandacht voor aansluitpunten: Vooral bij kelders, gevels, en kozijnen moeten de aansluitingen nauwkeurig afgewerkt worden.
Gebruik van passende materialen: Afhankelijk van de toepassing wordt gekozen voor siliconen, MS-polymeren of voegbanden.
Verlijming en versterking: Het gebruik van epoxyhars of verkiezelingslagen versterkt de afdichting en zorgt voor een langdurige functie.
Verticale en horizontale afdichting: Zowel verticale als horizontale voegen moeten afgewerkt worden om lekkages en vochtschade te voorkomen.

Bij het afdichten van voegen in bestaande kelders of gevels wordt vaak gebruikgemaakt van specialistische materialen en technieken. Bijvoorbeeld bij verticale aansluitingen wordt er vaak vanaf de buitenzijde gewerkt, waarbij het metselwerk en de betonnen wanden grondig worden schoongemaakt en afgewerkt met afdichtingsmaterialen.

Esthetische integratie van dilatatievoegen

Niet alleen de functionele aspecten zijn belangrijk bij het afdichten van dilatatievoegen, ook de esthetiek speelt een rol. In metselwerk wordt vaak geopteerd voor het tamponneren of bezanden van de voegen, zodat deze zich visueel oplossen in het metselwerk. Dit geeft een strakke en natuurlijke uitstraling aan de gevel of muur.

Bij het ontwerpen van gevels kan ook gebruikgemaakt worden van de dilatatievoegen om visuele variatie te creëren. Bijvoorbeeld door muurvlakken in een afwijkend verband of kleur uit te voeren ten opzichte van de rest van het metselwerk. Ook kan de kleur van de voeg zelf worden aangepast om in te vullen in de gevelkleur.

Knipvoegen versus dilatatievoegen

Het is belangrijk om te onthouden dat een knipvoeg geen echte dilatatievoeg is. Bij een knipvoeg worden de stenen koud tegen elkaar geplaatst zonder verdere afgift. Deze voeg wordt vaak gebruikt om verschillende soorten stenen in het metselwerk op elkaar te laten aansluiten, maar hij biedt geen bewegingsruimte of afdichting. Deze voegen moeten dus niet verward worden met echte dilatatievoegen.

Conclusie

Dilatatievoegen spelen een cruciale rol in de constructie van gebouwen, zowel functioneel als esthetisch. Het correct afdichten van deze voegen is van groot belang om lekkages, vochtschade en verlies van structuurduurzaamheid te voorkomen. Door het gebruik van passende materialen, zoals elastische kit, voegbanden en verkiezelingslagen, kan de levensduur van een gebouw worden verlengd.

Bij het ontwerpen en uitvoeren van dilatatievoegen moet aandacht worden besteed aan zowel horizontale als verticale voegen. Het opstellen van een gedetailleerd dilatatieplan, het gebruik van passende materialen, en de juiste technieken zijn essentieel voor een succesvolle uitvoering.

Bij problemen met verouderde of loskomende voegen is het aan te raden om deze zorgvuldig te vervangen, bij voorkeur met professionele ondersteuning. Een goed afgewerkt metselwerk met passende dilatatievoegen draagt bij aan de duurzaamheid en de esthetiek van een gebouw.